Do końca maja br. mają zakończyć się prace nad zmianą ustawy o utrzymaniu porządku i czystości w gminach. Znajdą się w niej zapisy mówiące, że gminy będą w całości odpowiadać za utylizację odpadów.
Nie przewoźnicy, którzy mają zezwolenia samorządów, a właśnie gminy będą wskazywać miejsca składowania lub utylizacji odpadów. Gminy będą też ustalać zasady wywozu odpadów.
Firmy oczyszczające nie będą otrzymywać od mieszkańców pieniędzy za utylizację lub recykling. Mieszkańcy zapłacą bezpośrednio urzędom gmin.
Samorządy gminne będą też musiały opracować lub znowelizować obowiązujące obecnie lokalne regulaminy gospodarki odpadami. W regulaminach tych musi być określony minimalny poziom segregacji odpadów zabieranych od mieszkańców. Gminy będą pilnować segregacji odpadów oraz prowadzić edukację społeczności lokalnych.
Przewidziane zmiany dają nadzieję, że gospodarka odpadami będzie bardziej skuteczna ponieważ gmina będzie śledzić drogi przemieszczania się odpadów i sprawdzać skuteczność procesów recyklingu czy unieszkodliwiania. Gospodarka odpadami komunalnymi powinna też być tańsza, bo muszą spaść opłaty za przewóz.
Od czego powinny zacząć samorządy tworząc modyfikację gospodarki odpadami na swoim terenie? Od stworzenia lokalnego prawa, stworzenia warunków do jego skutecznej egzekucji, ale przede wszystkim od edukacji.
Wszelkimi sposobami i przy pomocy wiodących organizacji pozarządowych należy przeprowadzić kampanie otwierające mieszkańców na pozytywne działania związane z gospodarowaniem odpadami.
Pierwszą kampanię można nazwać „Rozważny konsument” i zaproponować jej następujące zasady:
• Nie potrzebuję - nie kupuję (ograniczenie konsumpcji);
• Przyglądam się produktom sprzedawanym w promocjach: ich funkcjonalności i trwałości (czy w krótkim okresie nie trafią do śmieci);
• „Gratis” - użyteczny prezent czy śmieć?;
• Unikam kupowania produktów w zbędnych opakowaniach (folia, tacki);
• Kupuję towary w większych opakowaniach;
• Wybieram produkty w opakowaniach segregowalnych jako surowce wtórne (papier, karton, szkło, puszki);
• Nie używam naczyń jednorazowych z tworzyw sztucznych;
• Poszukuję naczyń jednorazowych ze skrobi, soi, które po użyciu zjadam;
• Dziękuję za jednorazowe foliowe torby, na zakupy mam swoją (najlepiej z płótna);
• Oddaję innym moje niepotrzebne rzeczy: zabawki, książki, sprzęt sportowy, meble, sprzęt AGD i RTV;
• Kupuję wyłącznie baterie pozbawione kadmu i rtęci (z napisem 0% mercury, 0% cadmium) lub zamiast baterii jednorazowych używam akumulatorków;
• Przepracowany olej wymieniam tylko w specjalistycznych punktach;
• Kupuję kosmetyki nie zawierające freonów niszczących warstwę ozonową (z napisem ozone friendly / CFC free);
• Używam biodegradowalnych środków czyszczących.
Drugą kampanię można nazwać „Świadomy wytwórca odpadów”
• Segreguję szkło, plastik, papier, metal;
• Wydzielam odpady organiczne, jeśli mam warunki – kompostuję;
• Nie wyrzucam do śmieci odpadów niebezpiecznych, wiem gdzie je zostawić (gmina podaje miejsca odbioru niebezpiecznych odpadów);
• Pytam administratora terenu / władze samorządowe jak postępować z odpadami;
• Przestrzegam zasad segregacji:
- do pojemnika / worka białego (zielonego) – wrzucam: pozbawione etykietki i nakrętki umyte butelki, słoiki; nie wrzucam: luster, szyb, naczyń żaroodpornych, porcelany, naczyń fajansowych, żarówek, termometrów,
- do pojemnika / worka niebieskiego – wrzucam: gazety, ulotki, papier do pisania, książki, torebki papierowe, pudełka, kartony, tekturę; nie wrzucam: foliowanych tekturowych opakowań po napojach, torebek foliowych, folii aluminiowych, kalki, papieru brudnego i tłustego,
- do pojemnika / worka żółtego – wrzucam: umyte butelki plastikowe PET zgniecione i ponownie zakręcone, opakowania po płynach do prania i mycia, kosmetykach, artykułach spożywczych, reklamówki i worki foliowe, folie budowlane i ogrodnicze, zabawki i ozdoby z plastiku, puszki; nie wrzucam: kartonów po mleku, płytek i wykładzin z PCV, puszek po aerozolach, farbach i olejach, styropianu
- do pojemnika / worka czerwonego lub razem z żółtym – wrzucam: przedmioty wykonane ze wszystkich rodzajów metali; nie wrzucam: pojemników po smarach, puszek po farbach i lakierach, opakowań po aerozolach, zużytych akumulatorów i baterii;
• Dla wszystkich odpadów, których nie mogę wrzucić do żadnego pojemnika / worka, szukam miejsca by je oddać.
Czy segregacja się opłaca?
Oto średni skład odpadów komunalnych:
34%: materia organiczna
14%: tworzywa sztuczne
13%: szkło
19%: papier i tektura
3%: metale
2%: tekstylia
1%: odpady niebezpieczne
Wyselekcjonowane surowce to ponad 86% masy odpadów. Zostaje więc tylko 14% odpadów zmieszanych do spalania lub składowania.
Czytaj także: Administracja a obywatel - ekologia, przepisy, praktyka (1) >>
Trzecią kampanię edukacyjną można nazwać „Aktywny mieszkaniec - sąsiad spalarni”
Mieszkaniec musi:
• Znać technologię inwestycji przetwarzających odpady: segregatorowni, kompaktorowni, kompostowni, zakładów recyklingu, spalarni, składowisk, budowanych na terenie jego zamieszkania;
• Znać korzyści jakie daje mu inwestycja: produkcja ciepła, produkcja kompostu, nowe produkty;
• Wiedzieć, że składowanie niektórych odpadów, np: przeterminowanych leków, baterii, świetlówek jest niebezpieczne;
• Domagać się monitorowania prowadzonych procesów: spalania, kompostowania, składowania;
• Być zapoznawany z wynikami monitoringu – najlepiej na stałych, publicznie dostępnych tablicach;
• Promować pozytywne zachowania np.: segregację odpadów niebezpiecznych.
Czwartą kampanię edukacyjną można nazwać „ Praktyczny rzeczoznawca”
Należy w niej przedstawić ekologiczne i finansowe efekty trzech poprzednich kampanii.
Efekty ekologiczne:
• Zmniejszenie ilości składowanych odpadów zmniejszy zagrożenie zanieczyszczenia wody i gleby;
• Oddzielenie odpadów niebezpiecznych zmniejszy zagrożenie zanieczyszczenia powietrza przy spalaniu i zanieczyszczenia gleby przy składowaniu;
• Wykluczy powstawanie „dzikich” składowisk odpadów, niszczących walory estetyczne i krajobrazowe terenu;
• Zmniejszy się ilość terenów przeznaczonych pod składowiska odpadów, pozyskiwanych głównie poprzez wyłączanie z użytkowania terenów leśnych lub rolniczych;
• Ograniczona zostanie eksploatacja surowców naturalnych poprzez zastąpienie ich surowcami wtórnymi uzyskanymi z segregacji odpadów.
Efekty finansowe:
• Oszczędności uzyskane z segregacji – opłaty powinny obowiązywać tylko za niesegregowane odpady;
• Zatrzymanie wzrostu opłat za wywóz i unieszkodliwianie odpadów;
• Niepłacenie przez Polskę kar za nieprzestrzeganie prawa UE za nadmierne składowanie.
Segregacja i recykling surowców wtórnych ogranicza zużywanie zasobów naturalnych. Warto więc wiedzieć i promować pewne dane, które przemawiają do wyobraźni i mobilizują do pozytywnych działań.
I tak:
• Recykling 1 tony papieru pozwala na zaoszczędzenie od 2,3 do 7 m³ miejsca na składowiskach odpadów, 26 500 l wody, 4 200 kWh energii, zanieczyszczenie powietrza zmniejsza się o 75% a ścieków o 35% w stosunku do produkcji z nowego surowca;
• Do produkcji 1 tony papieru potrzeba 2 ton drewna czyli ok. 17 drzew;
• Polska produkuje ok. 1075 tys. ton papieru rocznie, ponowne przerobienie stosu gazet o wysokości 125 cm ratuje 6-metrową sosnę;
• Butelka plastikowa rozkłada się nawet 500 lat;
• Do spalenia 4 butelek plastikowych zużywa się tyle tlenu ile potrzebuje jeden człowiek do oddychania w ciągu jednego dnia;
• Wystarczy, by każdy Polak wyrzucił 1 słoik w ciągu roku aby ilość szkła na składowiskach zwiększyła się o 10 tys. ton;
• Przy produkcji szklanych butelek z surowców wtórnych zużywa się o 43% mniej energii niż przy produkcji z nowych surowców;
• Produkując szkło z surowców wtórnych oszczędza się przeciętnie 30% surowców naturalnych (piasek, soda, wapń, tlenek glinu, anhydrytu).
Czytaj także: Czy gmina zostanie właścicielem śmieci? >>
Ramy prawne, dobra organizacja, informacja i edukacja – ich skuteczne połączenie może przynieść sukces – czystsze otoczenie.