Pełnomocnictwo do głosowania w wyborach samorządowych

Nie jest jednak tak, że każdy może udzielić pełnomocnictwa do głosowania i nie jest tak, że każdy może być pełnomocnikiem głosującym za swego mocodawcę. Zasadą pozostało bowiem głosowanie osobiste w lokalu wyborczym. Ustawodawca umożliwił ustanowienie pełnomocnika wyborczego wyborcy, który przez właściwy organ orzekający został zaliczony do osób o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności oraz wyborcy, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 75 lat.

Uprawniony do głosowania przez pełnomocnika może przed wyborami samorządowymi wskazać osobę, która głosując w lokalu wyborczym wyrazi jego wolę. Również w przypadku wyborcy obywatela Unii Europejskiej niebędącego obywatelem polskim z uprawnienia do głosowania przez pełnomocnika skorzystać może osoba uznana w państwie pochodzenia za niepełnosprawną w stopniu znacznym lub umiarkowanym. Dalsze uwagi koncentrują się jednak przede wszystkim na pełnomocnictwie do głosowania udzielonym przez obywatela polskiego, jako instytucji mającej znacznie większe znaczenie praktyczne.

Instytucja głosowania przez pełnomocnika jest oparta o cywilnoprawną konstrukcję pełnomocnictwa do dokonania określonej czynności. Przewidziana w ustawie procedura zakłada udzielanie pisemnego pełnomocnictwa do głosowania przed wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta) najpóźniej w 10 dniu przed wyborami. Akt pełnomocnictwa umożliwia pełnomocnikowi reprezentowanie swojego mocodawcy przed obwodową komisją wyborczą.

Osoby uprawnione do udzielenia pełnomocnictwa

Jedynie osoba mająca czynne prawo wyborcze może udzielić pełnomocnictwa do głosowania. Zgodnie z art.5 ust.1 Ordynacji wyborczej do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw (dalej: ordynacji)  prawo wybierania  do danej rady ma każdy obywatel polski, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat oraz stale zamieszkuje na obszarze działania tej rady. Nie mają prawa wybierania osoby:

1) pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądowym,

2) pozbawione praw wyborczych orzeczeniem Trybunału Stanu,

3) ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądowym.

Głosowanie przez pełnomocnika jest wyjątkiem od zasady, że głosuje się osobiście i dlatego może mieć miejsce tylko w ściśle określonych przypadkach. Ustawodawca znacznie ograniczył krąg osób mogących udzielić pełnomocnictwa do głosowania. Zgodnie z art.40a ordynacji, pełnomocnictwa do głosowania może udzielić wyborca, który:

1)    posiada orzeczenie o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności lub

2)    posiada orzeczenie równoznaczne wydane przez organ rentowy (bez względu na datę jego wydania) lub

3)    najpóźniej w dniu głosowania kończy 75 lat.

W każdym razie głosowanie za pośrednictwem pełnomocnika jest wyłączone w przypadku głosowania odbywającego się w: obwodach głosowania utworzonych w szpitalach, zakładach pomocy społecznej, zakładach karnych i aresztach śledczych oraz w oddziałach zewnętrznych tych zakładów i aresztów oraz w obwodach głosowania utworzonych za granicą i na polskich statkach morskich (art.40a ust.4 ordynacji).

Orzeczenia o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności wydają powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności.

Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji (art. 4. ust.1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2008r., Nr 14, poz.92 z późn.zm.), dalej jako: u.r.z.).

Natomiast do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych (art.4 ust.2 u.r.z.). W każdym jednak przypadku decydujące dla określenia stopnia niepełnosprawności jest orzeczenie powiatowego zespołu do spraw orzekania o niepełnosprawności.

Orzeczenie równoznaczne z orzeczeniem o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności wydane przez organ rentowy to - zgodnie z art.5 u.r.z. - orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o:

•    całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2, i niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (które traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności);

•    niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ostatnio wymienionej ustawy (które jest traktowane na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności);

•    całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2 ostatnio wymienionej ustawy (które jest traktowane na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności).

Stwierdzenie ukończenia w dniu głosowania 75 lat nie nastręcza trudności – oczywiście następuje ono w oparciu o dane zawarte w dokumencie stwierdzającym tożsamość. Ważne, aby pamiętać, że decyduje ustalenie wieku na dzień wyborów, a nie na dzień udzielania pełnomocnictwa, czy inny.

Czytaj także: Wykroczenia w ordynacji wyborczej do rad i sejmików>>

Kto może być pełnomocnikiem?

Pełnomocnikiem może być tylko osoba wpisana do rejestru wyborców w tej samej gminie, co udzielający pełnomocnictwa do głosowania. Dla określenia zdolności do bycia pełnomocnikiem do głosowania nie ma znaczenia ani posiadanie prawa wybierania, ani miejsce zamieszkania, zameldowania, czy pobytu – deklarowane przez osobę, która pełnomocnikiem miałaby być, jeżeli osoba ta nie jest wpisana do rejestru wyborców w tej samej gminie co mocodawca.  Wpis do rejestru wyborców ma zatem decydujące znaczenie (art.40b ust.1 ordynacji).

Pełnomocnikiem nie może być:

1)    osoba wchodząca w skład komisji obwodowej właściwej dla obwodu głosowania osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania,

2)    osoba będąca mężem zaufania zgłoszonym przez komitet wyborczy,

3)    kandydat na radnego.

W celu uniknięcia nieprawidłowości i nadużyć ustawodawca zdecydował, że pełnomocnictwo można przyjąć tylko od jednej osoby, a wyjątkowo od dwóch osób, jeżeli co najmniej jedną z nich jest wstępny, zstępny, małżonek, brat, siostra pełnomocnika lub osoba pozostająca z nim w stosunku przysposobienia.