Ustawa o związkach metropolitalnych
Uchwalona 9 października 2015 r. ustawa pozwala na tworzenie, rozporządzeniem Rady Ministrów, związków metropolitalnych. W skład takiego związku mogą wchodzić gminy położone w granicach obszaru metropolitalnego rozumianego jako:
Spójną pod względem przestrzennym strefę oddziaływania miasta będącego siedzibą wojewody lub sejmiku województwa, chrakteryzującą się istnieniem silnych powiązań funkcjonalnych oraz zaawansowaniem procesów urbanizacyjnych, zamieszkałą przez co najmniej 500 000 mieszkańców.
W jego skład mogą także wchodzić powiaty, na terenie których leży co najmniej jedna gmina położona w granicach obszaru metropolitalnego.
Ustalanie granice poszczególnych obszarów metropolitalnych i tworzenie na ich obszarze Związków należy do kompetencji Rady Ministrów. Ustawa przewiduje powołanie organów władzy w nowopowstałych związkach, którymi są zgromadzenie związku metropolitalnego i zarząd związku metropolitalnego. W założeniu, omawiana regulacja ma pozwalać na tworzenie związków metropolitalnych na terenie całego kraju.
Metropolia śląska
Praktyka ustawodawcza obecnej kadencji Sejmu poszła jednakże w innym kierunku. 9 marca 2017 roku sejm przyjął ustawę o związku metropolitalnym w województwie śląskim.
Katowicom nadany został status miasta na prawach powiatu. Omawiana ustawa została określona jako poprawiona wersja ustawy z 9 października 2015 r. Znalazły się w niej zbliżone zapisy dotyczące m.in. tworzenia związku metropolitalnego:
Art. 4. 1. Rada Ministrów może, w drodze rozporządzenia:
1) utworzyć w województwie śląskim związek metropolitalny, ustalić jego nazwę i siedzibę jego władz oraz ustalić jego obszar i granice przez wskazanie gmin wchodzących w skład tego związku,
2) zmieniać obszar i granice związku metropolitalnego przez wskazanie gmin wchodzących w skład tego związku
…
2. Zmieniając obszar i granice związku metropolitalnego, Rada Ministrów ustala nowe granice istniejącego związku metropolitalnego, z tym że obszar związku metropolitalnego w nowych granicach obejmuje co najmniej obszar gmin, które wchodzą w skład związku metropolitalnego w jego dotychczasowych granicach.
Aby powstał Związek, rada miasta Katowice musi, poprzez wojewodę śląskiego, złożyć wniosek o utworzenie związku metropolitalnego do ministra właściwego do spraw administracji publicznej. 4 kwietnia 2017 roku ustawa została podpisana przez Prezydenta.
Plany metropolii warszawskiej
Obecnie w sejmie znajduje się, projekt ustawy o ustroju miasta stołecznego Warszawy. Przewiduje stworzenie metropolii warszawskiej poprzez włączenie do miasta stołecznego 32 dodatkowych gmin. Miasto stołeczne będzie wykonywać zadania publiczne w zakresie zadań powiatu, a także m.in.:
- koordynowania realizacji zadań publicznych przez gminy znajdujące się w obszarze miasta stołecznego Warszawy;
- publicznego transportu zbiorowego;
- zarządzania drogami publicznymi z wyjątkiem dróg gminnych, autostrad i dróg ekspresowych;
- rozwoju społecznego i gospodarczego obszaru miasta stołecznego Warszawy;
- koordynowania realizacji zadań publicznych przez gminy wchodzące w skład m.st, Warszawy;
Organami władzy mają być prezydent i rada miasta, wybierana na czteroletnią kadencję.
Proponowany jest również zapis, zgodnie z którym uchwały rady m.st Warszawy mają być podejmowane podwójną większością głosów, jeżeli ustawa w danej kwestii nie stanowi inaczej. Na podwójną większość składa się:
- większość ustawowego składu rady,
- taka liczba radnych, że mieszkańcy reprezentowanych przez nich gmin lub dzielnic stanowią większość ludności zamieszkałej na obszarze miasta stołecznego Warszawy.
Trwają obecnie liczne dyskusje nad podobnymi projektami ustaw również dla innych miast, m.in. Poznania.
Metropolia jako pojęcie naukowe
Warto zauważyć, iż definicja pojęcia metropolii, obszarów metropolitalnych, są przedmiotem dyskusji naukowej oraz zastosowania różnorodnych rozwiązań prawnych w Europie i na świecie. Coraz częściej kładzie się wśród ekspertów większy nacisk na kryteria funkcjonalne (gospodarcze i społeczne role oraz powiązania jednostek wchodzących w skład Obszaru) oraz kryteria ekonomiczne, niż na samą ilość osób zamieszkujących obszar metropolitalny (kryterium demograficzne).
W związku z tym zaznaczane jest, że termin metropolia „odnosić się nie tyle do miast największych, ile raczej do ośrodków, które są „najważniejsze po względem pełnionych funkcji”.
Podobnie w przypadku pojęcia obszaru metropolitalnego, największy nacisk kładzie się na stronę funkcjonalną, zgodnie z definicją:
Duży, złożony i spójny funkcjonalnie zespół miejski (osadniczy), którego istotną cechę stanowi występowanie funkcji metropolitalnych, a także powiązań funkcjonalnych.
Polskie metropolie na tle światowych
Badania i raporty naukowe dotyczące tego zagadnienia sytuują polskie miasta stosunkowo nisko, jeśli chodzi o rankingi obejmujące metropolie o skali międzynarodowej. Zgodnie z raportem thinktanku Globalization and World Cities tylko Warszawa została zaliczona do tak zwanego grona „Miast Światowych”. Następne w tej klasyfikacji Wrocław, Kraków i Poznań zostały natomiast zakwalifikowane do niższej kategorii - ośrodków regionalnych, nazwanej high sufficiency (potencjalnych miast światowych).