Przedmiotowa Dyrektywa w motywie 102 wprost mówi, że zapewnienie skuteczności przepisów dotyczących ochrony sygnalistów wymaga wprowadzenia sankcji o charakterze karnym, cywilnym lub administracyjnym.
Sankcje te możemy podzielić, na:
- sankcje dla osób podejmujących działania odwetowe lub inne niepożądane działania wobec osób dokonujących zgłoszenia mają na celu zniechęcać te osoby do podejmowania takich działań,
- sankcje dla osób, które dokonały zgłoszenia lub ujawnienia publicznego informacji na temat naruszeń, w przypadku których wykazano, że osoby te wiedziały, że są one nieprawdziwe mają na celu zapobieżenia zgłaszaniu w złej wierze i zachowania wiarygodności systemu. Ustawodawca unijna zwraca uwagę, że sankcje muszą być proporcjonalne by nie odstraszać potencjalnych sygnalistów.
W mojej ocenie, ustawodawca unijny słusznie zauważą w motywie 88, że jeżeli nie przeszkodzi się działaniom odwetowym i pozostaną one bezkarne, będzie to działać zniechęcająco na potencjalnych sygnalistów.
Natomiast wyraźny zakaz prawny działań odwetowych powinien mieć znaczny efekt odstraszający, zwłaszcza jeżeli zostałby dodatkowo wzmocniony przez przepisy dotyczące odpowiedzialności osobistej sprawców działań odwetowych i wymierzanych im sankcji.
Niestety nikt Państwu nie powie jakie to będą sankcje.
Zgodnie z art. 23 Dyrektywy, państwa członkowskie są zobowiązane ustanowić skuteczne, proporcjonalne i odstraszające sankcje stosowane wobec osób fizycznych lub prawnych, które:
- utrudniają lub usiłują utrudniać dokonywanie zgłoszeń;
- podejmują działania odwetowe wobec sygnalistów i innych osób objętych zakresem podmiotowym Dyrektywy (art. 4),
- wszczynają uciążliwe postępowania przeciwko sygnalistów i innych osób objętych zakresem podmiotowym Dyrektywy (art. 4),
- dopuszczają się naruszeń obowiązku zachowania poufności tożsamości osób dokonujących zgłoszenia,
- dokonujących zgłoszenia, wobec których ustalono, że świadomie dokonały zgłoszenia lub ujawnienia publicznego nieprawdziwych informacji.
Ponadto Państwa członkowskie są zobowiązane wprowadzić przepisy przewidujące środki odszkodowawcze za szkodę wynikającą ze zgłoszenia lub ujawniania publicznego, które zawierało nieprawdziwe informacje a sygnalista miał tego świadomość.
Odpowiedź na pytanie zadane na początku artykułu poznamy gdy polski ustawodawca uchwali stosowną ustawę. Patrząc jednak na dotychczasowe projekty (choćby projekt ustawy o jawności życia publicznego, czy projekt nowej ustawy o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych za czyny zabronione pod groźbą kary) można się spodziewać, że sankcje będą surowe i liczone nawet w milionach lub dziesiątkach milionów złotych.
Na koniec chciałbym zauważyć, że ciekawym pomysłem byłoby wprowadzenie sankcji karnej w wysokości do 10% światowych przychodów lub do 10% aktywów podmiotu prawnego lub grupy kapitałowej do której dany podmiot prawny należy. Taka sankcja na pewno by była odstraszająca nawet dla największych korporacji.