Adres elektroniczny jako adres do doręczeń

Wymagania dotyczące adresu elektronicznego powinny być precyzyjnie sformułowane w sposób niebudzący wątpliwości. Po majowej nowelizacji przepisów ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (dalej: k.p.a.), jak również ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (dalej: Ordynacja podatkowa) w zakresie doręczeń elektronicznych mogą pojawić się wątpliwości dotyczące możliwości doręczania pism przez organ z wykorzystaniem adresów elektronicznych wskazanych w treści podań. Wynikają one z uregulowania kwestii dotyczących adresu elektronicznego w kilku przepisach i braku definicji legalnej na potrzeby postępowania podatkowego czy administracyjnego.

Polecamy: Przewodnik po zmianach przepisów 2014/2015

Różne definicje

Definicję adresu elektronicznego zawiera ustawa z 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną: „Adres elektroniczny – oznaczenie systemu teleinformatycznego umożliwiające porozumiewanie się za pomocą środków komunikacji elektronicznej, w szczególności poczty elektronicznej”.

Natomiast „system teleinformatyczny – zespół współpracujących ze sobą urządzeń informatycznych i oprogramowania, zapewniający przetwarzanie i przechowywanie, a także wysyłanie i odbieranie danych poprzez sieci telekomunikacyjne za pomocą właściwego dla danego rodzaju sieci telekomunikacyjnego urządzenia końcowego w rozumieniu ustawy – Prawo telekomunikacyjne”.

Za to „środki komunikacji elektronicznej – rozwiązania techniczne, w tym urządzenia teleinformatyczne i współpracujące z nimi narzędzia programowe, umożliwiające indywidualne porozumiewanie się na odległość przy wykorzystaniu transmisji danych między systemami teleinformatycznymi, a w szczególności poczta elektroniczna”.

Uwzględniając wskazane definicje legalne adresu elektronicznego, systemu teleinformatycznego i środków komunikacji elektronicznej – jako przykład adresów elektronicznych można wskazać przede wszystkim adresy poczty elektronicznej.

W postępowaniu administracyjnym i podatkowym obowiązek wskazania adresu elektronicznego został wprowadzony w przypadku wniesienia podania w formie dokumentu elektronicznego. Zgodnie z art. 63 § 3a k.p.a. podanie wniesione w formie takiego dokumentu powinno:

1) być uwierzytelnione przy użyciu mechanizmów określonych w art. 20a ust. 1 albo 2 ustawy z 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne (dalej: ustawa o informatyzacji),

2) zawierać dane w ustalonym formacie, zawartym we wzorze podania określonym w odrębnych przepisach, jeżeli te przepisy nakazują wnoszenie podań według określonego wzoru,

3) zawierać adres elektroniczny wnoszącego podanie.

Skutki braku adresu elektronicznego

Jeżeli podanie nie zawiera adresu elektronicznego, organ administracji publicznej (organ podatkowy) przyjmuje, że właściwy jest adres elektroniczny, z którego nadano podanie wniesione w formie dokumentu elektronicznego. W sytuacji gdy do wniesienia podania wykorzystywana jest platforma ePUAP, a tym samym podanie jest wnoszone zgodnie z wymogami prawnymi przez elektroniczną skrzynkę podawczą organu administracji publicznej utworzoną na podstawie ustawy o informatyzacji działalności podmiotów realizujących zadania publiczne, kwestia dotycząca adresu elektronicznego jest prosta. Adresem tym jest bowiem adres skrytki nadawcy. W tym przypadku nie będzie problemów przy doręczaniu pism elektronicznych przez organ.

Z orzecznictwa

Adres, o którym mowa w art. 63 § 2 i 41 § 1 k.p.a., to miejsce, gdzie strona faktycznie przebywa i w którym będzie możliwe, zgodnie z jej wolą, doręczenie pism urzędowych adresowanych do niej, przede wszystkim do osobistych rąk adresata, bez względu na miejsce jej zameldowania lub stałego zamieszkania.

Wyrok WSA w Gdańsku z 22 września 2010 r., sygn. akt II SA/Gd 364/10

W przypadku gdy podanie wniesiono w formie innej niż elektroniczna, przy jednoczesnym żądaniu doręczenia elektronicznego, i nie wskazano adresu elektronicznego doręczenie pism następuje na adres wskazany przez wnoszącego, czyli adres nieelektroniczny. W pierwszym doręczanym piśmie organ poucza wnoszącego podanie o warunku podania adresu elektronicznego w żądaniu doręczania pism środkami komunikacji elektronicznej.

Adres elektroniczny wskazany w treści podania

Zgodnie z przepisami k.p.a. i Ordynacji podatkowej, doręczenie pism powinno nastąpić z wykorzystaniem adresu wskazanego w treści podania. W tym przypadku jednak należy uwzględnić wymagania dotyczące trybu doręczenia elektronicznego.

W celu doręczenia pisma w formie dokumentu elektronicznego organ administracji publicznej przesyła na adres elektroniczny adresata zawiadomienie zawierające:

1) wskazanie, że adresat może odebrać pismo w formie dokumentu elektronicznego,

2) wskazanie adresu elektronicznego, z którego adresat może pobrać pismo i pod którym powinien dokonać potwierdzenia doręczenia pisma,

3) pouczenie dotyczące sposobu odbioru pisma, a w szczególności sposobu identyfikacji pod wskazanym adresem elektronicznym w systemie teleinformatycznym organu administracji publicznej, oraz informację o wymogu podpisania urzędowego poświadczenia odbioru w sposób wskazany w art. 20a ustawy o informatyzacji.

Jeżeli doręczenie następuje w systemie teleinformatycznym podmiotu publicznego, to system ten może wysłać zawiadomienie na wskazany przez wnoszącego podanie adres elektroniczny (taką możliwość stwarza na przykład ePUAP). Wnoszący podanie, wskazując adres elektroniczny, na który ma być wysłane zawiadomienie, zarządza ryzykiem, to znaczy ponosi ewentualne negatywne skutki decyzji o wyborze adresu elektronicznego. Podobna sytuacja dotyczy innych systemów wykorzystywanych przez organy do doręczeń elektronicznych spełniających wymagania określone w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z 14 września 2011 r. w sprawie sporządzania i doręczania dokumentów elektronicznych oraz udostępniania formularzy, wzorów i kopii dokumentów elektronicznych (dalej: rozporządzenie w sprawie sporządzania i doręczania dokumentów elektronicznych).

Podkreślenia wymaga fakt, iż wskazany w treści podania adres elektroniczny nie musi być adresem, na który doręczane są pisma. Na adres ten przekazywane są bowiem wyłącznie zawiadomienia o możliwości odbioru pisma. Zawiadomienie jest pierwszym wymaganym elementem procedury doręczenia elektronicznego. Kolejnym jest umożliwienie pobrania pisma udostępnionego pod określonym – wskazanym w zawiadomieniu – adresem elektronicznym i dokonanie potwierdzenia odbioru pisma. W tym przypadku obok adresu elektronicznego wskazanego przez wnoszącego podanie pojawia się kolejny adres – elektroniczny, z którego można pobrać pismo, potwierdzając jego odbiór.

Ważne

Realizując sprawy w ramach postępowania administracyjnego czy podatkowego, należy zwrócić uwagę, że adres elektroniczny wskazywany w treści podania nie musi być adresem, na który doręczane są pisma organu. Najczęściej jest adresem wykorzystywanym w procedurze doręczeń elektronicznych, na który przekazywane są zawiadomienia.

Rozpatrzenia wymaga również inna sytuacja, w której wnoszący podanie w treści wskaże np. adres poczty elektronicznej. Posługując się przykładem platformy ePUAP – jeżeli wnoszący pismo w formie innej niż elektroniczna zażąda doręczeń elektronicznych, wskazując adres poczty elektronicznej niepowiązany z kontem użytkownika na platformie ePUAP – nie będzie możliwe doręczenie elektroniczne. Rozważanym rozwiązaniem w przypadku ePUAP byłoby wprowadzenie możliwości generowania „kont jednorazowych” do obsługi doręczeń dokumentów osobom nieposiadającym konta na ePUAP. Takie rozwiązanie umożliwiłoby wygenerowanie zawiadomienia o możliwości odbioru pisma, wraz z tymczasowym adresem na ePUAP, pod którym pismo będzie można odebrać, potwierdzając jednocześnie jego odbiór. W tym przypadku konto jednorazowe musiałoby jednocześnie umożliwiać adresatowi pisma dostęp do pisma przez co najmniej trzy miesiące od dnia uznania pisma w formie dokumentu elektronicznego za doręczone.

Przepisy rozporządzenia w sprawie sporządzania i doręczania dokumentów elektronicznych nie wprowadzają wymogów dotyczących zapewnienia omówionych wcześniej rozwiązań funkcjonalnych umożliwiających udostępnianie pism pod określonym adresem dla osoby niebędącej użytkownikiem tego systemu, co nie oznacza, że niektóre z systemów już takich rozwiązań nie udostępniają. Również przepisy k.p.a., jak również Ordynacji podatkowej nie przewidują wprost trybu postępowania w takich przypadkach.

Zmiana adresu elektronicznego po wszczęciu postępowania

W toku postępowania strony oraz ich przedstawiciele i pełnomocnicy mają obowiązek zawiadomić organ administracji publicznej (organ podatkowy) o każdej zmianie swojego adresu, w tym adresu elektronicznego. W razie zaniedbania obowiązku zawiadomienia organu o zmianie – w rozpatrywanym przypadku adresu elektronicznego doręczenie pisma (wysłanie zawiadomienia o możliwości odbioru pisma pod wskazanym przez organ adresem elektronicznym) z wykorzystaniem dotychczasowego adresu elektronicznego ma skutek prawny.

Jeżeli podanie nie zawiera adresu elektronicznego, organ administracji publicznej (organ podatkowy) przyjmuje, że właściwy jest adres elektroniczny, z którego nadano podanie wniesione w formie dokumentu elektronicznego.

ARTUR PRASAL, JOLANTA RYBIŃSKA

Autorzy są ekspertami w dziedzinie informatyzacji administracji publicznej

PODSTAWY PRAWNE

• art. 41, art. 46 § 4, art. 63 § 3a–3b ustawy z 14 czerwca 1960 r. – Kodeks postępowania administracyjnego (j.t. Dz.U. z 2013 r. poz. 267; ost. zm. Dz.U. z 2014 r. poz. 1195)
• art. 144a, art. 146, art. 168 § 3a–3b ustawy z 29 sierpnia 1997 r. – Ordynacja podatkowa (j.t. Dz.U. z 2012 r. poz. 749; ost. zm. Dz.U. z 2014 r. poz. 183)
• art. 2 pkt 1, pkt 3, pkt 5 ustawy z 18 lipca 2002 r. o świadczeniu usług drogą elektroniczną (j.t. Dz.U. z 2013 r. poz. 1422)
• rozporządzenie Prezesa Rady Ministrów z 14 września 2011 r. w sprawie sporządzania i doręczania dokumentów elektronicznych oraz udostępniania formularzy, wzorów i kopii dokumentów elektronicznych (Dz.U. nr 206, poz. 1216; ost. zm. Dz.U. z 2014 r. poz. 590)