Nie ma opłat od źle oznaczonego miejsca parkingowego

Strefy płatnego parkowania (SPP), poza funkcją ograniczania rotacji pojazdów w centrach miast i przeciwdziałania parkowaniu w miejscach do tego nieprzeznaczonych, stanowią dla gmin dodatkowe źródło przychodu. W interesie gminy jest prawidłowe, zgodne z prawem oznaczenie wydzielonej strefy płatnego parkowania oraz poszczególnych miejsc postojowych w tej strefie. Nieprawidłowe oznakowanie tak naprawdę wyklucza możliwość pobierania opłat.

Płatny postój, ale w wyznaczonych stanowiskach

Podstawę prawną do pobierania opłaty za postój w SPP stanowi art. 13b ust. 1 ustawy o drogach publicznych (dalej: u.d.p.). Opłata jest pobierana za postój pojazdów w miejscu wyznaczonym w strefie, całodobowo lub w określonych godzinach w określone dni robocze.

Ustawodawca, chociaż posługuje się pojęciem "wyznaczone miejsce", nie podał jego legalnej definicji. Jest to o tyle ważne, że niedopełnienie obowiązków związanych właśnie z wyznaczeniem takiego miejsca postoju może prowadzić do utraty możliwości skutecznego pobierania oraz egzekwowania opłat za postów w SPP, w tym opłat dodatkowych z tytułu braku uiszczonej opłaty za postój.

Jak rozumieć wyznaczone miejsce

Orzecznictwo sądów administracyjnych, na przełomie lat funkcjonowania SPP, nie było jednorodne. Pierwotnie uznawano, że obowiązek uiszczania opłaty za parkowanie pojazdu dotyczy całego wydzielonego obszaru ustanowionego jako SPP. Co prawda za wyznaczone miejsce uznawano miejsce wyznaczone do parkowania na drodze publicznej w strefie, ale dopuszczano pobieranie opłat również za parkowanie w każdym innym miejscu, tj. także poza miejscami do tego wyznaczonymi (por. wyrok NSA z 29 stycznia 2014 r., sygn. akt II GSK 1769/12).

Pogląd ten nie został przychylnie odebrany jako idący wbrew zamierzeniom ustawodawcy - cel funkcjonowania w takim pojmowaniu strefy zostałby zredukowany wyłącznie do zapewnienia gminie przychodów. Obecnie sądy administracyjne odróżniają sytuację, w której pojazd został zaparkowany w SPP, ale w miejscu niewyznaczonym do parkowania (np. na pasie zieleni, na przejściu dla pieszych) od sytuacji, w której zaparkowano go w miejscu w tym celu wyznaczonym. Takim miejscem, w którym postój jest płatny, nie może być teren całej strefy, w której przepisy prawa nie zakazują parkowania pojazdów (por. wyroki NSA: z 25 listopada 2014 r., sygn. akt II GSK 1684/13; z 10 grudnia 2015 r., sygn. akt I OSK 2356/15; z 21 czerwca 2016 r., sygn. akt II GSK 233/15 oraz z 28 września 2017 r., sygn. akt II GSK 3447/15).

Interpretacji obowiązujących przepisów dokonał swego czasu również resort infrastruktury, wskazując, że opłata może być pobierana wyłącznie wtedy, gdy postój odbywa się w SPP, w wyznaczonym i oznakowanym miejscu. Co ważne, miejsca dla postoju pojazdów powinny być oznaczone jednocześnie znakami poziomymi i pionowymi.

Wymóg podwójnego oznakowania

Miejsca i stanowiska postojowe wyznacza się za pomocą odpowiednich znaków drogowych, określonych w przepisach wykonawczych do ustawy - Prawo o ruchu drogowym, tj.: w rozporządzeniu Ministrów Infrastruktury oraz Spraw Wewnętrznych i Administracji w sprawie znaków i sygnałów drogowych orazw rozporządzeniu Ministra Infrastruktury w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych oraz urządzeń bezpieczeństwa ruchu drogowego i warunków ich umieszczania na drogach.

W strefie płatnego parkowania określonej znakami D-44 i D-55 miejsca do postoju pojazdu samochodowego wyznacza się znakami pionowymi D-18 "parking" oraz znakami poziomymi - liniami: znakiem P-18 "stanowisko postojowe", P-19 "linia wyznaczająca pas postojowy", P-20 "stanowisko postojowe zastrzeżone", "koperta" i P-24 "miejsce dla pojazdu osoby niepełnosprawnej".

Miejsca oznaczone wyłącznie znakiem poziomym nie spełniają wymagania miejsca wyznaczonego. W praktyce zastosowanie uchwały oznaczało, że jeżeli na terenie gminy pobierano opłaty za parkowanie na całych obszarach strefy płatnego parkowania, a nie na wyznaczonych miejscach znakami pionowymi i poziomymi, to należało tego zaprzestać. Jeśli zatem wybrane przez kierowcę miejsce postoju (dopuszczalne na ogólnych zasadach prawa o ruchu drogowym) nie zostało oznakowane w sposób właściwy, to miejsce to nie może zostać zakwalifikowane jako miejsce spełniające wymogi stanowiska postojowego. Tym samym naliczenie opłaty za postój w takim miejscu lub nałożenie opłaty dodatkowej wskutek nieuiszczenia opłaty za postój będzie bezprawne.

Bez podwójnego oznakowania opłata jest nielegalna

Znak pionowy nie jest wystarczający, aby uznać, że miejsce postoju zostało prawidłowo wyznaczone. Nie ma tu znaczenia również fakt zastosowania przy tym znaku dodatkowych oznaczeń, np. w formie tabliczki o treści "dotyczy całego terenu parkingu". Takie oznaczenie pionowe, bez względu na dodatkowe treści, bez wymaganego równoczesnego oznakowania poziomego nie spełnia przesłanki wyznaczenia miejsca postojowego, tym samym nie uzasadnia poboru opłaty postojowej.

PRZYKŁAD

Kierowca został ukarany opłatą dodatkową za postój w strefie płatnego parkowania bez uiszczenia wymaganej opłaty. Miejsce, w którym kierowca zaparkował pojazd, stanowiła zatoka postojowa z miejscami postojowymi oznaczona znakiem pionowym D-18 i tabliczką o treści "dotyczy zatoki". Oprócz znaków pionowych wraz z tabliczkami T-30 określającymi sposób parkowania na ulicach ustawiono oznakowanie pionowe D-44. Organ stwierdził, że oznakowanie pionowe przesądza o spełnieniu przez miejsce postojowe wymogu miejsca wyznaczonego, do którego odnosi się art. 13b ust. 1 u.d.p. Tym samym zasadne było naliczenie opłaty dodatkowej w związku z art. 13f u.d.p. Kierowca nie zgodził się z przyjętą przez organ wykładnią i odwołał się od wydanej w tej sprawie decyzji.

W przykładzie w obronie swojego stanowiska organ podniósł, że zaniechanie wykorzystania znaków poziomych przy wyznaczaniu miejsc postojowych w strefie płatnego parkowania jest dopuszczalne, jeśli ich funkcję zastępuje konstrukcyjne ustalenie stanowisk na wydzielonych parkingach. Organ wskazał, że sporne miejsce znajdowało się w zatoce postojowej wyznaczonej od strony jezdni przez krawężnik najazdowy umożliwiający wjazd oraz od strony chodnika krawężnikiem najazdowym utrudniającym wjazd na ten chodnik. Ponadto miejsca w zatoce oddzielone są od jezdni inną fakturą nawierzchni z kostki kamiennej, zaś od strony chodnika słupkami blokującymi, koszami na odpady i donicami na kwiaty. Tak wyznaczone miejsca, w ocenie organu, powinny być kwalifikowane jako postojowe stanowiska wydzielone konstrukcyjnie, a jako takie nie muszą być dodatkowo wydzielone oznaczeniem poziomym - znaki pionowe należy uznać za wystarczające. Problem w tym, że o ile w ogóle mowa o wydzieleniu konstrukcyjnym miejsca postojowego, to nie w odniesieniu do konstrukcji zatoki, lecz w odniesieniu do stanowiska postojowego. Jeżeli znaków poziomych nie zastosowano, organizator strefy musi wykazać, że pojazd pozostawiono w strefie płatnego parkowania na wydzielonym parkingu, w obrębie którego ustalono konstrukcyjnie stanowiska postojowe zgodnie z rozporządzeniem w sprawie szczegółowych warunków technicznych dla znaków i sygnałów drogowych.

Wnioski:

Nie w całym obszarze SPP występują miejsca, w których za postój pojazdów samochodowych można pobierać opłaty lub w przypadku braku takiej opłaty zastosować opłatę dodatkową. Tu miejsca postojowe muszą być w terenie tej strefy dodatkowo wyznaczone przez stosowanie podwójnego oznakowania, tj. zarówno znaków pionowych, jak i poziomych, względnie znaku pionowego i konstrukcyjnego wydzielenia stanowiska. Nie jest wystarczające oznaczenie miejsca postojowego wyłącznie znakiem pionowym albo poziomym. Inaczej istnieje podstawa do podważania legalności poboru opłaty za postój pojazdów w tym miejscu (por. wyrok. NSA z 29 maja 2020 r., sygn. akt I GSK 1655/19).

Źródło: Gazeta Samorządu i Administracji nr 12/2021

• art. 13 ust. 1, art. 13b ust. 1, art. 13f ustawy z 21 marca 1985 r. o drogach publicznych (j.t. Dz.U. z 2021 r. poz. 1376; ost. zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1595)