Rząd: analiza i prognoza sytuacji gospodarczej kraju i finansów publicznych

W zaktualizowanych informacjach zawartych Programie konwergencji zawarto średnioroczne prognozy sytuacji gospodarczej Polski i jej finansów publicznych.

W 2010 r. Polska odnotowała dobre wyniki – realne tempo wzrostu PKB przyspieszyło do 3,8 proc. Źródłem tego wzrostu była przede wszystkim odbudowa zapasów przez przedsiębiorstwa (przyrost ten wyniósł 13,8 mld zł) oraz konsumpcja indywidualna – wzrost o 3,2 proc. W 2010 r. nie odnotowano natomiast poprawy aktywności inwestycyjnej – nakłady na środki trwałe były niższe o 2 proc. w stosunku do 2009 r.

Ożywienie gospodarcze głównych partnerów handlowych Polski przyczyniło się do zwiększenia eksportu, który w 2010 r. zamknął się kwotą 146,4 mld euro. W roku ubiegłym produkcja przemysłowa zwiększyła się realnie o 9,8 proc. Największy wzrost odnotowano w branżach kierujących znaczną część swej produkcji na rynki zagraniczne (przemysł samochodowy, elektryczny, elektroniczny i metalowy).

Poprawa stanu gospodarki wywarła wpływ na wzrost popytu na pracę, szczególnie dotyczyło to sektora usług.
Inflacja w 2010 r. wyniosła 2,6 proc. Główną przyczyną wzrostu inflacji był ostatni kwartał tego roku, w którym odnotowano skokowe wzrosty cen żywności i surowców energetycznych na rynkach światowych. Podobne zjawisko odnotowano w I kwartale roku 2011.

Umiarkowane tempo wzrostu gospodarczego, towarzysząca mu ograniczona presja płacowa i inflacyjna oraz utrzymujące się ryzyko osłabienia wzrostu gospodarczego zdecydowały o kontynuowaniu przez Radę Polityki Pieniężnej łagodnej polityki monetarnej. Stopy procentowe były przez 2010 r. utrzymywane na tym samym poziomie. Dopiero w styczniu i kwietniu 2011 r. RPP podniosła stopy procentowe o 0,25 pkt proc.

W scenariuszu średniookresowym zakłada się, że dla tempa wzrostu PKB, jego struktury, procesów inflacyjnych i sytuacji na rynku pracy kluczowe znaczenie będą miały: sytuacja gospodarcza u partnerów handlowych pozostałych państw członkowskich UE, skala i struktura konsolidacji fiskalnej oraz tendencje demograficzne, chodzi zwłaszcza o ubytek ludności w wieku produkcyjnym.

Szacuje się, że wzrost gospodarczy w Polsce w 2011 r. będzie o ok. 0,2 pkt proc. wyższy niż w 2010 r. W 2012 r., pomimo ograniczenia wkładu we wzrost ze strony popytu publicznego, przyspieszenie popytu prywatnego powinno przyczynić się do utrzymania realnego tempa wzrostu PKB na poziomie z 2011 r. W 2013 r. można się spodziewać spowolnienia realnego tempa wzrostu PKB do ok. 3 proc. Natomiast w 2014 r. tempo wzrostu PKB wyniesie ok. 3,9 proc.

Wraz z przyspieszeniem tempa wzrostu popytu krajowego zwiększać się będzie deficyt na rachunku obrotów bieżących. Ocenia się, że w 2011 r. wrośnie on do 3,4 proc. PKB, a w 2012 r. wyniesie 3,6 proc. W dwóch kolejnych latach ustabilizuje się na poziomie 3,4 proc. PKB.

Poziom inflacji, który w 2011 r. przejściowo zwiększy się do 3,5 proc, w kolejnych latach powinien się obniżać, by w 2014 r. wynieść 2,5 proc.

W kwestii polityki pieniężnej przewiduje się, że proces zaostrzania polityki pieniężnej przez RPP będzie kontynuowany. Tempo i skala podwyżek stóp procentowych będzie uzależnione od ożywienia gospodarczego, konsolidacji finansów publicznych, poprawy sytuacji na rynku pracy oraz kursu walutowego i oczekiwań inflacyjnych. W kolejnych latach stopa referencyjna NBP powinna ukształtować się na poziomie ok. 4,5 proc.

Likwidacja nadmiernego deficytu

Zgodnie z zaleceniami Rady Ecofin, do 2012 r. Polska powinna zredukować nadmierny deficyt. W tym celu rząd podjął następujące działania:

Nowelizacja ustawy o finansach publicznych

• wprowadzenie wydatkowej reguły dyscyplinującej, ograniczającej wzrost wydatków dyskrecjonalnych i nowych wydatków sztywnych. Nie mogą one rosnąć w skali roku więcej niż o 1 proc.;

• w okresie podlegania procedurze nadmiernego deficytu rząd nie może przyjmować projektów ustaw, których skutkiem mogą być spadki dochodów jednostek sektora finansów publicznych w stosunku do wielkości wynikających z obowiązujących przepisów lub wzrosty niektórych kategorii wydatków jednostek tego sektora. Chodzi o wydatki nieobjęte działaniem reguły dyscyplinującej (obsługa długu publicznego, składka z tytułu środków własnych UE, obligatoryjne składki wpłacane do organizacji międzynarodowych, realizacja programów finansowanych z udziałem budżetu środków europejskich, wypłaty i obsługa świadczeń rodzinnych, fundusz alimentacyjny i składki na ubezpieczenie emerytalne i rentowe dla osób pobierających świadczenia pielęgnacyjne, składki dla osób na urlopach wychowawczych i macierzyńskich, dla osób niepełnosprawnych oraz wydatki związane z wypłata świadczeń emerytalno-rentowych gwarantowanych przez państwo);

• planowanie wieloletnie również w jednostkach samorządu terytorialnego (jst);

• wzmocnienie systemu zarządzania płynnością budżetu państwa, chodzi o obowiązek lokowania wolnych środków przez jst na rachunku ministra finansów;

• wprowadzenie zasady zrównoważonego budżetu bieżącego jednostek samorządu terytorialnego. Od 2014 r. zacznie obowiązywać reguła indywidualnych limitów zadłużenia;

• wprowadzenie wymogu, by przyjmowane przez Radę Ministrów projekty ustaw zawierały limity wydatków w ujęciu kasowym dla każdego roku przez 10 lat po wejściu w życie ustawy;

• dodatkowy mechanizm zabezpieczenia finansów publicznych, który zakłada warunkowe podwyżki podatku VAT. Gdy w 2011 r. relacja państwowego długu publicznego do PKB przekroczy 55 proc. zakłada się dwie podwyżki stawek VAT o 1 proc. – pierwsza od lipca 2012 r., druga od lipca 2013 r. Podobny mechanizm zostanie zastosowany w kolejnych latach przy założeniu przekroczenia progu 55 proc.

Ustawa o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej na 2011 r.

• podwyżka stawki podatku VAT do 23 proc. oraz stawki obniżonej do 8 proc. (z 7 proc.);

• zamrożenie funduszu płac w budżetówce i w jednostkach samorządu terytorialnego;

• obniżono wydatki na niektóre programy rynku pracy;

• obniżono zasiłki pogrzebowe.

Ustawa o zmianie ustawy niektórych ustaw związanych z funkcjonowaniem systemu ubezpieczeń społecznych

Zmiany w systemie emerytalnym. Od 1 maja 2011 r. składka przekazywana przez |ZUS do OFE zostanie zmniejszona z 7,3 proc. początkowo do 2,3 proc., a docelowo (od 2017 r.) do 3,5 proc. podstawy składki emerytalnej. Pozostała część składki zostanie zewidencjonowana w ZUS na specjalnych subkontach i przekazywana do wydzielonego funduszu zarządzanego przez ZUS.Zmiany te przyczynia się do poprawy salda sektora instytucji rządowych i samorządowych o ok. 0,6 proc. PKB w 2011 r. i o kolejne 0,5 w 2012 r.

Pozostałe zmiany w systemie podatkowym

• obowiązek posiadania kas fiskalnych przez prawników i lekarzy prowadzących własne praktyki;

• od 2011 r. ograniczenie prawa do odliczeń VAT z tytułu zakupu samochodów osobowych z homologacja ciężarową oraz zużywanego do nich paliwa;

• podwyżka w 2012 r. akcyzy na wyroby tytoniowe, zmienią się również zasady dotyczące zaokrąglania przychodów z odsetek w rachunkach bankowych oraz podatku z tego tytułu, co spowoduje konieczność zapłaty podatku niezależnie od wysokości uzyskanego przychodu.

W rezultacie tych zmian prognozuje się, że deficyt sektora instytucji rządowych i samorządowych w 2012 r. wyniesie 2,9 proc. PKB.

W celu zmniejszenia nierównowagi fiskalnej rząd podjął prace nad pakietem reform, które pozwolą utrzymać relatywnie wysokie tempo wzrostu gospodarczego. Przyjęty na 2010 rok budżet zawierał rozwiązania mające na celu redukcję nadmiernego deficytu. Mają one zapewnić stabilność finansów publicznych w perspektywie kilku następnych lat. W grudniu 2010 r. weszła w życie nowelizacja ustawy o finansach publicznych, w której wprowadzono regułę wydatkową.

Kolejna istotną sprawą jest usprawnienie i podniesienie efektywności procesu prywatyzacji, zakończenie przekształceń własnościowych w niektórych branżach i sektorach oraz zwiększenie nadzoru właścicielskiego Skarbu Państwa. Zadania te zostały wpisane do „Planu prywatyzacji na lata 2008-2011”.

Intensywne prace dotyczą usuwania barier rozwoju przedsiębiorczości. Chodzi przede wszystkim o zmniejszenie obciążeń administracyjnych i skrócenie postępowań, ale także o poprawę systemu prawno-instytucjonalnego.

W okresie objętym aktualizacją Programu konwergencji zarządzanie długiem będzie ukierunkowane na minimalizację kosztów jego obsługi w długim horyzoncie czasowym. Zmiany relacji długu do PKB w latach 2011-2014 związane będą z kształtowaniem się potrzeb pożyczkowych budżetu państwa, tempem wzrostu PKB oraz kursem złotego w stosunku do innych walut, w tym zwłaszcza do euro.

Ograniczać potrzeby pożyczkowe budżetu będą: obniżony w stosunku do 2011 r. deficyt budżetu państwa, od 2013 r. nadwyżki w budżecie środków europejskich, zmniejszenie od 2011 r. składki emerytalnej przekazywanej do OFE oraz przychody z prywatyzacji. Istotne znaczenie będzie miał również obowiązek lokowania wolnych środków wskazanych jednostek sektora finansów publicznych na rachunku ministra finansów.

W planowanych przedsięwzięciach niezwykle ważną sprawą będzie również coroczny przegląd wydatków. Na początku będą to wydatki budżetu państwa, a w dalszej kolejności wydatki innych jednostek sektora instytucji rządowych i samorządowych.

premier.gov.pl