Liczba spółdzielczych lokali już od długiego czasu systematycznie spada. Nadal jest ona jednak duża. Dane GUS-u wskazują, że pod koniec 2018 r. krajowe spółdzielnie miały w swoim zasobie około 2,03 mln mieszkań. Bardzo duża część tych mieszkań jest użytkowana na podstawie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu. Takie prawo nie daje jego posiadaczowi identycznej swobody w zakresie zarządzania lokalem jak prawo własności. Wynika to z faktu, że spółdzielcze własnościowe prawo do mieszkania jest tylko ograniczonym prawem rzeczowym. Zapewnia ono możliwość korzystania z lokalu, którego faktycznym właścicielem nadal pozostaje spółdzielnia. Pomimo tych ograniczeń, spółdzielcze własnościowe prawo do mieszkania może być zbywane i dziedziczone. Kolejny atut wspomnianego prawa jest związany z możliwością obciążenia go hipoteką. Ustanowienie hipoteki na spółdzielczym własnościowym prawie do lokalu stwarza między innymi możliwość sfinansowania zakupu wspomnianego prawa przy pomocy kredytu. Eksperci portalu RynekPierwotny.pl postanowili wyjaśnić, jak przebiega obciążenie hipoteką spółdzielczego własnościowego prawa do mieszkania. Niestety taka operacja czasem będzie niemożliwa.
Zobacz: Zadania
Przed wpisaniem hipoteki trzeba założyć księgę wieczystą …
Osoba zainteresowana obciążeniem spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu przy pomocy hipoteki najpierw powinna sprawdzić, czy dla wspomnianego prawa została już założona księga wieczysta. Artykuł 67 ustawy z dnia 6 lipca 1982 r. o księgach wieczystych i hipotece (Dz.U. 1982 nr 19 poz. 147) potwierdza, że: „Do powstania hipoteki niezbędny jest wpis w księdze wieczystej”.
Spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu z księgą wieczystą coraz częściej jest spotykane w obrocie rynkowym. Wynika to z faktu, że założenie księgi wieczystej znacząco zwiększa szanse na sprzedaż wspomnianego prawa. Wiele osób (zwłaszcza starszych) nie zdaje sobie sprawy, że spółdzielcze własnościowe prawo do mieszkania może posiadać księgę wieczystą. Ustawa o księgach wieczystych i hipotece rozwiewa jednak wszelkie wątpliwości. Artykuł 1 ustęp 3 wspomnianej ustawy mówi, że: „Księgi wieczyste mogą być także prowadzone w celu ustalenia stanu prawnego spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu”. Słowo „mogą” w powyższym przepisie potwierdza, że założenie księgi wieczystej dla opisywanego prawa nie stanowi obowiązku.
Około 80 000 - 100 000 praw nie można obciążyć hipoteką
Więcej spółdzielczych własnościowych praw do lokalu posiadałoby założoną księgę wieczystą, gdyby problemów nie sprawiał bałagan prawny z czasów PRL-u. Mowa o sytuacjach, w których spółdzielnie zabudowywały grunty o nieuregulowanym statusie prawnym. Możliwość założenia księgi wieczystej dla spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu, gdy spółdzielnia nie ma tytułu prawnego do gruntu, przez długi czas wzbudzała kontrowersje. Spekulacje przecięła uchwała Sądu Najwyższego z 24 maja 2013 r. (sygnatura akt: III CZP 104/12). W tej uchwale można przeczytać, że: „spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu ustanowione w budynku położonym na gruncie, do którego spółdzielni nie przysługuje własność albo użytkowanie wieczyste, stanowi ekspektatywę tego prawa; niedopuszczalne jest założenie księgi wieczystej w celu jej ujawnienia”. Wspomniana uchwała SN wyklucza możliwość założenia księgi wieczystej i wpisania hipoteki jeśli grunt pod blokiem posiada nieuregulowany status prawny. Można szacować, że opisywany problem obecnie dotyczy około 80 000 - 100 000 mieszkań spółdzielczych.
Opłaty oraz formalności stanowią najmniejszy problem …
Warto pamiętać, że założenie księgi wieczystej dla spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu podobnie jak późniejszy wpis hipoteki, wymaga dokonania pewnych formalności i poniesienia kosztów. Nie wydają się one jednak szczególnie uciążliwe. Oprócz wniosku o założenie księgi wieczystej trzeba przygotować dokumenty stwierdzające nabycie spółdzielczego własnościowego prawa do lokalu oraz zaświadczenie ze spółdzielni mieszkaniowej (potwierdzające m.in. położenie lokalu, jego powierzchnię i numer księgi wieczystej działki). Założenie księgi wieczystej dla opisywanego prawa spółdzielczego wiąże się ze standardową opłatą na poziomie 100 zł. Wpis hipoteki (np. na rzecz banku) jest natomiast możliwy po uiszczeniu stałej opłaty na poziomie 200 zł.
Autor: Andrzej Prajsnar, ekspert portalu RynekPierwotny.pl