Prezydent Bronisław Komorowski 15 lipca br. podpisał ustawę z 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (dalej: ustawa śmieciowa). Podpis ten kończy kilkunastoletnią „batalię o śmiecie”. W środowisku osób zaangażowanych w sprawę, w tym głównie samorządowców, to najprawdopodobniej najważniejszy akt prawny ostatnich lat. To dzięki ustawie śmieciowej gminy przejmują odpowiedzialność za gospodarowanie odpadami. Uchwalone prawo jest też wypełnieniem zobowiązań unijnych, a dokładnie trzech dyrektyw:
1) dyrektywy 91/271/EWG z 21 maja 1991 r. dotyczącej oczyszczania ścieków komunalnych,
2) dyrektywy Rady 1999/31/WE z 26 kwietnia 1999 r. w sprawie składowania odpadów,
3) dyrektywy 2008/98/WE z 19 listopada 2008 r. w sprawie odpadów oraz uchylającej niektóre dyrektywy.
– Dzięki tej ustawie w Polsce może być czysto, a śmiecie mogą stać się cennym i pożądanym surowcem, odbieranym od nas w sposób cywilizowany i przetwarzanym w sposób bezpieczny dla naszego zdrowia. Cieszę się niezmiernie, że ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach została już ostatecznie zaakceptowana przez parlament. Dzięki niej mamy szansę rozwiązać problem góry odpadów, pod jaką tonie Polska, oraz osiągnąć unijne normy – skomentował uchwalenie ustawy śmieciowej minister środowiska Andrzej Kraszewski.
Nowy właściciel
Do tej pory właściciele nieruchomości sami podpisywali z firmami umowy na odbieranie odpadów. Zgodnie z ustawą śmieciową gminy w przetargach wybiorą firmy, które będą odbierać odpady, a właściciele nieruchomości uiszczą opłatę. Stawka opłaty będzie określana przez gminę na podstawie kosztów zagospodarowania odpadów. Obliczana będzie za osobę lub w powiązaniu z powierzchnią lokali lub ilością zużywanej wody. Gminy będą mogły także dowolnie stosować stawki preferencyjne dla mieszkańców segregujących śmiecie.
Samorządy dzięki ustawie zyskują narzędzia do realizacji obowiązków dbania o czystość i porządek na ich terenie. Dotychczas obowiązujące przepisy nie dawały gminie możliwości realnego egzekwowania płacenia za śmiecie czy ich właściwego, zgodnego z prawem zagospodarowania. W efekcie śmiecie wyrzucano do lasów.
Dla przedsiębiorców ustawa śmieciowa wprowadza obowiązek uczestniczenia w przetargach organizowanych przez gminy na odbieranie odpadów. Po wejściu w życie ustawy, czyli od 1 stycznia 2012 r., gminy rozpoczną wdrażanie systemu i organizowanie przetargów na ich obsługę. Dzięki uszczelnieniu systemu gospodarki odpadami do zagospodarowania „przybędzie” odpadów, które teraz zalegają w rowach i lasach.
Czytaj także: Ustawa śmieciowa w opublikowana Dzienniku Ustaw>>
Kontrola gmin
Ustawa śmieciowa powoduje, że gmina na swoim terenie będzie odpowiedzialna za gospodarkę odpadami komunalnymi. Będzie ponosić także odpowiedzialność za funkcjonowanie tego elementu. Zyskuje jednak narzędzia do decydowania o tym, by śmiecie trafiły np. do recyklingu, a nie na wysypisko.
Zgodnie z art. 9 ust. 1 ustawy z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (dalej: ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach) wójt, burmistrz lub prezydent miasta sprawuje kontrolę nad przestrzeganiem i stosowaniem przepisów ustawy. Wójt może wystąpić z wnioskiem do właściwego miejscowo komendanta policji o pomoc, jeżeli jest to niezbędne do przeprowadzenia czynności kontrolnych. Natomiast marszałek województwa sprawuje kontrolę nad prowadzącym regionalną instalację do przetwarzania odpadów komunalnych w zakresie przyjmowania zmieszanych odpadów komunalnych, odpadów zielonych oraz pozostałości z sortowania odpadów komunalnych przeznaczonych do składowania.
Konieczność działania
Ustawa śmieciowa jest tak skonstruowana, że nakłada na gminy określone terminowo działania (wszystkie istotne daty zawiera Terminarz). Ustawa reguluje obowiązki sprawozdawcze gmin oraz uprawnienia kontrolne wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska (WIOŚ) w stosunku do samorządu gminnego, a także obowiązki prowadzących działalność w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości związane z osiągnięciem określonych poziomów odzysku i recyklingu odpadów komunalnych oraz ograniczeniem masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji deponowanych na składowiskach odpadów.
Gminy muszą podjąć więc kroki, aby przygotować się do nowych zadań. Zgodnie z art. 3c ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach gminy są obowiązane ograniczyć masę odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania:
● do 16 lipca 2013 r. – do nie więcej niż 50% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania (minister właściwy do spraw środowiska określi, w drodze rozporządzenia, poziomy ograniczenia masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji),
● do 16 lipca 2020 r. – do nie więcej niż 35% wagowo całkowitej masy odpadów komunalnych ulegających biodegradacji przekazywanych do składowania.
Gminy są obowiązane osiągnąć do 31 grudnia 2020 r.:
● poziom recyklingu i przygotowania do ponownego użycia następujących frakcji odpadów komunalnych: papieru, metali, tworzyw sztucznych i szkła w wysokości co najmniej 50% wagowo,
● poziom recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami innych niż niebezpieczne odpadów budowlanych i rozbiórkowych w wysokości co najmniej 70% wagowo.
Do tych zadań będą wydane rozporządzenia wykonawcze określające poziomy recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami, które gmina musi osiągnąć w poszczególnych latach, a także sposoby obliczania poziomów recyklingu, przygotowania do ponownego użycia i odzysku innymi metodami, kierując się koniecznością możliwości zweryfikowania ich osiągnięcia przez każdą gminę.
Czytaj także: Azbest – niebezpieczny odpad i palący problem samorządów>>
Nowych obowiązków gminy otrzymały sporo, do ich wypełnienia jest trochę czasu, ale należy się do tego odpowiednio przygotować. Wsparciem w tych działaniach będzie październikowe wydanie Poradnika Samorządowa, które zostało opracowane przez ekspertów i praktyków i pomoże każdej gminie we wdrażaniu reformy śmieciowej.
TERMINARZ WEJŚCIA W ŻYCIE USTAWY ŚMIECIOWEJ ISTOTNY M.IN. DLA GMIN
Ustawa śmieciowa wchodzi w życie 1 stycznia 2012 r. W ustawie przewidziano okresy przejściowe dla poszczególnych rozwiązań.
1 stycznia 2012 r. – zaczyna działać rejestr działalności regulowanej, gmina od tego dnia nie wydaje zezwoleń na odbieranie odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości.
Do 30 kwietnia 2012 r. – przedsiębiorcy odbierający odpady komunalne od właścicieli nieruchomości będą zobowiązani złożyć pierwsze sprawozdania.
1 lipca 2012 r. – sejmik województwa uchwala aktualizację wojewódzkiego planu gospodarki odpadami oraz uchwałę w sprawie wykonania wojewódzkiego planu gospodarki odpadami, w której określone zostaną regiony oraz regionalne instalacje do zagospodarowania odpadów.
1 stycznia 2013 r. – zaczną obowiązywać nowe regulaminy utrzymania czystości i porządku na terenie gminy. Do tego czasu gminy są zobowiązane podjąć uchwały w sprawie stawek opłat, szczegółowych zasad ich ponoszenia, wzoru deklaracji i terminu złożenia pierwszych deklaracji.
Od tego dnia powinna zacząć się kampania edukacyjno-informacyjna, mająca na celu zapoznanie właścicieli nieruchomości z obowiązkami wynikającymi z uchwał.
1 stycznia 2013 r. – przedsiębiorcy, którzy przed wejściem w życie ustawy działali na podstawie zezwoleń, mają obowiązek uzyskać wpis do rejestru.
Do 31 marca 2013 r. – termin złożenia przez gminy pierwszych sprawozdań do marszałków województw.
1 lipca 2013 r. – nowy system zaczyna funkcjonować – uchwały rad gmin wchodzą w życie, gminy zaczynają pobierać opłaty od właścicieli nieruchomości i w zamian zapewniają świadczenie usług w zakresie odbierania odpadów komunalnych od właścicieli nieruchomości. Do tego czasu muszą zostać rozstrzygnięte przetargi na odbieranie odpadów od właścicieli nieruchomości i muszą być podpisane umowy między gminą a przedsiębiorcami.
Podstawy prawne
• Ustawa z 1 lipca 2011 r. o zmianie ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 152, poz. 297)
• Ustawa z 13 września 1996 r. o utrzymaniu czystości i porządku w gminach (j.t. Dz.U. z 2005 r. nr 236, poz. 2008; ost.zm. Dz.U. z 2011 r. nr 106, poz. 622)
KOMENTARZ
Czytaj także: Są sprawdzone metody gospodarowania odpadami>>
Nowy system obciążać będzie głównie gminy
DANIEL CHOJNACKI
radca prawny, senior associate w Domański Zakrzewski Palinka sp.k., Zespół Prawa Ochrony Środowiska
– Ustawa śmieciowa radykalnie zmienia dotychczasowy, w ocenie wielu nieefektywny, system gospodarowania odpadami komunalnymi w Polsce. Dotychczasowy system oparty był na swobodnej konkurencji pomiędzy przedsiębiorcami odbierającymi odpady komunalne od mieszkańców, nad którym to systemem gmina sprawowała jedynie ogólny nadzór. Nowy model, funkcjonujący w wielu krajach UE, opiera się na diametralnie odmiennym założeniu; to gmina jest, umownie rzecz ujmując, właścicielem odpadów, i to gmina decyduje, w jaki sposób odpady komunalne będą zagospodarowywane na jej terenie. Wprowadzenia nowego modelu od wielu lat domagało się środowisko samorządowe, wskazując, że dotychczasowy model nie sprawdził się i nie pozwala na stworzenie efektywnego, spełniającego m.in. wymogi dyrektywy 1999/31/WE, systemu gospodarowania odpadami komunalnymi. Ze względu na te opóźnienia oraz konieczność spełnienia przez Polskę wymogów prawa unijnego, w tym w szczególności wspomnianej już dyrektywy 1999/31/WE w sprawie składowania odpadów (chodzi o ograniczenie deponowania na składowiskach odpadów biodegradowalnych), Ministerstwo Środowiska założyło, że nowelizacja wejdzie w życie 1 stycznia 2012 r., a nowy system powinien zacząć działać najpóźniej od 1 lipca 2013 r. Przygotowanie nowego systemu obciążać będzie przede wszystkim gminy. Termin 1 lipca 2013 r. wydaje się długim okresem; trzeba jednak pamiętać, że wprowadzenie nowego systemu uzależnione jest od rozstrzygnięć od gmin formalnie niezależnych, w szczególności od postanowień wojewódzkich planów gospodarki odpadami. Wojewódzkie plany mają bowiem określać podstawowe, z punktu widzenia gminy, elementy lokalnego gospodarowania odpadami, tj. regiony gospodarowania odpadami, gminy wchodzące w skład poszczególnych regionów, jak również regionalne instalacje. Pierwszym krokiem, jakie gminy powinny zatem podejmować, to opracowanie własnej koncepcji gminnego systemu gospodarowania odpadami, a następnie przekonywanie do niej gmin sąsiednich oraz marszałka województwa i radnych sejmiku. W przeciwnym razie gminie może zostać narzucona „wojewódzka” wizja gospodarki odpadami komunalnymi, niezgodna z koncepcją jej rozwoju.
Jest szansa na pozbycie się problemu dzikich wysypisk
ZYGMUNT FRANKIEWICZ
prezydent Gliwic
– Nowelizacja ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach daje administracji samorządowej narzędzie do uporządkowania gospodarki odpadami komunalnymi. Pozwala na stworzenie szczelnego i nowoczesnego systemu gospodarowania odpadami. Zarówno idea, jak i konkretne rozwiązania zawarte w nowych przepisach mają właściwy kierunek – jesteśmy zadowoleni z wprowadzanych zmian. Dzięki nowym regulacjom gminy będą miały możliwość decydowania o miejscu, do którego zostanie skierowany strumień odpadów komunalnych odbieranych od właścicieli nieruchomości. Największą korzyścią, jakiej upatrujemy w zmianach, jest szansa na pozbycie się problemu dzikich wysypisk. Mieszkańcy będą zobowiązani do uiszczenia opłaty za gospodarowanie odpadami, w ramach której będą mieli zagwarantowany wywóz wszelkiego rodzaju odpadów powstających w gospodarstwach domowych. Przestanie się więc opłacać wywożenie śmieci do przysłowiowego lasu. Ograniczy to koszty ponoszone obecnie przez miasto na likwidację dzikich wysypisk. Tym samym znacznie poprawi jakość środowiska i estetykę naszego otoczenia.
Realizacja nowych zadań od strony formalnej może nastąpić dopiero po podjęciu przez Sejmik Województwa Śląskiego uchwały w sprawie aktualizacji wojewódzkiego planu gospodarki odpadami (najpóźniej do 30 czerwca 2012 r.) Ze swej strony już podejmujemy wstępne kroki organizacyjne. Pracownicy biorą udział w szkoleniach zewnętrznych dotyczących stosowania nowych przepisów.
Zapewne nie wszystko od razu zacznie działać z oczekiwaną efektywnością, ale mamy wystarczającą determinację, aby w jak najszerszym zakresie wykorzystać nowe narzędzie.
Czytaj także: Zużyty sprzęt elektryczny i elektroniczny jest odpadem ( cz.1)>>