W niedzielę 7 kwietnia 2024 r. odbędą się wybory samorządowe. Ale już od północy w sobotę 6 kwietnia zaczyna się cisza wyborcza, która potrwa do końca głosowania, czyli (co do zasady) do godziny 21.00 7 kwietnia. Na czym polega cisza wyborcza? Czego nie wolno robić w czasie tej ciszy? Jakie kary grożą za naruszenie ciszy wyborczej? Co z ciszą wyborczą w internecie?
- Cisza wyborcza w wyborach samorządowych w 2024 roku
- Zachęcanie lub zniechęcanie do udziału w wyborach
- Zakaz agitacji wyborczej w siedzibach komisji wyborczych
- Zakaz publikacji wyników sondaży opinii publicznej
- Nie trzeba usuwać materiałów wyborczych (np. bannerów)
- Kampania wyborcza w Internecie
- Kary za naruszenie ciszy wyborczej
- Policja o ciszy wyborczej
Cisza wyborcza w wyborach samorządowych w 2024 roku
Zgodnie z kalendarzem wyborczym wyborów samorządowych kampania wyborcza kończy się w dniu 5 kwietnia 2024 r. o godz. 24:00. Od tej chwili, aż do zakończenia głosowania (czyli do godziny 21.00 7 kwietnia 2024 r.) trwa tzw. cisza wyborcza, podczas której zabronione jest prowadzenie agitacji wyborczej w jakiejkolwiek formie, w szczególności zwoływanie zgromadzeń, organizowanie pochodów i manifestacji, wygłaszanie przemówień oraz rozpowszechnianie materiałów wyborczych (art. 107 § 1 Kodeksu wyborczego).
Warto jednocześnie zaznaczyć, że cisza wyborcza trwa do zakończenia głosowania w każdej obwodowej komisji wyborczej. Tylko jeśli żadna z obwodowych komisji wyborczych nie przedłuży głosowania, cisza wyborcza zakończy się o godz. 21. Ale przecież głosowanie może zostać przedłużone w danej obwodowej komisji wyborczej (na podstawie art. 47 Kodeksu wyborczego) jeżeli wskutek nadzwyczajnych wydarzeń głosowanie jest przejściowo uniemożliwione (np. kataklizmów pogodowych, powodzi, zalania lokalu wyborczego, katastrofy budowlanej, komunikacyjnej czy konieczności dodrukowania kart do głosowania).
Zachęcanie lub zniechęcanie do udziału w wyborach
Państwowa Komisja Wyborcza informowała przy poprzedniej kampanii wyborczej, że zachęcanie lub zniechęcanie do udziału w wyborach nie stanowi agitacji wyborczej w rozumieniu przepisów Kodeksu wyborczego. Działania o takim charakterze mogą więc być prowadzone po zakończeniu kampanii wyborczej przez podmioty nieuczestniczące w wyborach i pod warunkiem, że działania te są wolne od wszelkich elementów agitacji wyborczej.
Zdaniem PKW, podejmowanie takich działań przez uczestniczące w wyborach komitety wyborcze lub partie polityczne w czasie ciszy wyborczej naruszałoby natomiast zakaz prowadzenia w tym czasie agitacji wyborczej.
Zakaz agitacji wyborczej w siedzibach komisji wyborczych
Agitacja wyborcza w lokalu wyborczym oraz na terenie budynku, w którym ten lokal się znajduje, jest zabroniona - wynika to z art. 107 § 2 Kodeksu wyborczego. W szczególności w dniu głosowania w lokalu wyborczym nie powinny być eksponowane żadne napisy, symbole, obrazy, znaki, także na elementach ubioru, manifestujące poglądy w sprawach politycznych lub społecznych, które kojarzone są z uczestniczącymi w wyborach podmiotami i mogą być przez wyborców odbierane jako forma agitacji wyborczej.
Zakaz publikacji wyników sondaży opinii publicznej
W czasie ciszy wyborczej zabronione jest również podawanie do publicznej wiadomości wyników przedwyborczych badań (sondaży) opinii publicznej dotyczących przewidywanych zachowań wyborczych i wyników wyborów oraz wyników sondaży wyborczych przeprowadzanych w dniu głosowania (art. 115 § 1 Kodeksu wyborczego).
Nie trzeba usuwać materiałów wyborczych (np. bannerów)
Zdaniem PKW, przepisy Kodeksu wyborczego nie wymagają usunięcia z przestrzeni publicznej z chwilą zakończenia kampanii wyborczej wcześniej rozpowszechnionych materiałów wyborczych. Materiały te nie mogą być jednak przemieszczane ani modyfikowane.
Ale ze względu na zakaz agitacji wyborczej w siedzibach komisji wyborczych materiały znajdujące się w tych siedzibach muszą być usunięte przed rozpoczęciem głosowania. W razie stwierdzenia, że na terenie nieruchomości, na którym mieści się lokal wyborczy, znajdują się materiały wyborcze, obwodowa komisja wyborcza obowiązana jest je usunąć.
PKW precyzuje, że w okresie tzw. ciszy wyborczej materiały wyborcze zamieszczone zgodnie z prawem przed jej rozpoczęciem nie muszą być usunięte z przestrzeni publicznej. Jednak ich modyfikowanie lub przemieszczanie w tym szczególnym czasie „ciszy wyborczej” (bez względu na nośnik tych materiałów) może być potraktowane jako niedozwolone prowadzenie agitacji wyborczej. Dotyczy to między innymi materiałów rozpowszechnianych na wyświetlaczach LED, na pojazdach mechanicznych czy w Internecie (bez względu na to, kto jest ich właścicielem czy użytkownikiem). Ewentualne naruszenie art. 107 § 1 Kodeksu wyborczego stanowi wykroczenie określone w art. 498 tej ustawy, w związku z czym, właściwymi do rozstrzygania w tych sprawach są organy ścigania i sądy, a nie organy wyborcze.
Kampania wyborcza w Internecie
Trzeba też wiedzieć, że przepisy Kodeksu wyborczego nie regulują odrębnie zasad prowadzenia agitacji wyborczej w Internecie. Zatem do materiałów publikowanych w Internecie mają zatem zastosowanie wszystkie wskazane wyżej zasady.
Treści agitacyjne w trakcie trwania ciszy wyborczej są czasem zamieszczane także na zagranicznych serwerach. W takim przypadku polskie prawo jest praktycznie bezsilne. - pisała w 2016 r. Agata Pyrzyńska, doktorantka z Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu (obecnie doktor nauk prawnych) w artykule "Cisza wyborcza w Internecie. Argumenty za i przeciw". Ta teza pozostaje aktualna i dziś, bowiem omawiane przepisy polskiego Kodeksu wyborczego obowiązują przecież - co do zasady - na terytorium Polski.
Kary za naruszenie ciszy wyborczej
Naruszenia wyżej wymienionych zakazów podlegają karom (art. 494 § 1 pkt 4, art. 498 i art. 500 Kodeksu wyborczego).
Art. 494. § 1. Kto, w związku z wyborami, prowadzi agitację wyborczą:
1) na terenie urzędów administracji rządowej lub administracji samorządu terytorialnego bądź sądów,
2) na terenie zakładów pracy w sposób i w formach zakłócających ich normalne funkcjonowanie,
3) na terenie jednostek wojskowych lub innych jednostek organizacyjnych podległych Ministrowi Obrony Narodowej lub oddziałów obrony cywilnej bądź skoszarowanych jednostek podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych,
4) w lokalu wyborczym lub na terenie budynku, w którym lokal się znajduje
– podlega karze grzywny.
§ 2. Tej samej karze podlega, kto prowadzi agitację wyborczą na terenie szkół wobec uczniów.
Art. 498. Kto, w związku z wyborami, w okresie od zakończenia kampanii wyborczej aż do zakończenia głosowania prowadzi agitację wyborczą
– podlega karze grzywny.
Art. 500. Kto, w związku z wyborami w okresie od zakończenia kampanii wyborczej aż do zakończenia głosowania, podaje do publicznej wiadomości wyniki przedwyborczych badań (sondaży) opinii publicznej dotyczących przewidywanych zachowań wyborczych lub przewidywanych wyników wyborów, lub wyniki sondaży wyborczych przeprowadzanych w dniu głosowania
– podlega grzywnie od 500 000 do 1 000 000 złotych.
Państwowa Komisja Wyborcza w czasie poprzedniej kampanii wyborczej informowała, że organy wyborcze nie dokonują ocen i nie prowadzą postępowań w sprawach naruszenia ciszy wyborczej – właściwe są w tych sprawach organy ściągania i sądy. O wszelkich przypadkach prowadzenia niedozwolonej kampanii wyborczej należy informować Policję lub prokuraturę, a nie komisje wyborcze czy też Krajowe Biuro Wyborcze.
Policja o ciszy wyborczej
O ciszy wyborczej przypomina także Policja, która wskazuje, że w czasie ciszy wyborczej:
- zakazane jest prowadzenie agitacji wyborczej, tj. nie wolno zwoływać zgromadzeń, organizować pochodów i manifestacji, wygłaszać przemówień i rozpowszechniać materiałów wyborczych.
- nie mogą pojawiać się nowe materiały wyborcze, ponadto w tym czasie nie można poruszać się pojazdami lub urządzeniami służącymi do przemieszczania, na których znajdują się materiały wyborcze tj. plakaty, ulotki, reklamy itp.
Zdaniem Policji, odpowiedzialność za naruszenie ciszy wyborczej przez użytkowników forum internetowego spoczywa na jego administratorach. Obowiązkiem administratora jest niedopuszczenie do umieszczania komentarzy naruszających ciszę wyborczą w trakcie wyborów.
Natomiast o naruszeniu ciszy wyborczej w internecie można mówić, wtedy kiedy w jej okresie są wprowadzane do sieci treści stanowiące agitację wyborczą na rzecz konkretnego kandydata czy komitetu wyborczego. Nie ma natomiast potrzeby zamykania stron internetowych zachęcających do głosowania na okres ciszy wyborczej. Wystarczy, że strona nie będzie aktualizowana poprzez dodawanie nowych treści stanowiących agitację wyborczą.