Rodzic jadący z klasą na wycieczkę i woźna w szkole muszą przynieść zaświadczenie o niekaralności. Kto jeszcze?

• Treść przepisu odnośnie procedury sprawdzającej w szkole (m.in. zaświadczenia o niekaralności)
• Co znaczy wyrażenie "dopuszczenie do innej działalności"?
• Woźna w szkole
• Rodzice
• Wyjątki 
• Czy osoby, które zostały sprawdzone wcześniej muszą być sprawdzone ponownie?
• Kto ma obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich?
• Jak uzyskać zaświadczenie z Krajowego Rejestru Karnego? Ile kosztuje?

Treść przepisu odnośnie procedury sprawdzającej w szkole (m.in. zaświadczenia o niekaralności)

Zasady przedkładania zaświadczenia o niekaralności przez osoby dopuszczone do wychowywania i edukacji dzieci są zapisane w art. 21 ustawy z 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich. Przepis ten brzmi następująco:

Art. 21. 
1. Przed nawiązaniem z osobą stosunku pracy lub przed dopuszczeniem osoby do innej działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi na pracodawcy lub innym organizatorze takiej działalności oraz na osobie, z którą ma być nawiązany stosunek pracy lub która ma być dopuszczona do takiej działalności, ciążą obowiązki określone w ust. 2-8.

2. Pracodawca lub inny organizator uzyskuje informacje, czy dane osoby, o której mowa w ust. 1, są zamieszczone w Rejestrze z dostępem ograniczonym lub w Rejestrze osób, w stosunku do których Państwowa Komisja do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15 wydała postanowienie o wpisie w Rejestrze.

3. Osoba, o której mowa w ust. 1, przedkłada pracodawcy lub innemu organizatorowi informację z Krajowego Rejestru Karnego w zakresie przestępstw określonych w rozdziale XIX i XXV Kodeksu karnego, w art. 189a i art. 207 Kodeksu karnego oraz w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2023 r. poz. 1939), lub za odpowiadające tym przestępstwom czyny zabronione określone w przepisach prawa obcego.

4. Osoba, o której mowa w ust. 1, posiadająca obywatelstwo innego państwa niż Rzeczpospolita Polska, ponadto przedkłada pracodawcy lub innemu organizatorowi informację z rejestru karnego państwa obywatelstwa uzyskiwaną do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi.

5. Osoba, o której mowa w ust. 1, składa pracodawcy lub innemu organizatorowi oświadczenie o państwie lub państwach, w których zamieszkiwała w ciągu ostatnich 20 lat, innych niż Rzeczpospolita Polska i państwo obywatelstwa, oraz jednocześnie przedkłada pracodawcy lub innemu organizatorowi informację z rejestrów karnych tych państw uzyskiwaną do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi.

6. Jeżeli prawo państwa, o którym mowa w ust. 4 lub 5, nie przewiduje wydawania informacji do celów działalności zawodowej lub wolontariackiej związanej z kontaktami z dziećmi, przedkłada się informację z rejestru karnego tego państwa.

7. W przypadku gdy prawo państwa, z którego ma być przedłożona informacja, o której mowa w ust. 4-6, nie przewiduje jej sporządzenia lub w danym państwie nie prowadzi się rejestru karnego, osoba, o której mowa w ust. 1, składa pracodawcy lub innemu organizatorowi oświadczenie o tym fakcie wraz z oświadczeniem, że nie była prawomocnie skazana w tym państwie za czyny zabronione odpowiadające przestępstwom określonym w rozdziale XIX i XXV Kodeksu karnego, w art. 189a i art. 207 Kodeksu karnego oraz w ustawie z dnia 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii oraz nie wydano wobec niej innego orzeczenia, w którym stwierdzono, iż dopuściła się takich czynów zabronionych, oraz że nie ma obowiązku wynikającego z orzeczenia sądu, innego uprawnionego organu lub ustawy stosowania się do zakazu zajmowania wszelkich lub określonych stanowisk, wykonywania wszelkich lub określonych zawodów albo działalności, związanych z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi.

8. Oświadczenia, o których mowa w ust. 5 i 7, składane są pod rygorem odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Składający oświadczenie jest obowiązany do zawarcia w nim klauzuli następującej treści: „Jestem świadomy odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia”. Klauzula ta zastępuje pouczenie organu o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia.

9. Informacje, o których mowa w ust. 2, pracodawca lub inny organizator utrwala w formie wydruku i załącza do akt osobowych pracownika albo dokumentacji dotyczącej osoby dopuszczonej do działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi. Informacje oraz oświadczenia, o których mowa w ust. 3-7, pracodawca lub inny organizator załącza do akt osobowych pracownika albo dokumentacji dotyczącej osoby dopuszczonej do takiej działalności.

10. Wykonanie obowiązków, o których mowa w ust. 1-8, nie jest wymagane przed dopuszczeniem do działalności związanej z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi, członka rodziny małoletniego, lub osoby znanej osobiście rodzicowi małoletniego albo przedstawicielowi ustawowemu małoletniego, gdy jest ona wykonywana w stosunku do małoletniego dziecka, którego rodzic albo przedstawiciel ustawowy są dopuszczającymi do działalności.

11. Przez członka rodziny, o którym mowa w ust. 10, należy rozumieć osobę spokrewnioną albo osobę niespokrewnioną, pozostającą w faktycznym związku oraz wspólnie zamieszkującą i gospodarującą.

A zatem – jak wyjaśnia Ministerstwo Sprawiedliwości - osoby, których rzeczywiste obowiązki w ramach stosunku pracy lub danej działalności są związane z:
- wychowaniem małoletnich,
- edukacją małoletnich,
- wypoczynkiem małoletnich,
- leczeniem małoletnich,
- świadczeniem porad psychologicznych dla małoletnich,
- rozwojem duchowym małoletnich,
- uprawianiem sportu przez małoletnich,
- realizacji zainteresowań przez małoletnich,
- opieki nad małoletnimi

Muszą:
1) zostać sprawdzone przez pracodawcę lub organizatora działalności w:
a) Rejestrze z dostępem ograniczonym;
b) Rejestrze osób, w stosunku do których Państwowa Komisja do spraw przeciwdziałania wykorzystaniu seksualnemu małoletnich poniżej lat 15 wydała postanowienie o wpisie w Rejestrze.
oraz
2) przedstawić (samodzielnie) pracodawcy lub organizatorowi działalności tzw. „informację o karalności”.

Potocznie jest to nazywane „Procedurą sprawdzania”. Procedura ta powinna być przeprowadzona przed zawarciem umowy o pracę lub przed dopuszczeniem do działalności.

Co znaczy wyrażenie "dopuszczenie do innej działalności"?

Pewne problemy rodzi interpretacja użytego w tym przepisie pojęcia "dopuszczenie do innej działalności". Ministerstwo Sprawiedliwości wyjaśnia, że przez pojęcie "innej działalności" związanej z wychowaniem, edukacją, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich, lub z opieką nad nimi rozumie się każdą sformalizowaną i niesformalizowaną działalność w zakres której będzie wchodził choćby jeden z wyżej wymienionych typów aktywności/kontaktu/zaangażowania/czynności z małoletnimi np. wolontariusz, prowadzący warsztaty, animator świadczący usługę malowania twarzy dzieciom na podstawie umowy o dzieło/zlecenie na miejskim festynie.

Woźna w szkole

Ministerstwo Sprawiedliwości wyjaśnia, że zawsze należy przeanalizować jakie obowiązki ma dana osoba wykonywać. Nie ma znaczenia nazwa stanowiska.  Jeśli np. Pani sprzątająca oprócz swoich obowiązków dodatkowo, w ramach swojej pracy, pomaga dzieciom ubierać się, spakować tornister, pilnuje dzieci w czasie przerwy, udziela innego wsparcia, to wówczas opiekuje się nimi i trzeba dokonać sprawdzenia zgodnie z art. 21 ustawy. Jeśli takich obowiązków nie ma, to wówczas tego przepisu nie stosuje się.

Rodzice

Zdaniem Ministerstwa Sprawiedliwości, rodzic, który jeździ z uczniami na wycieczki lub chodzi z nimi na basen, tak samo jak nauczyciel sprawuje opiekę nad dziećmi. Nie bierze za to wynagrodzenia, tak jak wolontariusz. Zarówno nauczyciel jak i wolontariusz podlegają określonej weryfikacji w zakresie karalności. Tak więc rodzic, który opiekuje się dziećmi także powinien być sprawdzony. Ministerstwo sugeruje, że najpraktyczniejszym jest, aby np. na początku roku szkolnego czy półrocza ustalić listę rodziców-opiekunów, dokonać sprawdzenia zgodnie z art. 21 ustawy o ochronie małoletnich, przypomnieć zasady bezpieczeństwa obowiązujące w szkole, przedszkolu itp. i dopiero wówczas dopuścić do działalności, która jest przecież sprawowaniem opieki.

Natomiast Według Ministerstwa Sprawiedliwości z art. 21 ustawy o ochronie małoletnich nie wynika, żeby ustawodawca przewidział stosowanie tego przepisu do sytuacji, gdy rodzice organizują festyn, zabawę, dzień dziecka, zakończenie roku a następnie przychodzą z dzieckiem na to wydarzenie.

Wyjątki 

Wykonanie wyżej wskazanych obowiązków nie jest wymagane przed dopuszczeniem do działalności członka rodziny małoletniego, osoby znanej osobiście rodzicowi małoletniego albo przedstawicielowi ustawowemu małoletniego. Wyjątek ten dotyczy sytuacji, gdy działalność jest wykonywana w stosunku do małoletniego dziecka, którego rodzic albo przedstawiciel ustawowy są osobami dopuszczającymi do działalności.

A zatem np. osoba odbierająca dziecko ze szkoły na polecenie rodziców albo opiekunów prawnych  nie musi być sprawdzana ani przedstawiać żadnego zaświadczenia z KRK.

Czy osoby, które zostały sprawdzone wcześniej muszą być sprawdzone ponownie?

Ministerstwo Sprawiedliwości wyjaśnia: nowe zasady dotyczą tylko osób, z którymi są zawierane umowy o prace lub które są dopuszczane do działalności od 15 lutego 2024 r. Nie trzeba sprawdzać już zatrudnionych osób – chyba że zmienia się ich umowa o pracę lub rodzaj działalności, którą mają prowadzić.

Kto ma obowiązek wprowadzenia standardów ochrony małoletnich?

Taki obowiązek mają:
1) Organ zarządzający jednostką systemu oświaty (np. dyrektor), czyli np. szkołą, przedszkolem, placówką oświatowo-wychowawczą, placówką artystyczną, specjalnym ośrodkiem szkolno-wychowawczym.
2) Organ zarządzający placówką oświatową, opiekuńczą, wychowawczą, resocjalizacyjną, religijną, artystyczną, medyczną, rekreacyjną, sportową lub związaną z rozwijaniem zainteresowań, do której uczęszczają albo w której przebywają lub mogą przebywać małoletni.
3) Organizator działalności oświatowej, opiekuńczej, wychowawczej, resocjalizacyjnej, religijnej, artystycznej, medycznej, rekreacyjnej, sportowej lub związanej z rozwijaniem zainteresowań przez małoletnich.
4) Podmioty świadczące usługi hotelarskie oraz turystyczne, a także prowadzące inne miejsca zakwaterowania zbiorowego, w zakresie niezbędnym do zapewnienia ochrony małoletnich.

Jak uzyskać zaświadczenie z Krajowego Rejestru Karnego? Ile kosztuje?

Informację z KRK można uzyskać składając wniosek:
a) osobiście lub pocztą, za pomocą formularza „Zapytanie o udzielenie informacji o osobie” – szczegółowe informacje znajdują się na stronie: Uzyskiwanie informacji z Krajowego Rejestru Karnego drogą tradycyjną,
b) za pomocą platformy e-KRK – szczegółowe informacje znajdują się na stronie: Uzyskiwanie informacji z Krajowego Rejestru Karnego drogą elektroniczną.

Jaki cel uzyskania informacji wskazać we wniosku?
"W punkcie 13 formularza (Zakres danych, które mają być przedmiotem informacji o osobie) trzeba wpisać:

a) w zakresie przestępstw określonych w rozdziale XIX i XXV Kodeksu karnego, w art. 189a i art. 207 Kodeksu karnego oraz w ustawie z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (Dz. U. z 2023 r. poz. 1939) lub za odpowiadające tym przestępstwom czyny zabronione określone w przepisach prawa obcego,
albo:

b) art. 21 ust. 3 ustawy z 13 maja 2016 r. o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym i ochronie małoletnich (Dz. U. z 2024 r. poz. 560)”.

Opłata za zaświadczenie wynosi, dla wniosku składanego:
osobiście lub pocztą – 30 zł,
przez Internet – 20 zł.

W przypadku konieczności pozyskania również informacji z rejestru karnego państwa zamieszkiwania/obywatelstwa nie jest pobierana dodatkowa opłata (bez względu na liczbę krajów, z których ta informacja zostanie uzyskana).

Więcej informacji znajdziesz na stronie Krajowego Rejestru Karnego w zakładce: Opłaty.

Za wydanie informacji z KRK płaci osoba, która będzie pracować lub wykonywać działalność związaną z wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem, świadczeniem porad psychologicznych, rozwojem duchowym, uprawianiem sportu lub realizacją innych zainteresowań przez małoletnich lub opieki nad nimi.

Jak można uzyskać informację z rejestrów karnych państw Unii Europejskiej oraz Wielkiej Brytanii?

Ministerstwo Sprawiedliwości wyjaśnia:
Jeśli posiadasz obywatelstwo RP lub innego państwa członkowskiego UE oraz jeśli mieszkasz/mieszkałeś w jednym z tych państw, przysługuje Ci prawo do złożenia do KRK wniosku o informację zawartą w rejestrze karnym innego państwa UE.
Treść informacji udzielonej przez rejestr karny państwa członkowskiego UE lub jej ewentualny brak uzależniony jest od wewnętrznych regulacji prawnych tego państwa członkowskiego.
W związku z wyjściem Wielkiej Brytanii z UE, KRK nie pośredniczy w uzyskiwaniu informacji z rejestru brytyjskiego w przypadku wniosków składanych przez obywateli innych krajów niż Wielkiej Brytanii.
Więcej informacji można znaleźć na stronie KRK w zakładce: Uzyskiwanie informacji za pośrednictwem systemu informatycznego ECRIS – Krajowy  Rejestr Karny – Portal Gov.pl (www.gov.pl).

Opracowano na podstawie informacji z Ministerstwa Sprawiedliwości