Ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (dalej: ustawa o pracownikach samorządowych) i wydane na jej podstawie rozporządzenie Rady Ministrów z 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (dalej: rozporządzenie w sprawie wynagradzania) wprowadzają decentralizację systemu określania płac dla zatrudnionych w samorządach. Szereg kwestii związanych z wynagrodzeniami, które były regulowane w rozporządzeniach wydanych na podstawie obowiązującej do końca ub.r. ustawy z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (dalej: stara ustawa o pracownikach samorządowych), zostało przekazanych do ustalenia przez poszczególnych pracodawców samorządowych.
Pracodawca w regulaminie wynagradzania ma obowiązek określić dla pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie umowy o pracę:
• wymagania kwalifikacyjne,
• szczegółowe warunki wynagradzania, w tym maksymalny poziom wynagrodzenia zasadniczego (art. 39 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych).
W regulaminie tym może też określić:
• warunki przyznawania oraz warunki i sposób wypłacania premii i nagród innych niż jubileuszowa,
• warunki i sposób przyznawania dodatku funkcyjnego, dodatku specjalnego oraz innych dodatków (art. 39 ust. 2 ustawy o pracownikach samorządowych).
Czytaj także: Wynagrodzenia pracowników instytucji pomocy społecznej>>
Kto musi wydać
Obowiązek wydania regulaminu wynagradzania dotyczy wszystkich jednostek, do których ma zastosowanie ustawa o pracownikach samorządowych. W przeciwieństwie więc do pracodawców, których w kwestii regulaminów wynagradzania obowiązują tylko przepisy ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (dalej: k.p.), z wymogu posiadania regulaminów nie są wyłączone podmioty zatrudniające poniżej 20 pracowników.
Ustawę o pracownikach samorządowych stosuje się do zatrudnionych w:
• urzędach marszałkowskich i wojewódzkich samorządowych jednostkach organizacyjnych (np. wojewódzkich urzędach pracy),
• starostwach powiatowych i powiatowych jednostkach organizacyjnych (np. powiatowych urzędach pracy, powiatowych centrach pomocy rodzinie),
• urzędach gmin (miast), jednostkach pomocniczych gmin oraz gminnych jednostkach i zakładach budżetowych (np. gminnych ośrodkach pomocy społecznej, zarządach dróg miejskich),
• biurach (ich odpowiednikach) związków jednostek samorządu terytorialnego oraz zakładów budżetowych utworzonych przez te związki,
• biurach (ich odpowiednikach) jednostek administracyjnych jednostek samorządu terytorialnego,
chyba że ich status prawny określają inne przepisy niż ustawa o pracownikach samorządowych (art. 2 i 3 ustawy o pracownikach samorządowych).
Tryb wydawania
Jednostki powinny dostosować swoje statuty i regulaminy do zmian wynikających z ustawy o pracownikach samorządowych w terminie 6 miesięcy od dnia wejścia jej w życie (art. 58 ustawy o pracownikach samorządowych).
Ustawa weszła w życie 1 stycznia 2009 r., a więc termin na przygotowanie regulaminów wynagradzania mija na początku lipca br.
Skoro przepis mówi o dostosowaniu regulaminów, pracodawcy samorządowi, u których były już wcześniej regulaminy wynagradzania, nie muszą tworzyć nowych. Wystarczy, że wprowadzą odpowiednie zmiany w już istniejących. Przy dokonywaniu zmian w istniejącym regulaminie obowiązują takie same zasady, jak przy wprowadzaniu nowego.
Regulamin wynagradzania pracodawca ma obowiązek uzgodnić z zakładową organizacją związkową, jeśli taka u niego działa (art. 772 § 4 k.p.).
Czytaj także: Wynagrodzenia w samorządzie w pytaniach i odpowiedziach>>
Z ORZECZNICTWA
Regulamin wynagradzania nie może wejść w życie bez uzgodnienia z organizacją związkową działającą u pracodawcy. Jeżeli u pracodawcy działa więcej niż jedna organizacja związkowa, stosuje się art. 30 ust. 5 ustawy z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych. Oznacza to, że jeśli organizacje związkowe przedstawią wspólne, negatywne stanowisko w terminie 30 dni, to regulamin wynagradzania nie może być przez pracodawcę ustalony.
Wyrok SN z 12 lutego 2004 r., sygn. akt I PK 349/03
Regulamin wynagradzania może być wprowadzony samodzielną decyzją pracodawcy, jeżeli:
• nie działają u niego związki zawodowe albo
• funkcjonuje więcej niż jeden związek zawodowy i nie ustalą one w ciągu 30 dni wspólnego stanowiska.
Nie ma dowolności w kwestii terminu, od którego zaczyna obowiązywać regulamin. Wchodzi on w życie po upływie dwóch tygodni od dnia podania go do wiadomości pracowników, w sposób przyjęty u danego pracodawcy (art. 772 § 6 k.p.).
Co w regulaminie
Regulamin wynagradzania powinien dotyczyć wyłącznie pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie umowy o pracę. Ograniczenie to wynika nie tylko z przepisów ustawy o pracownikach samorządowych, ale też k.p. Regulaminu wynagradzania nie stosuje się do pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie wyboru, mianowania i powołania (art. 772 § 5 w zw. z art. 239 § 3 k.p.).
Przy ustalaniu w regulaminie wymagań kwalifikacyjnych dla poszczególnych stanowisk trzeba uwzględnić wymagania określone w ustawie o pracownikach samorządowych (w art. 5 ust. 2 oraz art. 6 ust. 3 i 4) oraz w rozporządzeniu w sprawie wynagradzania. Dotyczą one wykształcenia i stażu pracy. W regulaminie wynagradzania nie można ustalić niższych wymagań niż wynikające z wymienionych aktów prawnych, natomiast jest dopuszczalne ustalenie wyższych wymagań.
Dla pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie umowy o pracę z załączników nr 1 i 3 do rozporządzenia w sprawie wynagradzania wynikają minimalne wysokości wynagrodzenia zasadniczego na poszczególnych stanowiskach. W załącznikach tych są bowiem określone:
• kategorie zaszeregowania,
• minimalne kwoty miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego dla poszczególnych kategorii,
• minimalna kategoria zaszeregowania, która może być stosowana na danym stanowisku.
Ustalając w regulaminie wynagradzania maksymalną płacę zasadniczą, należy mieć to na względzie.
Warto zwrócić uwagę, iż w załącznikach do rozporządzenia w sprawie wynagradzania, kategorie zaszeregowania i minimalne kwoty miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego dla poszczególnych kategorii zostały ustalone odrębnie dla:
• zatrudnionych w urzędach gmin (miast), starostwach powiatowych, urzędach marszałkowskich oraz biurach (odpowiednikach biur) związków jednostek samorządu terytorialnego, zakładów budżetowych utworzonych przez te związki i jednostek administracyjnych jednostek samorządu terytorialnego,
• pozostałych pracowników samorządowych.
Zasady ustalania wynagrodzeń zasadniczych dla obu grup pracowników samorządowych zostały jednak znacznie ujednolicone. Rozporządzenia wydane na podstawie starej ustawy o pracownikach samorządowych ustanawiały dla nich zupełnie oddzielne systemy obliczania wynagrodzenia. Nowe przepisy likwidują skomplikowany system punktowy, obowiązujący przy ustalaniu wynagrodzeń zasadniczych dla drugiej z wymienionych grup („pozostałych pracowników samorządowych”).
Maksymalne wynagrodzenie zasadnicze na danym stanowisku można określić w regulaminie w różnym sposób – poprzez ustalenie dla stanowiska maksymalnej kategorii zaszeregowania i maksymalnych kwot wynagrodzenia zasadniczego w kategoriach, ale można też np. zapisać, iż na określonym stanowisku wynosi 3-krotność minimalnej płacy zasadniczej na nim, wynikającej z rozporządzenia w sprawie wynagradzania.
Czytaj także: Dodatki funkcyjne pracowników samorządowych>>
Składniki nieobowiązkowe
Jeśli chodzi o dodatek specjalny dla pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie umowy o pracę, ustawa o pracownikach samorządowych stanowi jedynie, że może być on przyznany z tytułu okresowego zwiększenia obowiązków służbowych lub powierzenia dodatkowych zadań (art. 36 ust. 5). W rozporządzeniu w sprawie wynagradzania nie ma nic na jego temat. Jeżeli u danego pracodawcy samorządowego dodatek ten jest przewidziany, to w regulaminie powinno zostać określone, na jakich dokładniej zasadach ma być przyznawany.
W przypadku dodatku funkcyjnego dla zatrudnionych na umowę o pracę, powszechnie obowiązujące przepisy stanowią jedynie, że może zostać on przyznany (art. 36 ust. 4 ustawy o pracownikach samorządowych). W związku z tym w regulaminie wynagradzania można swobodnie ustalić:
• stanowiska pracy, na których przysługuje dodatek funkcyjny,
• wysokość dodatku.
Pracownikowi samorządowemu może być też przyznana nagroda za szczególne osiągnięcia w pracy zawodowej (art. 36 ust. 6 ustawy o pracownikach samorządowych). Również w odniesieniu do tego składnika wynagrodzenia istnieje swoboda określenia w regulaminie, czy będzie on wypłacany u danego pracodawcy samorządowego, na jakich bliżej zasadach.
Regulamin wynagradzania może ponadto zawierać zapisy, na podstawie których u danego pracodawcy będą wypłacane premie, nagrody czy dodatki, nieprzewidziane w ustawie o pracownikach samorządowych, rozporządzeniu w sprawie wynagradzania czy k.p. Jeżeli takie składniki wynagrodzenia pracodawca samorządowy zdecyduje się wprowadzić, to w regulaminie powinien określić zasady ich przyznawania.
Nie ma potrzeby zapisywania w regulaminie kwestii związanych z wynagrodzeniami, które są uregulowane w powszechnie obowiązujących przepisach prawa pracy, np. dotyczących dodatku za wieloletnią pracę, nagród jubileuszowych, dodatku za pracę w porze nocnej, dodatku za pracę w godzinach nadliczbowych. Postanowienia ustaw i rozporządzeń obowiązują bez względu na to, czy zostaną powielone w regulaminie wynagradzania czy też nie. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy pracodawca chce wprowadzić korzystniejsze rozwiązania niż wynikające z ustaw i rozporządzeń. Tylko wtedy pierwszeństwo mają postanowienia regulaminu. Natomiast postanowienia regulaminu wynagradzania nie mogą być mniej korzystne niż przepisy ustaw i rozporządzeń.
W dalszej części opracowania przedstawiamy przykładowy regulamin wynagradzania pracowników samorządowych. Taki regulamin musi być dostosowany do specyfiki i potrzeb danego pracodawcy.
Czytaj także: Wynagrodzenia w samorządach - ramy prawne i praktyka>>
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
Kliknij aby zobaczyć ilustrację.
JAROSŁAW ŻAROWSKI
Podstawy prawne
• Ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 223, poz. 1458)
• Ustawa z 23 maja 1991 r. o związkach zawodowych (Dz.U. z 2001 r. Nr 79, poz. 854; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. Nr 90, poz. 562)
• Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. Nr 21, poz. 94; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. Nr 58, poz. 485)
• Rozporządzenie Rady Ministrów z 18 marca 2009 r. w sprawie wynagradzania pracowników samorządowych (Dz.U. Nr 50, poz. 398)
• Ustawa z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 142, poz. 1593; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. Nr 170, poz. 1218) – uchylona