Jak prawidłowo zatrudnić dyrektora w instytucji kultury

Dyrektorzy i kierownicy są zazwyczaj powoływani na swoje stanowiska. Przepisy ustawy z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (dalej: k.p.) nie stanowią jedynej i samodzielnej podstawy do zatrudniania pracowników w ramach aktu powołania. Podstawą do nawiązania takiego właśnie stosunku pracy są także przepisy szczególne, dotyczące przedsiębiorstw państwowych, pracowników samorządowych oraz pracowników urzędów państwowych.

Redakcja poleca: Ściąga Kadrowego - Dodatkowe wynagrodzenie roczne dla pracowników jednostek sfery budżetowej (PDF)

Aktem powołania nawiązuje się stosunek pracy m.in. z:

• dyrektorem przedsiębiorstwa państwowego, którego powołują rady pracownicze lub organy założycielskie,

• zastępcą dyrektora przedsiębiorstwa państwowego oraz głównego księgowego w tych przedsiębiorstwach,

• zastępcą wójta (burmistrza, prezydenta miasta), sekretarza gminy, sekretarza powiatu, skarbnika gminy (głównego księgowego budżetu), skarbnika powiatu (głównego księgowego budżetu powiatu), skarbnika województwa (głównego księgowego budżetu województwa),

• osobami powoływanymi do pełnienia funkcji organów administracji państwowej oraz na inne stanowiska kierownicze w administracji państwowej, w trybie określonym w przepisach szczególnych,

• dyrektorem instytucji kultury.

Instytucje kultury - szczególny rodzaj działalności

Zanim zostanie omówiony tryb zatrudniania dyrektorów w takich organach, należy najpierw wyjaśnić, co rozumie się przez pojęcie „instytucje kultury”. Instytucje kultury to zarówno państwowe, jak i samorządowe instytucje kulturalne, czyli np. dom kultury. Zasady organizacji, a w tym i kierowania takimi placówkami reguluje ustawa z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (dalej: ustawa o działalności kulturalnej).

Jednostki samorządu terytorialnego organizują działalność kulturalną, tworząc samorządowe instytucje kultury, dla których prowadzenie takiej działalności jest podstawowym celem statutowym.

Jakie zasady obowiązują przy powołaniu

Akt powołania stanowi, obok umowy o pracę, wyboru i mianowania, podstawę nawiązania stosunku pracy. Szczególny charakter tego stosunku przejawia się m.in. w tym, iż jest on czynnością prawną jednostronną. Oznacza to, że na mocy takiego powołania dany organ powierza kandydatowi określone stanowisko kierownicze oraz tym samym decyduje o nawiązaniu stosunku pracy.

Pracownika powołuje się na czas nieokreślony. Wyjątek mogą wprowadzić przepisy szczególne, na podstawie których dopuszczalne jest powołanie pracownika na czas określony. W takiej sytuacji stosunek pracy z pracownikiem nawiązany zostanie jedynie na okres objęty tym powołaniem (art. 68 k.p.).

Dyrektora instytucji kultury powołuje właściwa jednostka samorządu terytorialnego na czas określony lub nieokreślony po zasięgnięciu opinii właściwych związków zawodowych działających w tej instytucji kultury oraz stowarzyszeń zawodowych i twórczych (art. 15 ustawy o działalności kulturalnej). Odwołanie następuje w tym samym trybie.

Wyjątek stanowią przepisy k.p. dotyczące:

• trybu postępowania przy rozwiązaniu umów o pracę oraz

• rozpatrywania sporów ze stosunku pracy w zakresie orzekania o bezskuteczności wypowiedzenia i przywróceniu pracownika do pracy.

Wymagane kwalifikacje od przyszłego dyrektora

Według ogólnych zasad wynikających z ustawy z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych pracownikiem samorządowym może być osoba:

• która jest obywatelem polskim,

• która posiada kwalifikacje zawodowe wymagane do wykonywania pracy na określonym stanowisku,

• która ukończyła 18 rok życia i ma pełną zdolność do czynności prawnych oraz korzysta z pełni praw publicznych,

• której stan zdrowia pozwala na zatrudnienie jej na określonym stanowisku.

Pracownikiem samorządowym zatrudnionym na stanowisku urzędniczym może być osoba, która spełnia wspomniane wymagania oraz dodatkowo:

• nie była prawomocnie skazana za przestępstwo umyślne,

• cieszy się nieposzlakowaną opinią.

Natomiast pracownikiem samorządowym zatrudnionym na kierowniczym stanowisku urzędniczym może być osoba, która spełnia wszystkie wspomniane wymagania oraz dodatkowo:

1) ma łącznie co najmniej dwuletni staż pracy:

• na stanowiskach urzędniczych w jednostkach lub

• w służbie cywilnej, lub

• w służbie zagranicznej, z wyjątkiem stanowisk obsługi albo

• w innych urzędach państwowych, z wyjątkiem stanowisk pomocniczych i obsługi lub

• na kierowniczych stanowiskach państwowych,

2) ma wyższe wykształcenie.

PRZYKŁAD

Pracownik zatrudniony jest u danego pracodawcy na podstawie umowy o pracę na czas określony, przysługuje mu trzymiesięczny okres wypowiedzenia. Jednocześnie pracownik ten decyzją właściwego organu jednostki samorządowej powołany został na stanowisko dyrektora gminnego ośrodka kultury. Co z dotychczasową pracą tego pracownika?

W sytuacji gdy pracownik zostaje powołany na określone stanowisko w drodze konkursu, a pozostaje jednocześnie w stosunku pracy z innym pracodawcą, u którego obowiązuje go trzymiesięczny okres wypowiedzenia umowy o pracę, może rozwiązać dotychczasowy stosunek pracy za jednomiesięcznym wypowiedzeniem. W takim przypadku rozwiązanie stosunku pracy w tym trybie będzie pociągało za sobą takie same skutki prawne, jakie związane są z rozwiązaniem umowy o pracę przez pracodawcę za wypowiedzeniem. A zatem, pracownik, o którym mowa, może rozwiązać stosunek pracy z dotychczasowym pracodawcą z zachowaniem jedynie jednomiesięcznego okresu wypowiedzenia umowy o pracę (art. 68³ k.p.).

Powołujemy dyrektora ośrodka kultury

Kandydata na stanowisko dyrektora instytucji kultury wybiera się w drodze konkursu (art. 16 ustawy o działalności kulturalnej).

Oczywiście od tej zasady istnieje wyjątek. Dotyczy on sytuacji, w której minister właściwy do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego wyraża zgodę na powołanie dyrektora instytucji kultury bez wcześniejszego konkursu. Kandydat taki musi jednak zostać wskazany przez właściwą jednostkę samorządową.

W pozostałych przypadkach przeprowadza się konkurs. Dodatkowo, w załączniku do rozporządzenia z 19 października 2004 r. w sprawie ustalenia listy samorządowych jednostek instytucji kultury, w których wyłonienie kandydata na stanowisko dyrektora następuje w drodze konkursu, wskazane są konkretne instytucje, dla których konkurs dyrektorski jest wymagany.

Najpierw jednostka samorządowa, do której należy instytucja kultury, musi powołać komisję konkursową złożoną z:

• 3 przedstawicieli jednostki samorządowej,

• 2 przedstawicieli ministra właściwego do spraw kultury i ochrony dziedzictwa narodowego,

• 2 przedstawicieli zakładowych organizacji związkowych reprezentatywnych, działających w tej instytucji kultury (w razie braku takich organizacji powołani zostają dwaj przedstawiciele załogi tej instytucji),

• 2 przedstawicieli stowarzyszeń zawodowych lub twórczych właściwych ze względu na zakres działania tej instytucji kultury.

Szczegółowe zasady przeprowadzania konkursów na stanowisko m.in. kierownika ośrodka kultury wynikają z przepisów rozporządzenia z 30 czerwca 2004 r. w sprawie organizacji i trybu przeprowadzania konkursu na kandydata na stanowisko dyrektora instytucji kultury (dalej: rozporządzenie o przeprowadzeniu konkursu).

ETAP I - ogłoszenie konkursu

Właściwa jednostka samorządowa ogłasza konkurs na stanowisko dyrektora ośrodka kultury. Postanowienie o ogłoszeniu konkursu określa w szczególności:

• formalne kryteria wyboru kandydatów na stanowisko dyrektora,

• termin rozpoczęcia i przewidywany termin zakończenia postępowania konkursowego (§ 2 rozporządzenia o przeprowadzeniu konkursu).

Dokładniej samo ogłoszenie powinno określać:

• nazwę i adres instytucji kultury,

• wymagane kwalifikacje kandydatów i sposób ich udokumentowania,

• termin i miejsce złożenia wniosku o przystąpienie do konkursu, a także termin złożenia wymaganych dokumentów, nie krótszy niż 30 dni od daty opublikowania ogłoszenia,

• przewidywany termin rozpatrzenia wniosków,

• informację o sposobie zapoznania się kandydata z warunkami organizacyjno-finansowymi działalności instytucji kultury.

Ogłoszenie o przeprowadzanym konkursie powinno zostać zamieszczone w dziennikach ogólnokrajowych lub regionalnych, w zależności od tego, jakiemu organowi instytucja kultury podlega.

PRZYKŁAD:

Czy decyzja komisji jest dla wybranego organu wiążąca? Co w przypadku, gdy komisja przeprowadzająca konkurs musi wyłonić co najmniej jednego kandydata na stanowisko dyrektora?

Tak, decyzja komisji jest wiążąca np. dla jednostki samorządowej organizującej konkurs na stanowisko dyrektora. Wyłonienie w ramach przeprowadzonego konkursu zobowiązuje jednostkę do nawiązania z kandydatem stosunku pracy. Oczywiście pod warunkiem że samo postępowanie konkursowe pozbawione jest błędów i braków.

Komisja nie musi kończyć swoich obrad wyborem określonych osób, jeśli stwierdzi nieprzydatność na funkcję dyrektora wszystkich kandydatów. W takiej sytuacji nabór ogłaszany jest ponownie.

ETAP II - prace komisji

Do zadań komisji należy przede wszystkim określenie kryteriów oceny przydatności kandydata oraz przeprowadzenie samego postępowania konkursowego. Następnie komisja sporządza protokół z posiedzenia, żeby w końcu przekazać swoje wyniki wraz z dokumentacją jednostce samorządowej.

ETAP III - zatrudnienie dyrektora

Po ustaleniu przez komisję, czy kandydat spełnia wszystkie warunki określone w ogłoszeniu oraz po przeprowadzonej z nim rozmowie w ramach samego postępowania konkursowego, komisja przedstawia właściwej jednostce swoje stanowisko. Jeżeli decyzja jest pozytywna, kandydat zostaje powołany na stanowisko dyrektora.

Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z 11 stycznia 2005 r. powołanie dokonane na podstawie art. 15 ust. 1 ustawy o działalności kulturalnej stanowi podstawę nawiązania stosunku pracy w rozumieniu art. 68 k.p. z dyrektorami instytucji kultury (sygn. akt I PZP 11/04, OSNP 2005/9/123).

Magdalena Kasprzak

Podstawa prawna:

• Ustawa z 26 czerwca 1974 r. - Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. nr 93, poz. 586)

• Ustawa z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 13, poz. 123; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. nr 227, poz. 1658)

• Ustawa z 22 marca 1990 r. o pracownikach samorządowych (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1593; ost. zm. Dz.U. z 2006 r. nr 79, poz. 549)

• Rozporządzenie Ministra Kultury z 30 czerwca 2004 r. w sprawie organizacji i trybu przeprowadzania konkursu na kandydata na stanowisko dyrektora instytucji kultury (Dz.U. nr 154, poz. 1629)

• Rozporządzenie Ministra Kultury z 19 października 2004 r. w sprawie ustalenia listy samorządowych jednostek instytucji kultury, w których wyłonienie kandydata na stanowisko dyrektora następuje w drodze konkursu (Dz.U. nr 242, poz. 2422)