Pozycja prawna pracowników samorządowych została określona przepisami ustawy z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (dalej: ustawa o pracownikach samorządowych). Pracownikiem samorządowym może być osoba, która:
● jest obywatelem polskim,
● ma pełną zdolność do czynności prawnych oraz korzysta z pełni praw publicznych,
● posiada kwalifikacje zawodowe wymagane do wykonywania pracy na określonym stanowisku.
– art. 6 ust. 1 ustawy o pracownikach samorządowych.
Są to podstawowe wymagania, które spełnić musi każdy pracownik samorządowy, niezależnie od podstawy nawiązania z nim stosunku pracy. Kandydaci na stanowiska kierownicze muszą jednak sprostać dodatkowym wymaganiom.
Czytaj także: Stanowisko pracownika samorządowego a prowadzenie innej działalności>>
Obywatelstwo
Pracownikiem samorządowym może być osoba, która jest obywatelem polskim. Posiadanie obywatelstwa polskiego może być dokumentowane zarówno poprzez sprawdzenie faktu posiadania przez kandydata polskiego dowodu osobistego, jak również poprzez podpisanie przez niego oświadczenia w tej sprawie (patrz: wzór 1). Konieczność podpisania oświadczenia o posiadaniu obywatelstwa polskiego powinna wynikać jednak z przepisów wewnętrznych danej placówki, np. regulaminu.
WZÓR 1. Oświadczenie dotyczące posiadanego przez pracownika samorządowego obywatelstwa polskiego
@RY1@i40/2011/020/i40.2011.020.021.0009.001.jpg@RY2@
Pracownikiem samorządowym może również zostać osoba nieposiadająca polskiego obywatelstwa. Dotyczy to obywateli Unii Europejskiej oraz obywateli innych państw, którym na podstawie umów międzynarodowych lub przepisów prawa wspólnotowego przysługuje prawo do podjęcia zatrudnienia na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Podstawowym warunkiem dla obcokrajowców planujących podjęcie pracy w jednostkach samorządowych jest posiadanie dokumentów potwierdzających znajomość języka polskiego (art. 11 ust. 3 ustawy o pracownikach samorządowych).
Fakt legitymowania się obywatelstwem innego państwa również może być dokumentowany na kilka sposobów. Dopuszczalne jest sprawdzenie dokumentu tożsamości kandydata cudzoziemca oraz wpisanie jego obywatelstwa do akt osobowych znajdujących się u pracodawcy. Innym sposobem jest wymóg podpisania oświadczenia przez kandydata (patrz: wzór 2). Wymóg taki powinien jednak wynikać z przepisów wewnętrznych obowiązujących u pracodawcy, np. regulaminu.
WZÓR 2. Oświadczenie dotyczące potwierdzenia obywatelstwa pracownika samorządowego
@RY1@i40/2011/020/i40.2011.020.021.0009.002.jpg@RY2@
@RY1@i40/2011/020/i40.2011.020.021.0009.003.jpg@RY2@
Czytaj także: Dodatek funkcyjny pracownika samorządowego>>
Zdolność do czynności prawnych
Jednym z podstawowych warunków, jakie muszą zostać spełnione, aby kandydat mógł zostać zatrudniony jako pracownik samorządowy, jest posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych oraz korzystanie z pełni praw publicznych. Ograniczenie któregokolwiek z tych praw pozbawia możliwości zatrudnienia w jednostkach samorządowych.
Zdolność do czynności prawnych – to zdolność do dokonywania we własnym imieniu czynności prawnych, czyli do przyjmowania i składania oświadczeń woli mających na celu wywołanie powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego. Innymi słowy, jest to zdolność do samodzielnego kształtowania swojej sytuacji prawnej (nabywania praw i zaciągania zobowiązań).
Pracownik samorządowy poświadcza swoją zdolność do czynności prawnych, składając pracodawcy specjalne oświadczenie (patrz: wzór 3).
WZÓR 3. Oświadczenie o pełnej zdolności do czynności prawnych
@RY1@i40/2011/020/i40.2011.020.021.0009.004.jpg@RY2@
Dodatkowe wymagania
W celu określenia konkretnych wymagań od przyszłego pracownika istotne jest również stanowisko, na jakim ma on zostać zatrudniony. Inne wymagania stawiane są przed przyszłym pracownikiem zatrudnianym na stanowiskach obsługi, a inne przed tym, który objąć ma stanowisko urzędnicze czy urzędnicze kierownicze.
Praca na stanowisku urzędniczym i kierowniczym urzędniczym w przypadku jednostek samorządowych jest wykonywana na podstawie umowy o pracę.
Pracownik zatrudniony na stanowisku urzędniczym, poza podstawowymi wymaganiami dla pracowników samorządowych, musi dodatkowo:
● posiadać co najmniej wykształcenie średnie,
● nie być skazanym prawomocnym wyrokiem sądu za przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe,
● cieszyć się nieposzlakowaną opinią.
Natomiast pracownik zatrudniony na kierowniczym stanowisku urzędniczym, poza wymaganiami podstawowymi dotyczącymi każdego samorządowca:
● nie może być skazany prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe,
● musi cieszyć się nieposzlakowaną opinią,
● powinien posiadać co najmniej trzyletni staż pracy lub wykonywać przez co najmniej 3 lata działalność gospodarczą o charakterze zgodnym z wymaganiami na danym stanowisku,
● musi mieć wykształcenie wyższe pierwszego lub drugiego stopnia w rozumieniu przepisów o szkolnictwie wyższym
– art. 6 ust. 4 ustawy o pracownikach samorządowych.
Czytaj także: Kiedy można zwolnić pracownika samorządowego mianowanego>>
Dlatego osoba ubiegająca się o samorządowe stanowisko kierownicze ma obowiązek złożyć odpowiednie dokumenty potwierdzające spełnienie wymienionych wymogów.
Przykładowe oświadczenie o tym, czy dana osoba była lub nie skazana prawomocnym wyrokiem sądu za umyślne przestępstwo ścigane z oskarżenia publicznego lub umyślne przestępstwo skarbowe, przedstawia wzór 4.
WZÓR 4. Oświadczenie o niekaralności
@RY1@i40/2011/020/i40.2011.020.021.0009.005.jpg@RY2@
@RY1@i40/2011/020/i40.2011.020.021.0009.006.jpg@RY2@
Dopuszczalne jest również zawieranie kilku informacji w jednym oświadczeniu przyszłego pracownika samorządowego (patrz: wzór 5). Wówczas ilość gromadzonej dokumentacji kadrowej będzie mniejsza.
WZÓR 5. Oświadczenie o niekaralności
@RY1@i40/2011/020/i40.2011.020.021.0009.007.jpg@RY2@
Małżonkowie oraz osoby pozostające ze sobą w stosunku pokrewieństwa do drugiego stopnia włącznie lub powinowactwa pierwszego stopnia oraz w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli nie mogą być zatrudnieni w jednostkach samorządowych, jeżeli powstałby między tymi osobami stosunek bezpośredniej podległości służbowej (art. 26 ustawy o pracownikach samorządowych). Dlatego osoba przy zatrudnianiu na stanowiska samorządowe powinna złożyć oświadczenie o niepozostawaniu w stosunkach pokrewieństwa ze swoimi przełożonymi (patrz: wzór 6).
WZÓR 6. Oświadczenie o niepozostawaniu w stosunkach pokrewieństwa, powinowactwa, przysposobienia, opieki lub kurateli z bezpośrednimi przełożonymi
@RY1@i40/2011/020/i40.2011.020.021.0009.008.jpg@RY2@
1 Zakaz tworzenia stosunku podległości służbowej z osobami pozostającymi w stosunku pokrewieństwa nie będzie dotyczył dyrektora szkoły i jego podwładnych. Dyrektor szkoły nie podlega bowiem przepisom ustawy o pracownikach samorządowych. Zakaz ten znajdowałby zastosowanie tylko w ramach tej samej grupy zawodowej, czyli wśród pracowników niepedagogicznych szkoły publicznej.
Pracownik samorządowy zatrudniony na stanowisku urzędniczym, w tym kierowniczym stanowisku urzędniczym (np. główny księgowy), jest obowiązany złożyć oświadczenie o prowadzeniu działalności gospodarczej (patrz: wzór 7).
Czytaj także: Awans pracownika samorządowego>>
WZÓR 7. Oświadczenie w sprawie prowadzenia działalności gospodarczej
@RY1@i40/2011/020/i40.2011.020.021.0009.009.jpg@RY2@
1 Brak pouczenia pracownika samorządowego zobowiązanego do złożenia oświadczenia o prowadzeniu działalności gospodarczej o odpowiedzialności karnej za podanie w nim nieprawdy lub zatajenie prawdy skutkuje bezkarnością osób składających fałszywe oświadczenia.
PODSTAWA PRAWNA
• Ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych (Dz.U. Nr 223, poz. 1458; ost.zm. Dz.U. z 2011 r. Nr 134, poz. 777)