Obszarem Natura 2000 jest:
- obszar specjalnej ochrony ptaków,
- specjalny obszar ochrony siedlisk,
- obszar mający znaczenie dla Wspólnoty,
utworzony w celu ochrony populacji dziko występujących ptaków lub siedlisk przyrodniczych lub gatunków będących przedmiotem zainteresowania Wspólnoty.
Tryb tworzenia obszarów Natura 2000 określają szczegółowo art. 27 - 27a ustawy o ochronie przyrody (Dz. U. z 2009 r., nr 151, poz. 1220, ze zm.), a ich istotą, jako formy ochrony przyrody, jest zasadniczo zakaz podejmowania jakichkolwiek działań, które mogłyby znacząco negatywnie wpłynąć na gatunki roślin lub zwierząt, dla których wprowadzono ochronę. Zabrania się więc podejmowania działań mogących, znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000, w szczególności:
1. pogorszyć stan siedlisk przyrodniczych lub siedlisk gatunków roślin i zwierząt, dla których ochrony wyznaczono obszar Natura 2000 lub
2. wpłynąć negatywnie na gatunki, dla których ochrony został wyznaczony obszar Natura 2000, lub
3. pogorszyć integralność obszaru Natura 2000 lub jego powiązania z innymi obszarami.
Jednakże w świetle art. 34 ust. 1 ustawy o ochronie przyrody, jeśli przemawiają za tym konieczne wymogi nadrzędnego interesu publicznego, w tym wymogi o charakterze społecznym lub gospodarczym, i wobec braku rozwiązań alternatywnych, właściwy regionalny dyrektor ochrony środowiska (bądź ewentualnie dyrektor właściwego urzędu morskiego) może zezwolić na podjęcie planu lub działania, mogącego znacząco negatywnie oddziaływać na cele ochrony obszaru Natura 2000.
W przypadku gdy znaczące negatywne oddziaływanie dotyczy siedlisk i gatunków priorytetowych, zezwolenie, o którym mowa w ust. 1, może zostać udzielone wyłącznie w celu:
1. ochrony zdrowia i życia ludzi,
2. zapewnienia bezpieczeństwa powszechnego,
3. uzyskania korzystnych następstw o pierwszorzędnym znaczeniu dla środowiska przyrodniczego,
4. wynikającym z koniecznych wymogów nadrzędnego interesu publicznego, po uzyskaniu opinii Komisji Europejskiej.
W przypadku planowanych przedsięwzięć, formą zezwolenia na ich realizację jest decyzja o środowiskowych uwarunkowaniach lub uzgodnienie z regionalnym dyrektorem ochrony środowiska (art. 35a ustawy o ochronie przyrody).
Czytaj także: Raport środowiskowy w ocenie oddziaływania przedsięwzięcia na środowisko>>
Ocena oddziaływania na obszary Natura 2000 dotyczy przedsięwzięć innych niż mogące znacząco oddziaływać na środowisko. Jest ona wymagana w sytuacji, gdy planowane przedsięwzięcie:
- może znacząco oddziaływać na obszar Natura 2000, a nie jest bezpośrednio związane z ochroną tego obszaru bądź nie wynika z tej ochrony,
- obowiązek przeprowadzenia oceny oddziaływania przedsięwzięcia na obszar Natura 2000 stwierdzono na podstawie art. 96 ust.1 ustawy z dnia 3 października 2008 r. o udostępnianiu informacji o środowisku i jego ochronie, udziale społeczeństwa w ochronie środowiska oraz o ocenach oddziaływania na środowisko (Dz. U. z 2008 r., nr 199, poz. 1227, ze zm., dalej: ustawa o ocenach).
Ocena oddziaływania na obszar Natura 2000 jest dokonywana w ramach postępowania zmierzającego do wydania pozwolenia na realizację przedsięwzięcia. W świetle art. 96 ust. 2 ustawy o ocenach, jej przeprowadzenie może być wymagane w szczególności przed wydaniem:
1. decyzji, o których mowa w art. 72 ust. 1 ustawy o ocenach,
Chodzi o przedsięwzięcia, które wymagają jednego z pozwoleń, o których mowa w art. 72 ust 1 pkt 1-18 ustawy o ocenach (np. decyzja o pozwoleniu na budowę czy też decyzja o warunkach zabudowy i zagospodarowania terenu) i nie są jednocześnie przedsięwzięciami zaliczanymi do mogących znacząco oddziaływać na środowisko.
2. koncesji innej niż wymieniona w art. 72 ust. 1 pkt 4 ustawy o ocenach, wydawanej na podstawie ustawy z dnia 4 lutego 1994 r. – Prawo geologiczne i górnicze.
Zgodnie z przepisami prawa geologicznego i górniczego, koncesji wymaga prowadzenie działalności gospodarczej w zakresie poszukiwania lub rozpoznawania złóż kopalin, wydobywania kopalin ze złóż oraz bezzbiornikowego magazynowania substancji oraz składowania odpadów w górotworze, w tym w podziemnych wyrobiskach górniczych.
Ocena oddziaływania na obszary Natura 2000 przedsięwzięć, które obligują do uzyskania koncesji na działalność regulowaną prawem geologicznym i górniczym, najczęściej jest przeprowadzana w ramach wydawania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach. W przeważającej większości są one bowiem zaliczane do przedsięwzięć mogących znacząco oddziaływać na środowisko. Zatem ocenie będą podlegały:
- niektóre rodzaje działalności polegającej na poszukiwaniu i rozpoznawaniu złóż kopalin, połączone z robotami geologicznymi,
- niektóre rodzaje działalności polegającej na wydobywaniu kopalin pospolitych, gdy obszar zamierzonej działalności nie przekroczy 2 ha, wydobycie kopaliny w roku kalendarzowym nie przekroczy 20.000 m³ oraz gdy działalność jest prowadzona bez użycia materiałów wybuchowych.
Czytaj także: Można przenosić decyzje środowiskowe>>
Katalog przedsięwzięć wymagających przeprowadzenia oceny oddziaływania na obszar Natura 2000 ma charakter otwarty. Mogą tego wymagać inne rodzaje działalności regulowane prawem geologicznym i górniczym, nie wymagające uzyskania koncesji. Należy w tym miejscu wskazać na prowadzenie prac geologicznych obejmujących roboty geologiczne, prowadzone w celu sporządzenia dokumentacji hydrogeologicznej bądź geologiczno-inżynierskiej. Działalność taka może być prowadzona na podstawie zatwierdzonego projektu prac geologicznych. Decyzja zatwierdzająca projekt należy uznać za pozwolenie, przed uzyskaniem którego może być wymagane przeprowadzenie oceny oddziaływania na obszar Natura 2000.
3. pozwolenia wodnoprawnego, innego niż wymienione w art.72 ust. 1 pkt 6 ustawy o ocenach, wydawanego na podstawie ustawy z dnia 18 lipca 2001 r. – Prawo wodne.
Do przedsięwzięć wymagających uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach, w zakresie korzystania z wód i urządzeń wodnych, zaliczono wykonywanie niektórych urządzeń wodnych, wymagających pozwolenia wodnoprawnego na wykonywanie urządzeń wodnych. Przeprowadzenia oceny oddziaływania na obszary Natura 2000 mogą więc wymagać inne rodzaje korzystania z wód lub urządzeń wodnych.
4. zezwolenia na usunięcie drzew i krzewów, wydawanego na podstawie ustawy o ochronie przyrody,
Zgodnie z art. 83 ustawy o ochronie przyrody regułą jest, że usunięcie drzewa z terenu nieruchomości może nastąpić po uzyskaniu zezwolenia właściwego organu. Jednocześnie ustawodawca przewidział w art. 83 ust. 6 ustawy o ochronie przyrody katalog enumeratywnych wyłączeń, obejmujący przykładowo drzewa i krzewy w lasach, drzewa i krzewy, których wiek nie przekracza 10 lat czy też drzewa i krzewy na plantacjach drzew i krzewów.
Należy uznać, iż w przypadku usuwania drzew wskazanych powyżej przeprowadzenie oceny oddziaływania na obszary Natura 2000 jest wyłączone, gdyż brak jest pozwolenia, w ramach wydawania którego taka procedura może być przeprowadzona. W pozostałych sytuacjach ocena będzie dokonywana w ramach wydawania decyzji zezwalającej na usunięcie drzew i krzewów, zastępującej zezwolenie, o którym mowa w art. 83 ustawy o ochronie przyrody.
5. pozwolenia na wznoszenie i wykorzystywanie sztucznych wysp, konstrukcji i urządzeń w polskich obszarach morskich, wydawanego na podstawie ustawy z dnia 21 marca 1991 r. o obszarach morskich Rzeczypospolitej Polskiej i administracji morskiej
Pozwolenia na wznoszenie i wykorzystywanie sztucznych wysp, konstrukcji i urządzeń w polskich obszarach morskich jest wydawane w przypadku braku planu zagospodarowania przestrzennego morskich wód wewnętrznych, morza terytorialnego i wyłącznej strefy ekonomicznej. Organem właściwym do wydania takiego pozwolenia jest minister właściwy do spraw gospodarki wodnej.
Czytaj także: Obowiązek uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach>>
Wskazanie przypadków, w których konieczne może okazać się przeprowadzenie oceny oddziaływania na obszary Natura 2000 jest trudne. Będzie jej wymagała każda działalność człowieka, mogąca potencjalnie niekorzystnie wpłynąć na obszary Natura 2000 w sytuacji gdy spełnione są przesłanki:
1. podejmowana działalność musi odpowiadać definicji przedsięwzięcia rozumianego jako zamierzenie budowlane lub inna ingerencja w środowisko polegająca na przekształceniu lub zmianie sposobu wykorzystania terenu, w tym również na wydobywaniu kopalin, przy czym przedsięwzięcia powiązane technologicznie traktuje się jako jedno przedsięwzięcie, także jeśli są one realizowane przez różne podmioty,
2. realizacja takiego przedsięwzięcia musi następować na podstawie pozwolenia organu administracji publicznej,
3. nie może być to przedsięwzięcie mogące znacząco oddziaływać na środowisko, wymagające uzyskania decyzji o środowiskowych uwarunkowaniach.
Michał Kaczmarek
samorzad.infor.pl