Zasady wynagradzania nauczycieli

Rada miasta ustala w drodze uchwały regulamin przyznawania dodatków oraz wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i doraźnych zastępstw dla nauczycieli szkoły podstawowej, dla której organem prowadzącym jest miasto. W regulaminie obowiązującym do końca 2007 r. był zapis w odniesieniu do dodatku za wysługę lat dla nauczycieli, który stanowił, że przysługuje on za dni, za które nauczyciel otrzymuje wynagrodzenie, oraz za dni nieobecności w pracy z powodu choroby lub konieczności osobistego sprawowania opieki nad dzieckiem lub chorym członkiem rodziny, za które nauczyciel otrzymuje z tego tytułu wynagrodzenie oraz zasiłek z ubezpieczenia społecznego. W uchwale obowiązującej od 2008 r. (która uchyliła w całości poprzednią uchwałę) zapis ten pominięto, tym samym nie ma w niej zapisu mówiącego o dodatku za wysługę lat dla nauczycieli.

Regulamin wynagradzania

Czy określając zasady wypłacania dodatku za wysługę lat dla nauczycieli, można stosować zapisy § 6 rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 2 lutego 2005 r. w sprawie dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw dla nauczycieli zatrudnionych w szkołach prowadzonych przez organy administracji rządowej?

Odpowiedź: Określając zasady wypłacania dodatku za wysługę lat dla nauczycieli w szkołach prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego, nie można stosować rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 2 lutego 2005 r. w sprawie dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw dla nauczycieli zatrudnionych w szkołach prowadzonych przez organy administracji rządowej (dalej: rozporządzenie w sprawie wynagradzania nauczycieli szkół rządowych). Można przyjąć, że w opisanym przypadku, jeśli pracodawca nie dokona wypowiedzenia warunków płacy, zastosowanie znajdują postanowienia regulaminu przyznawania dodatków oraz wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i doraźnych zastępstw dla nauczycieli obowiązującego do końca 2007 r.

Uzasadnienie: Rozporządzenie w sprawie wynagradzanie nauczycieli szkół rządowych dotyczyło wyłącznie nauczycieli szkół, dla których organami prowadzącymi są podmioty administracji rządowej. Zostało ono zastąpione przez rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 3 kwietnia 2009 r. o tej samej nazwie, które również obejmuje tylko nauczycieli szkół prowadzonych przez administrację rządową. Nie jest więc możliwe stosowanie przepisów tych rozporządzeń w szkołach prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego.

Wspomniane rozporządzenia zostały wydane na podstawie art. 30 ust. 7 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (dalej: Karta Nauczyciela), zgodnie z którym minister właściwy do spraw oświaty i wychowania określa, w drodze rozporządzenia, dla nauczycieli w szkołach prowadzonych przez organy administracji rządowej m.in.:

• szczegółowe warunki przyznawania dodatków: za wysługę lat, motywacyjnego, funkcyjnego i za warunki pracy,

• szczegółowy sposób ustalania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe oraz za godziny doraźnych zastępstw.

Szkoły samorządowe

W szkołach prowadzonych przez gminy (miasta), powiaty lub samorządy województw kwestie wynagradzania nauczycieli określa, w drodze regulaminu, rada gminy (miasta), rada powiatu lub sejmik województwa (art. 30 ust. 6 i art. 91d Karty Nauczyciela).

Kwestie dotyczące dodatku za wysługę lat dla nauczycieli są określone także w art. 33 Karty Nauczyciela. Wynika z niego, że:

• dodatek przysługuje w wysokości 1% wynagrodzenia zasadniczego za każdy rok pracy,

• należy go wypłacać od czwartego roku pracy (tzn. osobom posiadającym co najmniej 3-letni staż pracy),

• dodatek nie może przekroczyć 20% wynagrodzenia zasadniczego,

• minister właściwy ds. oświaty i wychowania określa w rozporządzeniu, jakie konkretnie okresy wliczają się do okresów, od których uzależnione są uprawnienia do dodatku za wysługę lat.

Regulamin według Kodeksu pracy

Karta Nauczyciela nie reguluje kwestii dotyczącej wpływu zmiany regulaminu wynagradzania nauczycieli na warunki płacy konkretnych pracowników. W przypadkach zasad wynagradzania nauczycieli, nieuregulowanych w Karcie Nauczyciela, należy zwrócić uwagę na regulaminy wynagradzania wydawane na podstawie art. 772 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (dalej: k.p.). Ustalane są w nich warunki wynagrodzenia za pracę oraz inne świadczenia związane z pracą.

Według k.p. mniej korzystne dla pracowników postanowienia takiego regulaminu należy wprowadzać w drodze wypowiedzenia pracownikom dotychczasowych warunków umowy o pracę lub innego aktu stanowiącego podstawę nawiązania stosunku pracy. Wypowiedzenie warunków pracy lub płacy uważa się za dokonane, jeżeli pracownikowi zaproponowano na piśmie nowe warunki – tzw. wypowiedzenie zmieniające (art. 772, 24113 i 42 k.p.) Materia, jaką reguluje regulamin wynagradzania nauczycieli uchwalany na podstawie Karty Nauczyciela, jest zbieżna z materią regulaminu wynagradzania opracowywanego przez pracodawcę na podstawie k.p. Zakres unormowań regulaminu z Karty Nauczyciela odpowiada regulaminowi z k.p.

Konsekwencje

Wydaje się więc, że należy uznać, iż skutki obowiązywania regulaminu wynagradzania nauczycieli są podobne jak regulaminu wynagradzania określonego w k.p. Oznacza to, że mniej korzystne dla pracowników postanowienia regulaminu wynagradzania nauczycieli należy wprowadzać w drodze wypowiedzenia dotychczasowych warunków płacy (patrz: Z orzecznictwa).

Porozumienie zmieniające

Czy podpisanie przez pracownika nowego angażu po zmianie wynagrodzenia zasadniczego, w którym to pracodawca również określa, że warunki wypłacania dodatków zostały określone w aktualnym regulaminie wynagradzania (tj. dotyczy już tego regulaminu, gdzie nie ma mowy o zachowaniu prawa do dodatku za wysługę lat w czasie choroby), oznacza wypowiedzenie wcześniejszych warunków płacowych, w tym poprzedniego regulaminu wypłacania dodatków uchwalonego przez radę miasta?

Odpowiedź: Tak. Powoduje to podobne skutki jak wypowiedzenie dotychczasowych warunków płacy.

Uzasadnienie: Jeśli nawiązano nowy stosunek pracy, to obowiązują wyłącznie postanowienia nowego angażu. Tak więc gdy jest w nim zapis, że warunki wypłacania dodatków określa aktualny (nowy) regulamin, to należy stosować ten regulamin.

Jeżeli zostało zawarte porozumienie zmieniające dotychczasowe warunki płacy, to nowy regulamin w odniesieniu do dodatków będzie miał zastosowanie, o ile z zapisów tego porozumienia wynika, że warunki ich wypłacania określa nowy regulamin zamiast starego.

ZAPAMIĘTAJ!

Postanowienia regulaminów wynagradzania uchwalanych przez samorządy nie mogą naruszać przepisów Karty Nauczyciela.

ZAPAMIĘTAJ!

W sprawach wynikających ze stosunku pracy, nieuregulowanych w Karcie Nauczyciela, mają zastosowanie przepisy ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (art. 91c Karty Nauczyciela).

Z OPINII BIURA ANALIZ SEJMOWYCH

Zbieżność w tym względzie (jeśli chodzi o skutki obowiązywania regulaminu z Karty Nauczyciela i regulaminu z k.p. – przyp. red.) wynika z faktu, że obydwa regulaminy kształtują stosunki pracy, podlegające regulacji Kodeksu pracy (zob. art. 91c Karty Nauczyciela). Regulamin wynagradzania nauczycieli uchwalony w sposób przewidziany w art. 30 ust. 6 Karty Nauczyciela definiuje warunki umowy o pracę zawartej z nauczycielem w zakresie zasad jego wynagradzania. Należy uznać, że warunki wynagradzania w nim określone zastępują z mocy prawa dotychczasowe uregulowania płacowe zawarte w regulaminie wynagradzania, jednak jedynie o tyle, o ile nowe postanowienia nie są mniej korzystne dla pracowników.* Oznacza to, że postanowienia regulaminu stają się elementem umów o pracę z nauczycielami.

*Objęcie pracowników mniej korzystnymi postanowieniami regulaminu wymaga wypowiedzenia im dotychczasowych warunków wynagradzania wynikających z regulaminu wcześniejszego lub umów o pracę.

Opinia prawna Biura Analiz Sejmowych z 5 marca 2009 r. w sprawie okresu obowiązywania regulaminów wynagradzania nauczycieli, BAS-WAL-259/09

Z ORZECZNICTWA

Regulaminy wynagradzania nauczycieli można zaliczyć do tzw. administracyjnych aktów prawa pracy. Z jednej strony są aktami o charakterze organizatorskim, wydawanymi w interesie publicznym (źródła prawa administracyjnego), podejmowanymi z upoważnienia ustawowego przez właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego, służącymi wiążącemu unormowaniu stosunków płacowych między generalnie i abstrakcyjnie oznaczonymi adresatami (szkołami i zatrudnionymi w nich nauczycielami). Natomiast z drugiej strony kształtują warunki pracy (płacy) pracowników (źródło prawa pracy).

Wyrok NSA z 10 lipca 2001 r., sygn. akt SA/Wr 2729/00

Jarosław Żarowski

Podstawy prawne:

• Ustawa z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2006 r. nr 97, poz. 674; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 56, poz. 458)

• Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (Dz.U. z 1998 r. nr 21, poz. 94; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 58, poz. 485)

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z 3 kwietnia 2009 r. w sprawie dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw dla nauczycieli zatrudnionych w szkołach prowadzonych przez organy administracji rządowej (Dz.U. nr 60, poz. 494)

• Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej i Sportu z 2 lutego 2005 r. w sprawie dodatków do wynagrodzenia zasadniczego oraz wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw dla nauczycieli zatrudnionych w szkołach prowadzonych przez organy administracji rządowej (Dz.U. nr 22, poz. 182; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. nr 17, poz. 103)