Poradnik Samorządowca - Finanse publiczne

Zmiany ustawy o finansach publicznych (będącej podstawowym aktem regulującym przebieg procesów finansowych w jednostkach sektora publicznego w Polsce) stanowią z jednej strony reakcję na wymogi bieżącego zarządzania środkami publicznymi, z drugiej zaś – są wyrazem dążenia do zreformowania instytucji krajowego prawa finansowego w celu zwiększenia oszczędności, skuteczności i efektywności wykonywania zadań publicznych.

Niewątpliwie uchwaleniu nowej ustawy towarzyszyły intencje sformułowane w uzasadnieniu rządowego projektu, które wskazują na „operacyjne” cele nowej regulacji, czyli:

1) wzmocnienie oraz poprawa przejrzystości finansów publicznych, którą zapewnić ma przede wszystkim ograniczenie form organizacyjno-prawnych sektora finansów publicznych,

2) wprowadzenie Wieloletniego Planu Finansowego Państwa jako dokumentu ukierunkowującego politykę finansową państwa oraz wieloletniej prognozy finansowej w jednostkach samorządu terytorialnego (dalej: JST),

3) wprowadzenie rozwiązań w zakresie budżetu zadaniowego,

4) przyjęcie stabilnych rozwiązań sprzyjających prowadzeniu racjonalnej gospodarki finansowej w budżecie państwa oraz w budżetach JST, w tym uzupełnienie przepisów dotyczących zasad gospodarowania środkami publicznymi poprzez wprowadzenie możliwości udzielania ulg w spłacie określonych w nowej ustawie niepodatkowych należności budżetowych o charakterze publiczno-prawnym,

5) zaproponowanie nowych regulacji usprawniających oraz wzmacniających system audytu wewnętrznego,

6) wzmocnienie norm ostrożnościowych w budżecie państwa oraz w budżetach jednostek samorządu terytorialnego,

7) wprowadzenie zmian w zakresie gospodarowania środkami europejskimi i innymi środkami pochodzącymi ze źródeł zagranicznych, niepodlegającymi zwrotowi.

Tekst nowej ustawy uchwalonej ostatecznie różni się od zapisów projektu w związku z czym niektóre z jej celów, a w szczególności 6, zostały osiągnięte jedynie połowicznie. Niemniej jednak należy stwierdzić, że choć nowa ustawa nie oznacza zmiany o charakterze rewolucyjnym, nowy kształt wielu instytucji krajowego prawa finansowego zasadniczo różni się od istniejącego przed 1 stycznia 2010 r.

Ponadto nowa ustawa wprowadza kilka instytucji dotychczas nieobecnych w polskim porządku prawno-finansowym. Wiele tych modyfikacji i nowości dotyczy podsektora rządowego i budżetu państwa. Są to m.in.: poszerzenie zakresu budżetowania zadaniowego i opracowywania planów oraz sprawozdań w układzie zadaniowym, Wieloletni Plan Finansowy Państwa, rozdzielenie wyniku budżetu środków europejskich od wyniku budżetu państwa. Równie głębokie są jednak także zmiany dotyczące finansów podsektora samorządowego.