Pracownicy samorządowi tacy jak doradca i asystent są zatrudniani na podstawie umowy o pracę.
Zgodnie z ustawą z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych pracownikiem samorządowym - czyli również asystentem lub doradcą - może być osoba, która:
1) jest obywatelem polskim (z zastrzeżeniem możliwości zatrudnienia osoby nieposiadającej obywatelstwa polskiego na stanowisku, na którym wykonywana praca nie polega na bezpośrednim lub pośrednim udziale w wykonywaniu władzy publicznej i funkcji mających na celu ochronę generalnych interesów państwa, jeżeli posiada znajomość języka polskiego potwierdzoną dokumentem określonym w przepisach o służbie cywilnej);
2) ma pełną zdolność do czynności prawnych oraz korzysta z pełni praw publicznych;
3) posiada kwalifikacje zawodowe wymagane do wykonywania pracy na określonym stanowisku.
Nie negując akapitu pierwszego, ustawodawca wyraźnie oddziela tzw. zwykłych pracowników samorządowych od pracowników samorządowych na stanowisku kierowniczym. Wobec tego zgodnie z ustawą, pracownikiem samorządowym zatrudnionym na podstawie umowy o pracę na kierowniczym stanowisku urzędniczym może być osoba, która spełnia wymagania określone w ust. 1 i ust. 3 pkt 2 i 3 oraz dodatkowo:
1) posiada co najmniej trzyletni staż pracy lub wykonywała przez co najmniej 3 lata działalność gospodarczą o charakterze zgodnym z wymaganiami na danym stanowisku;
2) posiada wykształcenie wyższe pierwszego lub drugiego stopnia w rozumieniu przepisów o szkolnictwie wyższym.
Ogłoszenie o wolnym stanowisku w gminie, w tym kierowniczym stanowisku urzędniczym, oraz o naborze kandydatów na te stanowiska umieszcza się w Biuletynie Informacji Publicznej, o którym mowa w ustawie z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej (Dz. U. Nr 112, poz. 1198, z późn. zm.), zwanym dalej "Biuletynem", oraz na tablicy informacyjnej w jednostce, w której jest prowadzony nabór. W tenże sposób jednostka samorządu powinna więc ogłosić nabór na stanowisko doradcy czy asystenta.
Czytaj także: Dodatki funkcyjne pracowników samorządowych>>
Ogłoszenie o naborze powinno zawierać:
1) nazwę i adres jednostki;
2) określenie stanowiska;
3) określenie wymagań związanych ze stanowiskiem, zgodnie z opisem danego stanowiska, ze wskazaniem, które z nich są niezbędne, a które dodatkowe;
4) wskazanie zakresu zadań wykonywanych na stanowisku;
5) wskazanie wymaganych dokumentów;
6) określenie terminu i miejsca składania dokumentów.
Termin do składania dokumentów określony w ogłoszeniu o naborze, nie może być krótszy niż 10 dni od dnia opublikowania tego ogłoszenia w Biuletynie.
Informacje o kandydatach, którzy zgłosili się do naboru na stanowisko doradcy czy asystenta, stanowią informację publiczną w zakresie objętym wymaganiami związanymi ze stanowiskiem określonym w ogłoszeniu o naborze.
Niezwłocznie po przeprowadzonym naborze informacja o jego wyniku jest upowszechniana przez umieszczenie na tablicy informacyjnej w jednostce, w której był przeprowadzony nabór, oraz opublikowanie w Biuletynie przez okres co najmniej 3 miesięcy.
Jeżeli w okresie 3 miesięcy od dnia nawiązania stosunku pracy z asystentem wyłonionym w drodze naboru zaistnieje konieczność ponownego obsadzenia tego samego stanowiska, możliwe jest zatrudnienie na tym samym stanowisku kolejnej osoby spośród najlepszych kandydatów wymienionych w protokole tego naboru.
Stosunek pracy zarówno doradcy jak i asystenta zatrudnionego na podstawie umowy o pracę nawiązuje się na czas nieokreślony lub na czas określony.
Jeżeli zachodzi konieczność zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy, pracodawca może w tym celu zatrudnić innego pracownika na podstawie umowy o pracę na czas określony, obejmujący czas tej nieobecności. Zatrudnienie osób, następuje na czas pełnienia funkcji przez odpowiednio wójta (burmistrza, prezydenta miasta), starostę lub marszałka. Wcześniejsze rozwiązanie umowy o pracę może być dokonane za dwutygodniowym wypowiedzeniem.
Liczba zatrudnionych doradców i asystentów nie może przekroczyć:
1) w gminach do 20.000 mieszkańców - 3 osoby;
2) w gminach do 100.000 mieszkańców oraz powiatach - 5 osób;
3) w pozostałych gminach oraz województwach - 7 osób.
Czytaj także: Zawód – euroasystent>>
Ustawa przewiduje również instytucję awansu wewnętrznego, zgodnie z którym pracownik samorządowy, który wykazuje inicjatywę w pracy i sumiennie wykonuje swoje obowiązki, może zostać przeniesiony na wyższe stanowisko - zasada ta ma również zastosowanie do osób piastujących omawiane stanowiska.
Zgodnie z art.24 w/w ustawy, do podstawowych obowiązków pracownika samorządowego należy dbałość o wykonywanie zadań publicznych oraz o środki publiczne, z uwzględnieniem interesu publicznego oraz indywidualnych interesów obywateli, a w szczególności:
1) przestrzeganie Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i innych przepisów prawa;
2) wykonywanie zadań sumiennie, sprawnie i bezstronnie;
3) udzielanie informacji organom, instytucjom i osobom fizycznym oraz udostępnianie dokumentów znajdujących się w posiadaniu jednostki, w której pracownik jest zatrudniony, jeżeli prawo tego nie zabrania;
4) dochowanie tajemnicy ustawowo chronionej;
5) zachowanie uprzejmości i życzliwości w kontaktach z obywatelami, zwierzchnikami, podwładnymi oraz współpracownikami;
6) zachowanie się z godnością w miejscu pracy i poza nim;
7) stałe podnoszenie umiejętności i kwalifikacji zawodowych.
Oprócz obowiązków, ustawa przewiduje również uprawnienia. Zgodnie z art. 36 pracownikowi samorządowemu - a więc również doradcy - przysługuje:
- wynagrodzenie zasadnicze,
- dodatek za wieloletnią pracę,
- nagroda jubileuszowa,
- jednorazowa odprawa w związku z przejściem na emeryturę lub rentę z tytułu niezdolności do pracy,
- dodatkowe wynagrodzenie roczne na zasadach określonych w odrębnych przepisach.
Czytaj także: Zatrudnienie samorządowców po wyborach>>
Wykaz stanowisk, z uwzględnieniem podziału na stanowiska kierownicze urzędnicze, urzędnicze, pomocnicze i obsługi oraz doradców i asystentów określa rozporządzenie Rady Ministrów.
Pracownikowi samorządowemu wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na zasadach określonych w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikom samorządowej sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej
Porządek wewnętrzny i rozkład czasu pracy w sposób zapewniający obywatelom załatwianie spraw w dogodnym dla nich czasie określa regulamin pracy jednostki.