Pensje nauczycieli będą kontrolowane

Gminy nie mogą już bezkarnie uchylać się od zapewnienia nauczycielom średniego wynagrodzenia określonego w ustawie - Karta Nauczyciela. Ubiegłoroczne kontrole Najwyższej Izby Kontroli i Państwowej Inspekcji Pracy wykazały, że najczęściej średnie wynagrodzenia nie są wypłacane nauczycielom kontraktowym i stażystom. Samorządy nie korzystają też z możliwości ich zwiększenia powyżej poziomu określonego w ustawie. Ostatnia nowelizacja Karty Nauczyciela wprowadziła m.in. zmiany w zakresie zobowiązania samorządów do przestrzegania średniego wynagrodzenia pedagogów. Jeżeli w ciągu roku pensja nauczyciela nie osiągnie średniego wynagrodzenia, gmina będzie musiała do końca roku wypłacić mu wyrównanie w postaci tzw. dodatku uzupełniającego.

Analiza zamiast regulaminu

Średnie wynagrodzenie pedagogów składa się z pensji zasadniczej i dodatków. Pensja zasadnicza stanowi 65 proc. średniego wynagrodzenia, a pozostała jej część to dodatki. Są to m.in. dodatki za wysługę lat, motywacyjne, funkcyjne oraz za warunki pracy. Stawki wynagrodzeń zasadniczych nauczycieli są określane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej w rozporządzeniu. W tym roku pensje zasadnicze nie zostały jeszcze określone i uzgodnione. Pozostałe składniki wynagrodzenia nauczycieli są określane przez samorządy w regulaminie wynagradzania. Nowe regulaminy powinny zostać uzgodnione do końca marca tego roku. Przy ich uzgadnianiu uwzględniane są stawki wynagrodzenia zasadniczego oraz wysokość poszczególnych dodatków.

Regulamin powinien zostać uzgodniony w taki sposób, aby wynagrodzenie nauczycieli składające się z pensji zasadniczej i dodatków odpowiadało co najmniej średnim wynagrodzeniom określonym w ustawie.

Organy prowadzące szkoły mogą zwiększać środki na wynagrodzenia nauczycieli, w tym podwyższać minimalne stawki wynagrodzenia zasadniczego. Samorządy mogą upoważnić dyrektorów szkół do przyznawania minimalnej stawki wynagrodzenia zasadniczego nauczycielom, wyższej od ustalonej w rozporządzeniu lub podwyższonej przez organ prowadzący. Zwiększenie wynagrodzeń pedagogów może się odbywać wyłącznie z puli środków pochodzących z budżetu gminy.

Samorządy nie muszą, jak w poprzednich latach, wydawać co roku nowego regulaminu wynagradzania pedagogów. W zamian do 31 grudnia każdego roku gminy będą sporządzać analizę poniesionych w danym roku wydatków na płace. Ma odnosić się ona do wysokości średnich wynagrodzeń i średniorocznej struktury zatrudnienia nauczycieli na poszczególnych stopniach awansu. Będą też musiały sporządzać sprawozdanie związane z wydatkami na wynagrodzenia nauczycieli do 10 stycznia następnego roku. Sprawozdanie musi zostać przekazane, w terminie siedmiu dni od jego sporządzenia, regionalnym izbom obrachunkowym (RIO), związkom zawodowym i dyrektorom szkół.

Dodatek do pensji

Jeśli analiza wydatków poniesionych na pensje nauczycieli wykaże, że samorządy nie wypłacają nauczycielom średnich wynagrodzeń, będą miały one obowiązek wypłacenia im tzw. dodatku uzupełniającego. Nadzór nad dopełnieniem tego obowiązku sprawuje RIO. To one będą kontrolować, czy nauczyciele otrzymają średnie płace. Z zapowiedzi RIO wynika, że 25 proc. gmin zostanie skontrolowanych już w 2010 roku.

Obowiązek zapewniania średnich płac dla nauczycieli nałożony został przez ustawę z 2000 roku. Jednak nadal są takie gminy, które mają problemy z wypełnieniem tego obowiązku. Mimo prowadzonych różnego rodzaju szkoleń w tym zakresie obawiają się one kar za nieprzestrzeganie przepisów ze strony RIO. Zdaniem niektórych samorządowców nie ma jasnych kryteriów wyliczania średnich wynagrodzeń pedagogów. Uważają, że jeżeli mają odpowiadać przed organem kontrolującym, to powinni mieć zapewnione określone szczegółowe zasady wyliczania tych średnich. Takie zasady mogłyby na przykład zostać określone w rozporządzeniu.

Ministerstwo wyjaśni

Resort edukacji w wyjaśnieniach przekazanych Gazecie Prawnej nie dostrzega potrzeby dokonywania zmian przepisów lub wydawania szczegółowych zasad wyliczania średnich wynagrodzeń dla nauczycieli. Tłumaczy jedynie, że ustawodawca nakłada na samorząd terytorialny obowiązek ustalenia wysokości płac nauczycieli w określony sposób, tj. w taki, aby za pośrednictwem dodatków osiągnąć co najmniej średnie wynagrodzenie.

Ministerstwo, odnosząc się szczegółowo do sposobu dokonania ustalania pensji pedagogów, wskazuje, że nie istnieje i nie może istnieć uniwersalna formuła obliczania średniego wynagrodzenia. Obliczenie to jest bowiem skutkiem faktycznie ponoszonych wydatków na konkretne, określone i zdefiniowane składniki płacy nauczyciela.

Jedynym rozwiązaniem dla samorządów, które wciąż mają problemy z wyliczeniem i zapewnieniem nauczycielom wynagrodzenia na poziomie gwarantowanym przez ustawę, jest wystąpienie do resortu edukacji o wydanie interpretacji w tym zakresie.

Problem z zapewnieniem wynagrodzeń dla nauczycieli dostrzegają też prawnicy. Według nich, jeżeli dodatek uzupełniający nie zostanie wypłacony w terminie lub zostanie wypłacony w zaniżonej wysokości, odpowiedzialność za to będą ponosić bezpośrednio dyrektorzy szkół, a nie samorządy. Tłumaczą, że w przypadku braku wypłaty dodatku lub wypłaty w niższej wysokości poszkodowany nauczyciel powinien dochodzić swoich praw w sądzie pracy, pozywając dyrektora szkoły jako ich pracodawcę.

Podwyżki w kwietniu

Od stycznia średnie wynagrodzenie nauczyciela stażysty ma stanowić 100 proc. kwoty bazowej, nauczyciela kontraktowego 111 proc., mianowanego 144 proc., a dyplomowanego 184 proc. W tym roku została podwyższona także tzw. kwota bazowa, od której zależy wysokość płac pedagogów. Wzrośnie ona dwa razy po 5 proc. - w styczniu i we wrześniu i wyniesie odpowiednio 2177,86 zł, a później - 2286,75 zł.

Podwyżki dla nauczycieli powinny zostać wypłacone przez samorządy nie później niż w ciągu trzech miesięcy po ogłoszeniu ustawy budżetowej, z wyrównaniem od 1 stycznia 2009 r. Wyrównanie samorządy powinny więc wypłacić do 23 kwietnia 2009 r.

Regulamin, analiza i sprawozdanie

Terminy ważne dla samorządów:

• do 31 marca musi uzgodnić nowy regulamin wynagradzania nauczycieli,

• do 31 grudnia każdego roku przeprowadza powinna być analiza poniesionych wydatków na wynagrodzenia nauczycieli,

• do 10 stycznia roku następnego sporządzone powinno być sprawozdanie z wysokości średnich wynagrodzeń nauczycieli w szkołach,

• do 7 dni od dnia sporządzenia sprawozdania trzeba je przekazać regionalnej izbie obrachunkowej, związkom zawodowym i dyrektorom szkół.

ARTUR RADWAN

artur.radwan@infor.pl

PODSTAWA PRAWNA

• Art. 1 pkt 3 i 4 ustawy z 21 listopada 2008 r. o zmianie ustawy - Karta Nauczyciela (Dz.U. z 2009 r. nr 1, poz. 1).

• Ustawa z 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (tj. Dz.U. z 2001 r. nr 55, poz. 577 ze zm.).