Programy przeciwdziałania narkomanii i problemom alkoholowym

Krajowy Program Przeciwdziałania Narkomanii będzie realizowany w latach 2011-2016. Jego podstawowym zadaniem będzie ograniczenie używania narkotyków i skuteczniejsze rozwiązywanie problemów społecznych i zdrowotnych z tym związanych. Program zawiera działania służące zwalczaniu również nowych narkotyków, a także środków zastępczych (tzw. dopalaczy) i przewiduję ocenę ich skuteczności. Poprzedni program był wyznaczony na lata 2006-2010.

Nowy program będzie realizowany w następujących obszarach:

Profilaktyka

Podstawowym celem będzie zmniejszenie popytu na narkotyki. Wprawdzie wyniki badań wskazują na stabilizację, a nawet spadek używania narkotyków przez młodzież, to jednak nadal znaczna jej część podejmuje inicjację narkotykową. Z badań wynika, że po dopalacze sięga ok. 3,5 proc. młodzieży ponadgminazjalnej (Młodzież, CBOS 2008). Dlatego ważne będzie utrzymanie trendu spadkowego używania substancji psychoaktywnych przez młodzież i podniesienie jakości działań profilaktycznych.

Leczenie, rehabilitacja, ograniczenie szkód zdrowotnych i reintegracja społeczna

Chodzi przede wszystkim o poprawę jakości życia osób szkodliwie używających narkotyków i uzależnionych. Do tego konieczna będzie profesjonalizacja programów leczenia, zwiększenie dostępności do leczenia, rozwój programów redukcji szkód, zmniejszenie bezdomności i bezrobocia wśród osób szkodliwie używających narkotyki i uzależnionych. Do tych działań włączone zostały również samorządy terytorialne. W Polsce liczba osób uzależnionych od substancji psychoaktywnych waha się między 100-125 tys., w tym uzależnionych od opiatów - od 25 do 29 tys.

Ograniczenie podaży

Podstawowym celem będzie ograniczenie produkcji, obrotu i dostępności środków odurzających i substancji psychotropowych. Chodzi o to, że Polska jest jednym z głównych producentów amfetaminy i przez nasz kraj przebiegają główne szlaki przemytu narkotyków. Dlatego konieczne będzie efektywniejsze zwalczanie przestępczości narkotykowej. Realizowane będą działania zmierzające do wykrywania nielegalnych upraw konopi prowadzonych przez zorganizowane grupy przestępcze i do ograniczania procederu "prania pieniędzy". Podjęte zostaną działania służące ograniczeniu przestępczości narkotykowej z wykorzystaniem internetu.

Badania i monitoring

Głównym celem jest wsparcie realizacji programu. Program uwzględnia monitorowanie sytuacji epidemiologicznej; ocenę instytucjonalnych i społecznych postaw wobec narkotyków i narkomanii; pracę nad rozwojem i konsolidacją systemu informacji o substancjach psychoaktywnych i środkach zastępczych. Realizacja tych zadań umożliwi zaplanowanie efektywnych i racjonalnych działań, np. kampanii społecznych i modyfikowanie prowadzonej polityki. Możliwa stanie się ocena efektywności wydatkowanych środków. Monitoring obejmie też rynek nowych substancji psychoaktywnych, w tym tzw. dopalaczy.

Współpraca międzynarodowa

Najważniejsze będzie wzmocnienie pozycji Polski na forum międzynarodowym, zajmującym się problemami narkotyków i narkomanii. Nasz kraj będzie uczestniczył w pracach instytucji unijnych zajmujących się ograniczeniem podaży i popytu na narkotyki. Przewidujemy także rozwijanie współpracy dwustronnej z państwami trzecimi. Polska będzie udzielać wsparcia Rosji, Ukrainie i Białorusi, aby ich działania prowadzące do zmniejszania popytu i podaży narkotyków były bardziej skuteczne.

Na realizację programu w latach 2011-2016 z budżetu państwa wydatkowane zostanie 293 627 808 zł.

Czytaj także: Sejm uchwalił przepisy zwalczające handel dopalaczami>>

Rada Ministrów podjęła także uchwałę w sprawie "Narodowego programu profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych na lata 2011-2015", przedłożoną przez ministra zdrowia.

W programie zatwierdzonym przez rząd określono osiem głównych problemów oraz wynikających z nich osiem celów strategicznych do osiągnięcia.

Chodzi o następujące problemy:

- Szkody zdrowotne wynikające ze spożywania alkoholu

Celem strategicznym będzie ograniczenie szkód zdrowotnych wynikających ze spożywania alkoholu. Według Światowej Organizacji Zdrowia, alkohol znajduje się na trzecim miejscu wśród czynników ryzyka dla zdrowia ludzi. Spożywanie alkoholu wywołuje lub przyczynia się do ponad 60 rodzajów chorób i urazów.

- Nadmierna dostępność alkoholu

Chodzi o zmniejszenie dostępności i zmianę struktury spożycia alkoholu. Dostępność ekonomiczna różnych rodzajów alkoholu jest coraz większa, szczególnie napojów wysokoprocentowych. W 1998 r. za średnią pensję można było kupić 56 butelek wódki, w 2009 r. - 159.

- Zaburzenia życia rodzinnego w związku z piciem alkoholu, w tym szkody zdrowotne i rozwojowe dzieci z rodzin alkoholowych.

W tym przypadku celem będzie ograniczenie zaburzeń w rodzinach z problemem alkoholowym. Życie w takiej rodzinie związane jest zazwyczaj niższym statusem socjoekonomicznym jej członków, chronicznym stresem, ograniczonymi możliwościami zdobywania wykształcenia. Istotnym czynnikiem życia w rodzinach spożywających alkohol jest przemoc. Podejmowane działania będą dotyczyć m.in. poprawy jakości pomocy udzielanej dzieciom z rodzin z problemem alkoholowym i zwiększenia kompetencji osób pomagającym takimi dzieciom.

- Picie alkoholu przez dzieci i młodzież

Chodzi głównie o ograniczenie picia alkoholu przez młodych ludzi. Dlatego będą podejmowane działania na rzecz ograniczenia skali zjawiska pijących nieletnich. Realizowane będą także działania służące ograniczeniu rosnącej z roku na rok liczby pijących dziewcząt i młodych kobiet. Działania w tym obszarze będą koncentrować się m.in. na: zwiększeniu jakości i dostępności programów profilaktycznych, utrwalaniu postaw abstynenckich wśród dzieci i młodzieży.

- Przemoc w rodzinie w związku ze spożywaniem alkoholu

Celem strategicznym jest zmniejszenie skali tego zjawiska i zwiększenie skuteczności pomocy rodzinom. Działania prowadzone w tym obszarze obejmą m.in.: zwiększenie dostępności i jakości pomocy dla ofiar przemocy w rodzinach alkoholowych, zwiększenie kompetencji właściwych służb, podniesienie jakości działań interwencyjnych i psychologicznych wobec sprawców przemocy w rodzinie oraz zwiększenie wiedzy społeczeństwa na ten temat.

- Pogarszająca się jakość działania gmin

Głównym celem jest poprawa jakości działań podejmowanych przez gminy w ramach gminnych programów profilaktyki i rozwiązywania problemów alkoholowych. Istotnym problemem jest też wydatkowanie środków na zadania niezwiązane z problematyką alkoholową. Dość powszechny jest brak w programach diagnozy problemów alkoholowych i zasobów, jakimi dysponuje samorząd. Działania w tym obszarze mają obejmować m.in.: poprawę funkcjonowania gminnych komisji rozwiązywania problemów alkoholowych oraz pełnomocników/koordynatorów działających w społecznościach lokalnych. Powinna też wzrosnąć liczba gminnych programów uwzględniających diagnozę lokalnych problemów. Konieczna jest poprawa jakości nadzoru, nad realizacją gminnych programów, wykonywanego przez Regionalne Izby Obrachunkowe, NIK oraz wojewodów.

- Naruszenia prawa związane z alkoholem

Celem strategicznym będzie zmniejszenie przypadków naruszeń prawa w związku z piciem alkoholu. Poważnym problemem jest nietrzeźwość kierujących pojazdami i powodowane przez nich wypadki, również ze skutkiem śmiertelnym. Kolejną sprawą jest niezgodna z przepisami sprzedaż alkoholu nieletnim. Niezbędne będzie zintensyfikowanie działań na rzecz ograniczenia liczby przestępstw popełnianych pod wpływem alkoholu (z danych wynika, że ponad połowa osób podejrzanych o zabójstwo jest pod jego wpływem). Konieczne będzie ograniczenie przypadków nielegalnej produkcji alkoholu lub wprowadzania go do obrotu.

- Brak naukowych danych na temat strat ekonomicznych wyrządzanych przez alkohol

Cel strategiczny - oszacowanie strat ekonomicznych związanych z używaniem alkoholem. Ostatnie alarmujące dane na ten temat pochodzą z 2003 r. W związku z tym Komisja Europejska nakazała kilkunastu krajom Wspólnoty, w tym i Polsce, przeprowadzenie tego typu analiz i badań. Ich koszty częściowo zostaną pokryte z budżetu UE.

Realizacja programu ma charakter ciągły, w związku z tym odstąpiono od określania sztywnego harmonogramu poszczególnych działań, zostawiając jego wykonawcom pewną elastyczność obejmującą zarówno wymiar, jak i terminy realizacji zapisanych w nim zadań.

Czytaj także: Jak skutecznie przeciwdziałać alkoholizmowi w gminie>>