REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Sygnaliści a system kontroli zarządczej w jednostkach sektora finansów publicznych

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Piotr Nowaczyk
trener, konsultant
Sygnaliści a system kontroli zarządczej w jednostkach sektora finansów publicznych
Sygnaliści a system kontroli zarządczej w jednostkach sektora finansów publicznych
Shutterstock

REKLAMA

REKLAMA

Sygnaliści w jednostkach sektora finansów publicznych. Instytucja „sygnalisty” stanowić będzie jeden z istotnych elementów tego systemu. Pojęcie „sygnalisty” należy rozumieć jako osobę, która działając w dobrej wierze i w interesie publicznym zgłasza lub ujawnia informacje o naruszeniach prawa.

Od 1 stycznia 2010 roku przepisy ustawy o finansach publicznych wprowadziły obowiązek wdrożenia w jednostkach sektora finansów publicznych systemu kontroli zarządczej, którego celem jest zapewnienie w szczególności:

REKLAMA

  1. zgodności działalności z przepisami prawa oraz procedurami wewnętrznymi;
  2. skuteczności i efektywności działania;
  3. wiarygodności sprawozdań;
  4. ochrony zasobów;
  5. przestrzegania i promowania zasad etycznego postępowania;
  6. efektywności i skuteczności przepływu informacji;
  7. zarządzania ryzykiem,

zastępując tzw. „kontrolę finansową”.

Powody wprowadzenia kontroli zarządczej

Bezpośrednim powodem wprowadzenia kontroli zarządczej w miejsce dotychczas funkcjonującej kontroli finansowej był brak bezpośredniego powiązania kontroli finansowej z realizacją celów jednostki.

Kontrola zarządcza to proces za pomocą którego kadra zarządzająca jednostką zapewnia, że:

  1. zasoby są skutecznie i efektywnie pozyskiwane oraz
  2. wykorzystywane w realizacji celów danej jednostki.

System ten polega na optymalnym wykorzystaniu rozwiązań istniejących w jednostce, ich modyfikacji, o ile wystąpi taka potrzeba, albo wdrażaniu nowych rozwiązań zarządczych służących realizacji zadań i celów jednostki.

Dalszy ciąg materiału pod wideo

Kto podlega kontroli zarządczej

Kontrola zarządcza dotyczy ogółu jednostek sektora finansów publicznych (art. 9 uofp). Jest to dość szeroki katalog obejmujący m.in. organy władzy publicznej, jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki, związki metropolitalne, jednostki budżetowe, samorządowe zakłady budżetowe, agencje wykonawcze, instytucje gospodarki budżetowej, państwowe fundusze celowe, ZUS, KRUS, NFZ, SPZOZ, uczelnie publiczne, Polska Akademia Nauk, państwowe i samorządowe instytucje kultury. Warto zauważyć, że jednostkami sektora finansów publicznych objętymi reżimem kontroli zarządczej są również związki międzygminne lub międzypowiatowe tworzone w celu wspólnego wykonywania zadań publicznych.

Standardy kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych

Wymagania odnoszące się do tworzenia, oceny i doskonalenia systemów kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych określone zostały w Komunikacie Nr 23 Ministra Finansów z dnia 16 grudnia 2009 r. w sprawie standardów kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych. Standardy uszeregowano w 5 grupach odpowiadających poszczególnym elementom kontroli zarządczej:

  1. środowisko wewnętrzne,
  2. cele i zarządzanie ryzykiem,
  3. mechanizmy kontroli,
  4. informacja i komunikacja,
  5. monitorowanie i ocena.

Dyrektywa o ochronie sygnalistów

W październiku 2019 roku unijny prawodawca przyjął tzw. „dyrektywę o ochronie sygnalistów” - dyrektywę Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (Dz. Urz. UE L 305 z 26.11.2019, str. 17 oraz Dz. Urz. UE L 347 z 20.10.2020, str. 1). Nakłada ona obowiązki w zakresie:

  1. wdrażania kanałów zgłaszania nieprawidłowości,
  2. prowadzenia wewnętrznych postępowań wyjaśniających,
  3. prowadzenia rejestrów zgłoszeń,
  4. ochrony sygnalistów.

Do dnia 17 grudnia 2021 roku polski ustawodawca ma czas na implementowanie tej dyrektywy. Warto zauważyć, iż jeżeli tego nie uczyni w terminie, to unijne przepisy będą stosowane w naszym kraju bezpośrednio.

Sygnaliści w jednostkach sektora finansów publicznych - projekt ustawy

Obecnie procedowany jest projekt ustawy z dnia 14 października 2021 roku o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa. Ustawa reguluje trzy tryby możliwego zgłoszenia naruszenia prawa:

  1. skierowanie zgłoszenia do pracodawcy;
  2. skierowanie zgłoszenia do organu publicznego (ponadto także do wyznaczonego organu centralnego);
  3. ujawnienie publiczne.

REKLAMA

W projekcie przyjęto, że obowiązek określenia wewnętrznej procedury zgłaszania naruszeń prawa i podejmowania działań następczych „zgłoszenia wewnętrzne” będzie dotyczył pracodawcy zatrudniającego co najmniej 50 pracowników, z zastrzeżeniem, iż próg ten nie ma zastosowania do pracodawców wykonujących działalność w zakresie usług, produktów i rynków finansowych oraz zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa transportu i ochrony środowiska, objętych zakresem stosowania aktów prawnych Unii Europejskiej wymienionych w części I.B i II załącznika do dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii.

Ustawa określa szerszy zakres przedmiotowy „naruszenia prawa” niż zakres przedmiotowy wdrażanej dyrektywy. Przepisy chroniące osoby zgłaszające naruszenia prawa będą miały zastosowanie nie tylko do naruszeń prawa przewidzianych przez dyrektywę 2019/1937, w tym do naruszeń interesów finansowych Unii Europejskiej oraz naruszeń dotyczących rynku wewnętrznego Unii Europejskiej, ale także do wszystkich naruszeń prawa w odpowiadających wymienionym w dyrektywie dziedzinach prawa krajowego, tzn.: zamówień publicznych, usług, produktów i rynków finansowych, zapobiegania praniu pieniędzy i finansowaniu terroryzmu, bezpieczeństwa produktów, bezpieczeństwa transportu, ochrony środowiska, ochrony radiologicznej i bezpieczeństwa jądrowego, bezpieczeństwa żywności i pasz, zdrowia i dobrostanu zwierząt, zdrowia publicznego, ochrony konsumentów, ochrony prywatności i danych osobowych, bezpieczeństwa sieci i systemów teleinformatycznych.

Dodatkowo proponuje się, aby w przypadku zgłoszeń wewnętrznych pracodawca miał prawo rozszerzenia zakresu naruszeń prawa, które mogą być przedmiotem zgłoszenia wewnętrznego o inne naruszenia, w szczególności dotyczące regulacji wewnętrznych lub standardów etycznych.

Projekt ustawy przewiduje stosunkowo szeroko zakreślony zakaz działań odwetowych w stosunku do zgłaszającego („sygnalisty”) oraz szczegółowe środki ochrony prawnej.

Ustawodawca przewidział również sankcje karne za niedostosowanie się do nowych przepisów.

Sygnaliści w jednostkach sektora finansów publicznych - wewnętrzne zgłoszenia

REKLAMA

Instytucja „sygnalisty” czy też szerzej procedura dokonywania wewnętrznych zgłoszeń przypadków naruszenia prawa w jednostce sektora finansów publicznych stanowić będzie jeden z istotnych elementów systemu Kontroli Zarządczej i w mojej ocenie nie powinna być realizowana w oderwaniu czy w sposób konkurencyjny do tego systemu.

Jednym z istotnych elementów systemu Kontroli Zarządczej jest jego monitorowanie, które w szczególności ma służyć pozyskaniu informacji o jakości i skuteczności KZ w jednostce. Monitorowanie wiąże się ze skutecznym reagowaniem na nieprawidłowości i podejmowaniem działań mających na celu wyeliminowanie ich w przyszłości.

Nieprawidłowości w działaniu jednostki mogą być sygnalizowane m.in. z wykorzystaniem wewnętrznych zgłoszeń przypadków naruszenia prawa, w tym z wykorzystaniem instytucji sygnalisty. Wiele jednostek już wcześniej wypracowało procedury dające możliwości identyfikowania i przekazywania wykrytych nieprawidłowości czy niezgodności, w tym naruszeń prawa swoim pracownikom, wykorzystując te zgłoszenia jako jedno z narzędzi monitorowania systemu KZ.

Ważne jest aby takie informacje zostały poddane weryfikacji i w razie konieczności została dokonana ponownie analiza ryzyka oraz uruchomione działania prewencyjne. Dlatego też takie informacje powinny docierać do osób, które z racji umiejscowienia w strukturze jednostki mogą podejmować konieczne działania. I w tym miejscu warto ponownie zwrócić uwagę na standardy Kontroli Zarządczej, które warto wykorzystać również przy tworzeniu procedury dokonywania wewnętrznych zgłoszeń przypadków naruszenia prawa w jednostce.  

Kontrola zarządcza ma służyć sprawnemu zarządzaniu jednostką. W jej definicji mieści się więc każde działanie zmierzające do zapewnienia osiągnięcia celów i zadań jednostki, w tym również omawiane w niniejszym opracowaniu zgłoszenia przypadków naruszenia prawa (instytucja „sygnalisty”).

ustawa z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (Dz.U. z 2021r. poz. 305 z późn. zm.)

ustawa z 17 grudnia 2004 r. o odpowiedzialności za naruszenie dyscypliny finansów publicznych (Dz.U. z 2021r. poz. 289 z późn. zm.)

rozporządzenie Ministra Finansów z 2 grudnia 2010 r. w sprawie wzoru oświadczenia o stanie kontroli zarządczej (Dz.U. Nr 238, poz. 1581)

rozporządzenie Ministra Finansów z 29 września 2010 r. w sprawie planu działalności i sprawozdania z jego wykonania (Dz.U. Nr 187, poz. 1254)

dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/1937 z dnia 23 października 2019 r. w sprawie ochrony osób zgłaszających naruszenia prawa Unii (Dz. Urz. UE L 305 z 26.11.2019, str. 17 oraz Dz. Urz. UE L 347 z 20.10.2020, str. 1)

projekt ustawy z dnia 14 października 2021 roku o ochronie osób zgłaszających naruszenia prawa

komunikat nr 23 Ministra Finansów z 16 grudnia 2009 r. w sprawie standardów kontroli zarządczej dla sektora finansów publicznych (Dz. Urz. MF Nr 15, poz. 84)

komunikat nr 3 Ministra Finansów z 16 lutego 2011 r. w sprawie szczegółowych wytycznych w zakresie samooceny kontroli zarządczej dla jednostek sektora finansów publicznych (Dz. Urz. MF Nr 2, poz. 11)

komunikat nr 6 Ministra Finansów z 6 grudnia 2012 r. w sprawie szczegółowych wytycznych dla sektora finansów publicznych w zakresie planowania i zarządzania ryzykiem (Dz. Urz. MF z 2012 r., poz. 56)

Zapisz się na newsletter
Śledź na bieżąco nowe inicjatywy, projekty i ważne decyzje, które wpływają na Twoje życie codzienne. Zapisz się na nasz newsletter samorządowy.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: INFOR

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

© Materiał chroniony prawem autorskim - wszelkie prawa zastrzeżone. Dalsze rozpowszechnianie artykułu za zgodą wydawcy INFOR PL S.A.

REKLAMA

Sektor publiczny
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
MKiŚ: wyznaczamy lasy społeczne z ograniczoną wycinką drzew. 158 tys. ha wokół 11 największych aglomeracji

Ministerstwo Klimatu i Środowiska poinformowało 2 lipca 2025 r., że zakończyło pierwszy etap projektu wyznaczania lasów społecznych wokół największych polskich miast. To przełomowy krok w kierunku zmiany podejścia do gospodarki leśnej - z naciskiem na potrzeby społeczne, zdrowotne i ekologiczne mieszkańców aglomeracji. O szczegółach w trakcie konferencji prasowej mówiła ministra klimatu i środowiska Paulina Hennig-Kloska oraz wiceminister klimatu i środowiska, główny konserwator przyrody Mikołaj Dorożała.

Zmiany w opłatach za śmieci – będą nowe zasady segregacji, ulgi i kontrola deklaracji [PROJEKT MKiŚ]

W wykazie prac legislacyjnych pojawił się projekt nowelizacji ustawy o utrzymaniu czystości i porządku w gminach. Chodzi o zmiany w funkcjonowaniu systemu gospodarowania odpadami na poziomie gminnym, które w ocenie projektodawców będą odpowiadać na realne potrzeby JST oraz mieszkańców.

RPO: Dość "wrogich przejęć" między gminami. Potrzebna kontrola sądowa

Rzecznik Praw Obywatelskich apeluje do premiera Donalda Tuska o zawieszenie kontrowersyjnych decyzji dotyczących zmian granic gmin do czasu wprowadzenia nowych przepisów. Od lat brakuje skutecznej kontroli sądowej nad decyzjami Rady Ministrów, które prowadzą do konfliktów między samorządami.

Granica polsko-niemiecka. Polska wprowadza kontrole. Przedsiębiorcy mają 3 pytania

Czy Niemcy przerzucają imigrantów do Polski? Co z granicą polsko-niemiecką? Polska wprowadza kontrole graniczne w celu zapobiegania napływom nielegalnych migrantów. Co na to Niemcy?

REKLAMA

Premier Tusk: po rekonstrukcji w rządzie będą wyłącznie przyzwoici ludzie; około 15 lipca zapadną decyzje personalne

W dniu 30 czerwca 2025 r. na konferencji prasowej Premier Donald Tusk zapowiedział, że około 15 lipca zaproponuje kształt rządu po rekonstrukcji. Rozmowy w tej sprawie są prowadzone z liderami koalicyjnych ugrupowań - PSL, Polski 2050 i Lewicy. Żyjemy w ustrojowym bałaganie, podważane są obiektywne kryteria prawne, dlatego chciałbym, by politycy kierowali się naturalnymi kryteriami, jak zdrowy rozsądek czy zwykła ludzka przyzwoitość, i tacy będą ministrowie po rekonstrukcji - mówił 27 czerwca 2025 r. na konferencji prasowej premier Donald Tusk.

Nowelizacja specustawy powodziowej. Nowe zadania i obowiązki samorządów

Możliwość zamiany zniszczonych nieruchomości na lokale komunalne, obowiązek raportowania decyzji WZ, świadczenie lokalowe, premia powodziowa czy ułatwienia proceduralne w odbudowie zniszczonych domów i obiektów – to najważniejsze zmiany w specustawie powodziowej. Nowelizacja ustawy wzmacnia kompetencje JST, daje im nowe narzędzia, ale też nakłada dodatkowe obowiązki administracyjne i sprawozdawcze.

Czym różni się „odbiór” odpadów komunalnych z nieruchomości od „przyjmowania odpadów”

NSA przypomniał gminom, że ustawodawca rozróżnia pojęcia odbierania odpadów komunalnych od ich przyjmowania i wprowadza odrębnie różne sposoby oddawania odpadów. Co za tym idzie – mechanizmy nie mogą być traktowane jako formy zamienne, kształtowane według własnego uznania gminy.

Wydruk zdjęcia z Google Street View jako dowód w sprawie administracyjnej

Dowodem w postępowaniu administracyjnym może być wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. Dlatego wydrukom z Geoportalu oraz wydrukom zdjęć Google Street View nie można odmówić mocy dowodowej. Stanowią one jednak tzw. dowody nienazwane i nie mają prawem przewidzianej mocy dowodowej – tak jak w przypadku dokumentów urzędowych, które sporządzone w przepisanej formie przez powołane do tego organy państwowe w ich zakresie działania stanowią dowód tego, co zostało w nich urzędowo stwierdzone.

REKLAMA

Zamówienia publiczne: jakie zmiany są konieczne? 130 tys. zł progu zamiast 80 tys. zł

Konieczne są zmiany w zamówieniach publicznych. Pierwsza dotyczy zasady konkurencyjności, której prawidłowe stosowanie sprawia beneficjentom duże problemy. Druga zmiana polega na podwyższeniu progu kwotowego na 130 tys. zł.

NSZZ „Solidarność” na wojennej ścieżce z MEN: To nie reforma, to degradacja zawodu nauczyciela!

Krajowa Sekcja Oświaty i Wychowania NSZZ „Solidarność” ostro krytykuje planowane przez Ministerstwo Edukacji zmiany w zatrudnianiu specjalistów oraz rozszerzenie obowiązków nauczycieli bez dodatkowego wynagrodzenia. Związkowcy alarmują: MEN łamie prawo pracy, podważa autorytet pedagogów i ignoruje realne potrzeby oświaty. W tle – groźba protestów i oskarżenia o systemowe niszczenie zawodu nauczyciela.

REKLAMA