Samorządy mają kilka miesięcy na wdrożenie reformy oświatowej

Dzieci, które w 2009 r. kończą 6 lat, mogą rozpocząć naukę w szkole od września br., o ile:

• wniosek taki złożą rodzice,

• dyrektor szkoły przyjmie dziecko, jeśli pozwalają na to warunki organizacyjne,

• dziecko w poprzednim roku szkolnym było objęte wychowaniem przedszkolnym albo uzyskało pozytywną opinię poradni psychologiczno-pedagogicznej o możliwości rozpoczęcia spełniania obowiązku szkolnego.

Analogiczne zasady mają dotyczyć w 2010 r. i 2011 r. dzieci kończących wówczas 6 lat.

Od września br. dzieci pięcioletnie uzyskają prawo do rocznego przygotowania przedszkolnego (tzw. zerówek) w przedszkolu, oddziale przedszkolnym zorganizowanym w szkole podstawowej lub innej formie wychowania przedszkolnego. Zapewnienie warunków do realizacji tego prawa jest zadaniem gminy. Oznacza to, że gminy nie będą mogły odmówić przyjęcia pięciolatków do przedszkola, oddziału przedszkolnego w szkole bądź innej formy wychowania przedszkolnego, jeśli będą chcieli tego rodzice. Zasady te obejmą też dzieci kończące 5 lat w 2010 r.

Wprowadzająca zmiany ustawa z 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw (dalej: nowelizacja ustawy o systemie oświaty) nie precyzuje:

• w jakich sytuacjach dyrektor szkoły powinien uznać, że szkoła spełnia warunki organizacyjne do przyjęcia sześciolatków,

• w jakim terminie rodzice powinni złożyć wniosek o przyjęcie sześciolatka do szkoły bądź objęcie pięciolatka przygotowaniem przedszkolnym (patrz tabela).

Zapewnienie warunków do realizacji obowiązków spocznie przede wszystkim na gminach. Do zadań gmin należy ustalenie sieci publicznych:

• przedszkoli, oddziałów przedszkolnych w szkołach podstawowych wraz z innymi publicznymi formami wychowania przedszkolnego, aby była możliwość spełniania obowiązku przygotowania przedszkolnego,

• szkół podstawowych w sposób umożliwiający spełnianie obowiązku szkolnego.

Obniżanie wieku rozpoczynania edukacji w pierwszych latach obejmie roczniki niżu demograficznego, co powinno ułatwić zmiany pod względem organizacyjnym. W 2009 r. rocznik sześciolatków jest najmniej liczny - 348 tys. Liczba dzieci z kolejnych roczników „przejściowych” wynosi:

• urodzonych w 2004 r. - 353 tys.

• urodzonych w 2005 r. - 362 tys.

• urodzonych w 2006 r. - 372 tys.

Zważywszy na zasady obowiązujące w okresie przejściowym trudno przewidzieć, ile dzieci wcześniej pójdzie do szkoły lub odbędzie przygotowanie przedszkolne. Szkoły mogą mieć problemy, gdyby mała liczba sześciolatków zdecydowała się na naukę przed 2012 r. Wtedy we wrześniu 2012 r. do pierwszych klas musiałyby zostać przyjęte wszystkie dzieci sześcioletnie i większość siedmioletnich.

W placówkach wychowania przedszkolnego kłopoty mogą pojawić się w okresie przejściowym, gdy więcej rodziców korzystałoby z prawa do przygotowania przedszkolnego dla swoich pięcioletnich dzieci, niż było w nich pięciolatków w ostatnich latach, a mało sześciolatków rozpoczynało naukę w szkole. W 2008 r. wychowaniem przedszkolnym objętych zostało 64% pięciolatków.

Dowóz do szkół i przedszkoli

Gmina powinna tak ustalić sieć placówek oświatowych, aby droga dzieci do klas I-IV rejonowej szkoły podstawowej oraz dzieci objętych przygotowaniem przedszkolnym do najbliższego przedszkola, oddziału przedszkolnego w szkole podstawowej lub innych form wychowania przedszkolnego nie przekraczała 3 km. Jeżeli będzie dłuższa, gmina musi:

• zapewnić bezpłatny transport i opiekę w czasie przewozu dziecka albo

• zwrócić koszty przejazdu środkami komunikacji publicznej.

Zadania w zakresie transportu gminy będą miały również w okresie przejściowym wobec dzieci sześcioletnich uczęszczających do szkoły i pięcioletnich odbywających przygotowanie przedszkolne, dla których edukacja nie jest obowiązkowa.

Jak zapewnić miejsca

Sposobem na zorganizowanie edukacji większej liczby dzieci jest zwiększenie liczebności klas lub grup przedszkolnych.

W odniesieniu do szkół podstawowych przepisy wprowadzają limity tylko dla oddziałów (klas) specjalnych i integracyjnych, w których są uczniowie niepełnosprawni. Zgodnie z załącznikiem nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (dalej: rozporządzenie w sprawie statutów) liczba uczniów powinna wynosić w oddziale, np.:

• integracyjnym - od 15 do 20, w tym od 3 do 5 uczniów niepełnosprawnych,

• dla uczniów z chorobami przewlekłymi, lekkim upośledzeniem umysłowym lub niedostosowanych społecznie - od 10 do 16,

• dla uczniów z niepełnosprawnością ruchową - od 8 do 12,

• dla uczniów niewidomych i słabo widzących - od 8 do 10.

Dla innych oddziałów jest jedynie zalecenie, aby edukacja w klasach I-III odbywała się w zespołach liczących nie więcej niż 26 uczniów (załącznik nr 2 do rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół; dalej: rozporządzenie w sprawie podstawy programowej).

Określenie ich liczebności, w szkołach samorządowych, należy do samorządów. Jednostki samorządu terytorialnego prowadzące szkoły ustalają, w porozumieniu z dyrektorami szkół, liczbę uczniów przyjmowanych do klas pierwszych oraz liczbę klas pierwszych (§ 24 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 20 lutego 2004 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych). Organ prowadzący ustalając liczebność klas powinien mieć na względzie, że, zgodnie z art. 5 ust. 7 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty, do jego zadań należy zapewnienie bezpiecznych i higienicznych warunków nauki, wychowania i opieki.

Jeśli chodzi o przygotowanie przedszkolne, to istotną zmianą wprowadzoną nowelizacją ustawy o systemie oświaty, w kontekście zagwarantowania go wszystkim dzieciom, jest możliwość realizacji przygotowania w innych formach wychowania przedszkolnego. Wprowadzono wymóg, że w innych formach wychowania trzeba realizować całą podstawę programową wychowania przedszkolnego.

Sieć publicznych przedszkoli i oddziałów przedszkolnych szkół podstawowych może być uzupełniania o inne formy wychowania przedszkolnego w przypadkach uzasadnionych warunkami demograficznymi i geograficznymi. Szczegółowe wymogi dla takich placówek określa rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 10 stycznia 2008 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania. W związku z nowelizacją ustawy o systemie oświaty ma być wydane nowe rozporządzenie. Projekt przygotowany przez Ministerstwo Edukacji Narodowej zakłada zmiany w kwestii minimalnej liczby godzin przeznaczonych na realizację podstawy programowej. Podobnie jak dotąd ma istnieć możliwość funkcjonowania placówek w formie:

• zespołu wychowania przedszkolnego, w których prowadzone są zajęcia tylko w niektóre dni tygodnia,

• punktu przedszkolnego, w których zajęcia prowadzone są przez cały rok szkolny (od poniedziałku do piątku), z wyjątkiem przerw ustalonych przez organ prowadzący.

Zajęcia w zespołach i punktach nadal mają być prowadzone w grupach liczących od 3 do 25 dzieci.

Liczba dzieci w jednym oddziale (grupie) w przedszkolu też nie może przekraczać 25. W oddziałach integracyjnych i specjalnych są większe ograniczenia (załącznik nr 1 do rozporządzenia w sprawie statutów).

Wyposażenie, świetlice, stołówki

Nie zostały określone standardy w zakresie wyposażenia, jakie muszą spełnić szkoły przyjmujące sześciolatki.

Podano jedynie, w załączniku nr 2 do rozporządzenia w sprawie podstawy programowej, zalecenia w tym względzie:

• sale lekcyjne powinny składać się z dwóch części: edukacyjnej (wyposażonej w tablicę, stoliki itp.) i rekreacyjnej (odpowiednio do tego przystosowanej),

• zalecane jest wyposażenie sal w pomoce dydaktyczne i przedmioty potrzebne do zajęć, sprzęt audiowizualny, komputery z dostępem do Internetu, gry i zabawki dydaktyczne, kąciki tematyczne (np. przyrody), biblioteczkę itp.,

• uczeń powinien mieć możliwość pozostawienia w szkole części swoich podręczników i przyborów szkolnych.

Sprzęty, z których korzystają uczniowie, mają być dostosowane do wymagań ergonomii, nabywane wyposażenie musi posiadać odpowiednie atesty lub certyfikaty.

W świetle załącznika nr 2 do rozporządzenia w sprawie statutów należy zorganizować świetlicę dla uczniów szkół podstawowych, którzy muszą dłużej przebywać w szkole ze względu:

• na czas pracy ich rodziców (prawnych opiekunów),

• organizację dojazdu do szkoły,

• inne okoliczności wymagające zapewnienia uczniowi opieki w szkole,

- w szkołach specjalnych są większe ograniczenia.

W jednej grupie świetlicowej ma być do 25 uczniów.

Szkoła może zorganizować stołówkę, ale nie ma obowiązku. Spożywanie gorących posiłków dopuszczalne jest tylko w wydzielonych w tym celu pomieszczeniach.

Jarosław Żarowski

Podstawy prawne:

• Ustawa z 19 marca 2009 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw - przed opublikowaniem w Dzienniku Ustaw

• Ustawa z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (j.t. Dz.U. z 2004 r. nr 256, poz. 2572; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 31, poz. 206)

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 23 grudnia 2008 r. w sprawie podstawy programowej wychowania przedszkolnego oraz kształcenia ogólnego w poszczególnych typach szkół (Dz.U. z 2009 r. nr 4, poz. 17)

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 10 stycznia 2008 r. w sprawie rodzajów innych form wychowania przedszkolnego, warunków tworzenia i organizowania tych form oraz sposobu ich działania (Dz.U. nr 7, poz. 38; zm. Dz.U. z 2008 r. nr 104, poz. 667)

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 20 lutego 2004 r. w sprawie warunków i trybu przyjmowania uczniów do szkół publicznych oraz przechodzenia z jednych typów szkół do innych (Dz.U. nr 26, poz. 232; zm. Dz.U. z 2009 r. nr 31, poz. 208)

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 31 grudnia 2002 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny w publicznych i niepublicznych szkołach i placówkach (Dz.U. z 2003 r. nr 6, poz. 69)

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz.U. nr 61, poz. 624; ost.zm. Dz.U. z 2007 r. nr 35, poz. 222)