Czy umowa o dożywocie wyklucza świadczenie pielęgnacyjne?

Świadczenie pielęgnacyjne z tytułu rezygnacji z zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej przysługuje między innymi tzw. innym osobom, na których ciąży obowiązek alimentacyjny wobec osoby, która wymaga stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji. Przykładowo – w kontekście obowiązku alimentacyjnego – uprawnione do pobierania tego świadczenia będą dzieci, a dokładnie to spośród dzieci, które faktycznie sprawuje opiekę nad rodzicem. 

Obowiązek alimentacyjny a świadczenie pielęgnacyjne

Obowiązek alimentacyjny, tzn. obowiązek dostarczania środków utrzymania, co do zasady obciąża krewnych w linii prostej oraz rodzeństwo. Tu jednak obowiązuje reguła pierwszeństwa. W pierwszej kolejności obowiązkiem tym obciążeni są zstępni, dalej wstępni, a po nich rodzeństwo. Co istotne, obowiązek alimentacyjny zobowiązanego w dalszej kolejności powstaje dopiero wtedy, gdy nie ma osoby zobowiązanej w bliższej kolejności albo gdy osoba ta nie jest w stanie wywiązać się z tego obowiązku lub gdy uzyskanie od niej na czas potrzebnych uprawnionemu środków utrzymania jest niemożliwe lub połączone z nadmiernymi trudnościami.

A co w sytuacji, w której jedno z dzieci zobowiązało się do zapewnienia rodzicowi odpowiedniej pomocy i pielęgnowania w chorobie w związku z umową dożywocia? Czy w takiej sytuacji tylko na tej osobie spośród rodzeństwa ciąży obowiązek alimentacyjny, a związku z tym tylko ta osoba może się ubiegać o świadczenie pielęgnacyjne, a pozostałe rodzeństwo wyłączone jest z tego uprawnienia? Otóż nie. Jak wskazał WSA w Olsztynie w wyroku z 14 lipca 2022 r. (sygn. akt II SA/Bk 290/22), umowa dożywocia zawarta pomiędzy jednym z dzieci a matką nie powoduje sytuacji, w której pozostałe dzieci zwolnione są z obowiązku alimentacyjnego. Innymi słowy, każde z dzieci w takim samym stopniu znajduje się w kręgu osób, którym przysługuje prawo do ustalenia świadczenia pielęgnacyjnego (na podstawie art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o świadczeniach rodzinnych; dalej: u.ś.r.). A co za tym idzie, istnienie umowy dożywocia jest obojętne dla oceny spełniania przesłanek uprawniających do świadczenia pielęgnacyjnego i w ogóle nie powinna być ona brana pod uwagę przez organ przy ustalaniu prawa do tego świadczenia.

Z ORZECZNICTWA Zawarcie umowy o dożywocie między jedną z osób wymienionych w art. 17 ust. 1 pkt 4 ustawy o świadczeniach rodzinnych, a osobą wymagającą opieki, nie ma wpływu na ocenę spełniania przez inną z tych osób, przesłanek uprawniających do świadczenia pielęgnacyjnego. Wyrok WSA w Białymstoku z 14 lipca 2022 r., sygn. akt II SA/Bk 290/22

 

Organ nie może decydować o tym, która z osób spośród grupy w równym stopniu uprawnionych do ubiegania się o świadczenie pielęgnacyjne powinna o to świadczenie wnioskować. W orzecznictwie podkreśla się, że w sytuacji gdy opieki podejmuje się jeden z członków rodziny, który należy do kręgu podmiotów uprawnionych do świadczenia pielęgnacyjnego, brak jest podstaw do odmowy przyznania świadczenia z uwagi na istnienie innych osób, które mogłyby świadczyć pomoc osobie niepełnosprawnej. Ustawodawca nie przewidział bowiem takiej negatywnej przesłanki przyznania świadczenia (zob. wyrok WSA w Rzeszowie z 22 czerwca 2022 r., sygn. akt II SA/Rz 675/22).

Fragment artykułu pochodzi z kompleksowej bazy wiedzy INFORLEX. Szukasz wiarygodnych aktualności, porad i artykułów dotyczących zmian w prawie i podatkach, komentarzy ekspertów oraz indywidualnego doradztwa? INFORLEX jest dla Ciebie! Zyskaj bezpłatny dostęp do INFORLEX >>

Krzysztof Adamczyk

audytor wewnętrzny z praktyką w jednostkach samorządu terytorialnego, ekspert w zakresie inwestycji i zarządzania projektami, dziennikarz specjalizujący się w tematyce prawa samorządowego, finansów publicznych oraz zamówień publicznych