Dyrektor przedsiębiorstwa państwowego również pełni funkcję publiczną

Uchwała SN z 18 października 2001 r.

SYGN. AKT I KZP 9/2001

STAN FAKTYCZNY

Sąd okręgowy uniewinnił Kazimierza H. od popełnienia przestępstwa łapownictwa biernego polegającego na tym, że w okresie od lutego 1994 r. do września 1995 r., jako dyrektor Przedsiębiorstwa Państwowej Komunikacji Samochodowej w H., przyjął on korzyść majątkową o łącznej wartości ok. 4657 zł.

W uzasadnieniu orzeczenia sąd przyjął, że oskarżony, będąc dyrektorem przedsiębiorstwa państwowego, nie pełnił funkcji publicznej. Wyrok zaskarżył prokurator na niekorzyść oskarżonego. Zarzucił obrazę prawa karnego przez wyrażenie błędnego poglądu, iż oskarżony, jako dyrektor Przedsiębiorstwa PKS w H., nie pełnił funkcji publicznej w rozumieniu obowiązującego prawa karnego, a co za tym idzie, nie jest podmiotem zarzucanego przestępstwa. Sąd apelacyjny uznał, że wyłoniło się w sprawie zagadnienie prawne wymagające zasadniczej wykładni ustawy, i przedstawił je w pytaniu do rozstrzygnięcia Sądowi Najwyższemu.

UZASADNIENIE

Dla przyjęcia, że osoba spoza kręgu funkcjonariuszy publicznych pełni funkcję publiczną, konieczne jest, by powierzenie funkcji publicznej tej osobie miało umocowanie w ustawie. Pod tym tylko warunkiem spełniona zostanie konstytucyjna zasada określoności czynu zabronionego.

Kodeks karny w art. 115 nie zawiera definicji funkcji publicznej. Tak jak w poprzedniej kodyfikacji (kodeks karny z 1969 r.), pozostawiono tę kwestię wykładni sądowej. Przedstawione zagadnienie prawne dotyczy właśnie określenia kryteriów pełnienia funkcji publicznej, a tym samym bycia podmiotem przestępstwa określonego w art. 228 par. 1 k.k. Funkcja publiczna jest kategorią prawną ściśle związaną z zakresem działania władz publicznych w państwie.

Należy zauważyć, że oddzielenie funkcji publicznej państwa od prowadzenia działalności gospodarczej nie oznacza wycofania się państwa z tej działalności. Uczestniczy ono w sposób bezpośredni w gospodarce rynkowej, tworząc państwowe podmioty gospodarcze i wyposażając je w majątek należący do Skarbu Państwa. Podstawową ich formą prawną są przedsiębiorstwa państwowe działające na podstawie ustawy z 25 września 1981 r. o przedsiębiorstwach państwowych (Dz.U. z 2002 r. nr 112, poz. 981 ze zm.). W myśl art. 1 tej ustawy, przedsiębiorstwo państwowe jest samodzielnym i samofinansującym się przedsiębiorcą, mającym osobowość prawną. Organ założycielski wyposaża je w stanowiące własność Skarbu Państwa środki niezbędne do prowadzenia działalności. Ani ustawa o przedsiębiorstwach państwowych, ani też inne przepisy rangi ustawowej nie nadają temu podmiotowi gospodarczemu statusu specjalnego, wyposażającego go w instrumenty prawne o atrybutach władztwa publicznego.

Brak kompetencji władczych w pełnieniu funkcji dyrektora przedsiębiorstwa publicznego nie wyklucza jej publicznego charakteru. Funkcja ta służy celowi publicznemu, tj. optymalnemu zarządzaniu działalnością gospodarczą, opartą na mieniu państwowym, uwzględniającemu zadania określone w akcie o utworzeniu przedsiębiorstwa bądź nałożone przez organ założycielski już w czasie działania przedsiębiorstwa.

Unormowania ustawy o przedsiębiorstwach państwowych, określające pozycję prawną dyrektora, zdecydowały o objęciu go zakresem podmiotowym ustawy z 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (Dz.U. z 2006 r. nr 216, poz. 1584). Znamienne jest, że włączenie dyrektora przedsiębiorstwa do osób podlegających restrykcjom tej ustawy nastąpiło po uchwaleniu nowego ko- deksu karnego (z 6 czerwca 1997 r.), w którym osoby zajmujące kierownicze stanowiska w państwowych podmiotach gospodarczych zostały wyłączone z kategorii funkcjonariuszy państwowych. Ustawodawca uznał zatem, że zarządzanie państwowym podmiotem gospodarczym jest jednakowoż jednym z atrybutów pełnienia funkcji publicznej.