Wybory samorządowe pod nadzorem Państwowej Komisji Wyborczej i komisarzy wyborczych przeprowadzają wojewódzkie, powiatowe oraz gminne (miejskie) komisje wyborcze, które wykonują zadania określone w ustawie z 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (dalej: Kodeks wyborczy) i uchwałach Państwowej Komisji Wyborczej.
Skład komisji
W 55. dniu przed dniem wyborów komisarz wyborczy powołuje terytorialne komisje wyborcze spośród wyborców zgłoszonych przez pełnomocników wyborczych komitetów wyborczych. Wyborcy zgłoszeni do składu terytorialnych komisji wyborczych muszą stale zamieszkiwać na obszarze działania danej rady oraz być wpisani do właściwego stałego rejestru wyborców. Kandydatem do składu terytorialnej komisji wyborczej nie może być osoba pełniąca funkcję pełnomocnika wyborczego komitetu wyborczego, pełnomocnika finansowego lub męża zaufania. Można być członkiem wyłącznie jednej komisji wyborczej. Skład osobowy komisji liczy od siedmiu do dziewięciu osób, z tym że w skład wojewódzkiej i powiatowej komisji wyborczej oraz komisji wyborczej w mieście na prawach powiatu z urzędu wchodzi, jako jej przewodniczący, sędzia wskazany przez prezesa właściwego miejscowo sądu okręgowego.
Polecamy serwis: Wybory samorządowe 2014
Przewodniczącego gminnej (miejskiej) komisji wyborczej oraz zastępców przewodniczących terytorialnych komisji wyborczych wybiera się ze składu tych komisji na pierwszym posiedzeniu zwołanym odpowiednio przez starostę, wójta (burmistrza, prezydenta) oraz przez komisarza wyborczego (art. 178 Kodeksu wyborczego). Jak wynika z tego przepisu, w skład terytorialnych komisji wyborczych wchodzą (z wyjątkiem przewodniczących wojewódzkiej, powiatowej, miejskiej w miastach na prawach powiatu) kandydaci wskazani przez komitety wyborcze. Kandydaci wskazani przez pełnomocników wyborczych komitetów wyborczych to niejednokrotnie osoby po raz pierwszy uczestniczące w takich komisjach. Najczęściej niezdające sobie sprawy ze stopnia trudności oraz ogromu zadań wynikających z przepisów Kodeksu wyborczego, przepisów wykonawczych, jak również ze szczegółowych wytycznych Państwowej Komisji Wyborczej. Kilkugodzinne szkolenie w tym zakresie nie rozstrzyga problemu i nie zapewnia odpowiedniego poziomu pracy komisji. Nieocenioną pomoc komisjom w tym zakresie niosą pracownicy Delegatur Krajowego Biura Wyborczego, a także pełnomocnicy wyborczy w gminach.
W wyborach samorządowych wybierzemy prawie 47 tys. radnych gmin, powiatów i sejmików wojewódzkich i niemal 2,5 tys. wójtów, burmistrzów i prezydentów miast.
Zadania komisji
Zgodnie z art. 180 Kodeksu wyborczego, zadaniem terytorialnej komisji wyborczej jest:
● rejestrowanie kandydatów na radnych,
● zarządzanie druku obwieszczeń wyborczych i podanie ich do publicznej wiadomości,
● zarządzanie druku kart do głosowania i ich dostarczenie obwodowym komisjom wyborczym,
● rozpatrywanie skarg na działalność obwodowych komisji wyborczych,
● ustalenie wyników głosowania i wyników wyborów do rady i ich ogłoszenie,
● przesłanie wyników głosowania i wyników wyborów komisarzowi wyborczemu,
● rejestrowanie kandydatów na wójta (burmistrza, prezydenta) oraz ustalenie wyników głosowania i wyników wyborów oraz ich ogłoszenie,
● wykonywanie wszelkich czynności określonych w kodeksie lub zleconych przez komisarza wyborczego.
W tych wymienionych zadaniach obsługę administracyjną właściwej komisji terytorialnej zapewnia marszałek województwa, starosta, wójt (burmistrz, prezydent) jako zadanie zlecone. W tym celu zostaje ustanowiony pełnomocnik do spraw wyborów – tzw. urzędnik wyborczy.
Listy kandydatów
Terytorialne komisje wyborcze powinny zachować należytą staranność w przyjmowaniu zgłoszeń list kandydatów, dokonując sprawdzenia, czy poprawnie została wpisana nazwa komitetu wyborczego, numer okręgu wyborczego, a przede wszystkim, czy poprawnie wpisano nazwiska i imiona oraz miejsce zamieszkania kandydatów. Poprawność pisowni tych ostatnich komisja powinna sprawdzić z oświadczeniem kandydata o wyrażeniu zgody na kandydowanie, a także we właściwej komórce ewidencji ludności (do zgłoszenia należy załączyć niezbędne dokumenty wymienione w przepisach Kodeksu wyborczego).
Po przyjęciu zgłoszenia terytorialne komisje wyborcze dokonują rejestracji zgłoszonych list kandydatów we wskazanych okręgach wyborczych, sporządzając odpowiedni protokół rejestracji. Wszystkie zarejestrowane listy oznacza się numerami, zgodnie z przyjętymi zasadami określonymi w Kodeksie wyborczym. To terytorialne komisje wyborcze dokonują wszelkich skreśleń z zarejestrowanych list kandydatów oraz unieważniają rejestracje list, jeżeli zaistnieją przesłanki zawarte w Kodeksie wyborczym, jak również komisje wyborcze zarządzają wydrukowanie odrębnie dla każdego okręgu kart do głosowania i zapewniają ich dostarczenie obwodowym komisjom wyborczym (art. 437 § 1 Kodeksu wyborczego).
Głosowanie i wyniki
Zarówno w przeddzień, jak i w dniu głosowania terytorialne komisje wyborcze pełnią dyżury w celu rozstrzygania spraw związanych z wyborami, rozpatrywania skarg, udzielania pomocy obwodowym komisjom wyborczym i podejmowania niezbędnych działań w razie nieprzewidzianych sytuacji.
Powiatowa komisja wyborcza przyjmuje od obwodowych komisji wyborczych protokoły głosowania z wyborów do rady powiatu oraz do sejmiku województwa, natomiast gminna (miejska) komisja wyborcza przyjmuje protokoły głosowania z wyborów do rady gminy oraz z wyborów wójta (burmistrza, prezydenta). Na podstawie protokołów obwodowych komisji wyborczych, terytorialne komisje wyborcze ustalają wyniki wyborów odrębnie dla każdego okręgu wyborczego poprzez sporządzenie odpowiedniego zestawienia wyników głosowania, a następnie – już po ustaleniu wyników wyborów – sporządzają protokół z wyborów do poszczególnych rad oraz protokół z wyboru wójta (burmistrza, prezydenta). Wyniki głosowania i wyniki wyborów w okręgach wyborczych terytorialne komisje wyborcze zobowiązane są niezwłocznie podać do publicznej wiadomości przez ich wywieszenie w siedzibie komisji (art. 446 Kodeksu wyborczego).
Terytorialne komisje wyborcze, po stwierdzeniu prawidłowości ustalenia wyników wyborów przez komisarzy wyborczych, wydają radnym i wójtom (burmistrzom, prezydentom) zaświadczenia o wyborze.
Potrzeba wiedzy
Należy zastanowić się nad wprowadzeniem w wyborach samorządowych przynajmniej w części stałych składów terytorialnych komisji wyborczych (np. 50% komisji stanowiliby stali jej członkowie). Naboru na stałych członków komisji dokonywałby komisarz wyborczy spośród mieszkańców wpisanych do rejestru wyborców. Członkowie komisji na bieżąco i systematycznie byliby szkoleni w zakresie przepisów Kodeksu wyborczego, przepisów wykonawczych, uchwał Państwowej Komisji Wyborczej, jak również umieliby rozwiązywać problemy komitetów wyborczych, wyborców oraz obwodowych komisji wyborczych. Pozostały skład komisji mógłby być powoływany na dotychczasowych zasadach, czyli zgodnie ze zgłoszeniami pełnomocników komitetów wyborczych. Powołanie terytorialnych komisji w takim mieszanym składzie przyniosłoby skutek bardziej wymierny niż kilkugodzinne szkolenie przypadkowego składu komisji.
MIROSŁAWA GAFFKE
Autorka jest naczelnikiem Wydziału Organizacyjnego i Spraw Obywatelskich Urzędu Miejskiego w Lęborku
PODSTAWA PRAWNA
● art. 178, art. 437 § 1, art. 446 ustawy z 5 stycznia 2011 r. – Kodeks wyborczy (Dz.U. nr 21, poz. 112; ost. zm. Dz.U. z 2014 r. poz. 1072)
Zobacz również: Obowiązki wyborcze JST w listopadzie