Gmina ujawni informacje o dłużnikach w BIG

Informacje gospodarcze

Informacja gospodarcza powiadamia o terminowym lub nieterminowym spłacaniu zobowiązań przez przedsiębiorcę lub konsumenta, a także fakcie posłużenia się podrobionym lub cudzym dokumentem wobec przedsiębiorcy.

Informacje gospodarcze podzielić można w oparciu o kryterium relacji pomiędzy podmiotem a zobowiązaniem na:

- negatywne - gdy informacja dotyczy przeterminowanego zadłużenia,

- pozytywne - jeśli informuje o rzetelnym wywiązywaniu się z zobowiązań.

W zależności od tego czy informacja gospodarcza dotyczy przedsiębiorcy czy konsumenta składają się na nią inne dane:

- jeśli mówimy o informacji o przedsiębiorcy musi ona zawierać: nazwę podmiotu, siedzibę i adres, KRS, NIP, Regon, główny przedmiot działalności, imiona i nazwiska osób zarządzających a także kwotę, walutę i termin zaległości oraz datę wysłania wezwania do zapłaty.

- w przypadku konsumenta informacja gospodarcza zawiera: imiona i nazwiska, obywatelstwo, adres, nr PESEL, serię i nr dowodu osobistego, jak również datę urodzenia i podobnie jak przy przedsiębiorcy kwotę, walutę i termin powstania zaległości oraz datę wysłania wezwania do zapłaty.

Dotychczas obowiązująca ustawa o udostępnianiu informacji gospodarczych ustalała zasady dotyczące przekazywania informacji gospodarczych na temat wiarygodności płatniczej przedsiębiorców i konsumentów, w tym danych o zwłoce w wykonywaniu zobowiązań pieniężnych.

Pierwotnym jej założeniem było zwiększenie bezpieczeństwa obrotu gospodarczego poprzez zapewnienie szerokiego dostępu do informacji o wiarygodności płatniczej kontrahentów. Jednak lata obowiązywania ustawy pokazały wiele problemów praktycznych związanych z konsekwentną i skuteczną realizacją jej założeń. Biura informacji gospodarczej były krępowane gorsetem przepisów, które nie dawały możliwości wymiany informacji pomiędzy różnymi podmiotami gromadzącymi dane na temat zobowiązań czy też możliwości dokonywania weryfikacji wiarygodności płatniczej kontrahentów. Brak było systemu wczesnego ostrzegania przedsiębiorców przed nieuczciwymi kontrahentami.

To w konsekwencji powodowało, że system, który miał zwiększać bezpieczeństwo obrotu i zapewniać przepływ wiarygodnych informacji gospodarczych, był w wielu miejscach „dziurawy” i nie spełniał w rzeczywistości swojej roli. Dlatego też obecna ustawa  została przygotowana na podstawie postulatów zgłaszanych przez przedsiębiorców oraz biura informacji gospodarczej, co należy oceniać pozytywnie, gdyż z założenia podmioty działające na podstawie określonych przepisów prawa i najbardziej zainteresowane ich egzekwowaniem powinny być w pierwszej kolejności pytane o propozycje rozwiązań dających potem pożądane rezultaty w trakcie stosowania konkretnych rozwiązań w praktyce.

Nowa ustawa o udostępnianiu informacji gospodarczych

W nowej ustawie o udostępnianiu informacji gospodarczych stworzono możliwości przekazywania informacji gospodarczych o jak najszerszej grupie podmiotów będących dłużnikami przez wszystkich wierzycieli, bez enumeratywnego wskazywania wierzycieli uprawnionych do współpracy z biurami informacji gospodarczej. Nowa ustawa wprowadziła tym samym ułatwienia dla samorządów związane z udostępnianiem przez jednostki informacji gospodarczych. Informacje o zobowiązaniach będą bowiem przekazywane przez wszystkich wierzycieli.

Obowiązujące do tej pory  przepisy pozwalały tylko niektórym przedsiębiorcom na zgłaszanie do BIG informacji o zaległych zobowiązaniach. Tymczasem z zatorami finansowymi borykają się na co dzień także jednostki samorządu terytorialnego, zakłady komunalne, fundacje i stowarzyszenia. Dzięki tym rozwiązaniom sytuacja gmin ulegnie poprawie. Otrzymają one informację o dłużnikach niespłacających komunalnych czynszów czy nieuiszczających opłat za wywóz śmieci. Informacje do biur będą mogli przekazywać również tzw. wierzyciele wtórni, którzy nabyli wierzytelności np. od banku.

Główne założenia nowelizacji to przede wszystkim zwiększenie uprawnień wierzyciela (zarówno konsument jak i przedsiębiorca) który ma  prawo przekazać informacje o zadłużeniu do Biura Informacji Gospodarczej. Wierzyciele wtórni (nabywający wierzytelności) także będą mogli przekazywać informacje dotyczące dłużników do biur informacji gospodarczej. Dotychczas taką możliwość mieli jedynie wierzyciele pierwotni.

Co ważne, także osoby fizyczne, które nie prowadzą działalności gospodarczej, będą mogły dopisać do BIG niesolidnego pracodawcę, dewelopera, zarządcę nieruchomości, właściciela warsztatu samochodowego, ale także bank lub firmę ubezpieczeniową. Warunkiem będzie jednak wcześniejsze uzyskanie przeciwko tym podmiotom tytułu wykonawczego, czyli wykonalnego orzeczenia sądu. Jest to rewolucyjna zmiana o kapitalnym znaczeniu dla ochrony praw dwóch podstawowych grup osób fizycznych: konsumentów i pracowników. Osoby te, niejednokrotnie napotykające na trudności z wyegzekwowaniem swoich słusznych roszczeń na drodze prawnej, będą mogły wpisać nierzetelnego przedsiębiorcę (pracodawcę) do BIG i w ten sposób wywrzeć na niego skuteczną presję w celu skłonienia do zapłaty należności potwierdzonej orzeczeniem sądu.

Ponadto każdy konsument posiadający sądowy tytuł wykonawczy będzie mógł przekazać informację o innym konsumencie lub przedsiębiorcy. Nowelizacja otwiera bowiem katalog tytułów prawnych uprawniających do przekazania informacji gospodarczych do biur informacji gospodarczych, a także ułatwia przekazywanie do biur informacji gospodarczych tzw. danych pozytywnych. Możliwe będzie więc przekazywanie informacji niezależnie od tytułu prawnego, na podstawie którego powstała wierzytelność. Wcześniej było to możliwe jedynie w wypadku kredytu kupieckiego i konsumenckiego. Zniesiony został także wymóg podawania numeru NIP przez zagranicznego przedsiębiorcę, a wezwanie do zapłaty nie  będzie musiało już  być wysyłane listem poleconym – będzie mogło być także doręczone osobiście.

Kolejną zmianą o podstawowym znaczeniu dla prawidłowego funkcjonowania systemu wymiany informacji gospodarczych jest umożliwienie faktycznej współpracy i wymiany informacji pomiędzy biurami informacji gospodarczej a biurami informacji kredytowej. Wprowadzono także możliwość wymiany informacji pomiędzy biurami informacji gospodarczej a podobnymi instytucjami działającymi w krajach UE.

Uprawnienia samorządów

Po wprowadzeniu nowych przepisów w życie, gminy lub organy jej podlegające będą mogły wpisywać do bazy dane osób, które zalegają wobec nich na kwotę minimalną :

- 200 zł. (w przypadku długu konsumenta),

- 500 zł (w przypadku długu przedsiębiorcy).

Dłużnicy muszą spóźniać się z płatnością przez minimum 60 dni i powinni być poinformowani o zamiarze umieszczenia ich danych w Centralnej Ewidencji Dłużników.

Poprzednie przełomowe zmiany w przepisach zostały wprowadzone 1 października 2008 r. Od tamtej pory gminy mogą odzyskiwać należności z tytułu wypłacanych świadczeń alimentacyjnych poprzez wpisywanie danych dłużników alimentacyjnych do baz BIG. Dzięki tym zapisom, za pośrednictwem BIG gminy odzyskały  zadłużenia.

Według starych zasad do BIG mogły być przekazywane tylko te należności, które powstały z tytułu kredytu kupieckiego i konsumenckiego, czyli z odroczonym terminem płatności.

Reasumując, najważniejsze i podstawowe założenia nowelizacji to:

1.    Możliwość przekazywania informacji gospodarczych przez pozostałych wierzycieli, którzy dotychczas byli pozbawieni możliwości korzystania z instrumentu mobilizowania do spłaty zadłużenia,

2.    Stworzenie podstawy prawnej dla przekazywania informacji gospodarczych o zaległych zobowiązaniach przez wszystkich wierzycieli

3.    Zniesienie dotychczasowego ograniczonego katalogu zobowiązań, dopuszczenie osób fizycznych do możliwości przekazania do BIG informacji negatywnej o przedsiębiorcy,

4.    Doprecyzowanie dotychczas niejasnego pojęcia „łączna kwota zobowiązań”. Aktualnie przepis wyraźnie wskazuje, iż możliwość zgłoszenia dłużnika do BIG będzie mogła nastąpić, gdy kwota wymagalnego zobowiązania albo zobowiązań wobec wierzyciela przekroczy 200 złotych oraz zobowiązanie jest wymagalne od 60 dni;

5.    Wprowadzono możliwość wyboru wysłania wezwania do zapłaty bądź w formie przesyłki poleconej, bądź poprzez doręczenie do rąk własnych. Dotychczasowy obowiązek wysyłania wezwania do zapłaty w formie listu poleconego był wskazywany jako uciążliwy obowiązek generujący duże koszty;

6.    Ułatwienie przekazywania do BIG danych o wywiązywaniu się ze zobowiązań. Wprowadzono możliwość przekazywania pozytywnej informacji gospodarczej (informacje o wywiązywaniu się danego podmiotu ze zobowiązań) z własnej inicjatywy wierzyciela – za zgodą podmiotu, którego dotyczy ta informacja. Obecnie wierzyciel może to zrobić tylko na żądanie zainteresowanego podmiotu, który wywiązuje się ze zobowiązań, bowiem po spełnieniu zobowiązania informacja gospodarcza na ten temat jest usuwana z systemu BIG;

7.     Dopuszczenie możliwości przetwarzania przez biura informacji archiwalnych dotyczących dłużników niebędących konsumentami. W sytuacji gdy zobowiązanie wygasło lub zostało zaspokojone, dane pozostaną w systemie maksymalnie 10 lat, jako informacje archiwalne i będą przetwarzane tylko w celach statystycznych, nie będą ujawniane i będą przechowywane w postaci, która uniemożliwia identyfikację

8.    Modyfikacja zasad usuwania i aktualizacji informacji gospodarczych. Nowe przepisy umożliwią przechowywanie przez instytucje ustawowo zobowiązane do oceny ryzyka kredytowego lub operacyjnego, w tym przede wszystkim banki informacji gospodarczych dla celów dowodowych – obecnie podmiot, który otrzymał informacje gospodarcze od biura, jest obowiązany usunąć je w terminie 90 dni od dnia ich otrzymania. Nastąpi również zmiana zasad aktualizacji informacji gospodarczych dokonywanych na wniosek wierzyciela. Wszelkie zmiany dotyczące zobowiązania, a więc również i informacja o zaspokojeniu zobowiązania podlegać będą aktualizacji, a nie jak dotychczas trwałemu usunięciu z systemu, tak aby umożliwić tworzenie baz informacji pozytywnych. Ponadto wprowadzono podstawę do dokonywania aktualizacji informacji przez wierzycieli wtórnych.

9.    Ograniczenie wprowadzone w celu ochrony osób, których dotyczą informację, zgodnie z którym dane z rejestru zapytań nie będą ujawniane w odniesieniu do zapytań złożonych przez którykolwiek z podmiotów ustawowo upoważnionych do dostępu do biur np. Komendant Główny Policji czy też naczelnicy urzędów skarbowych i dyrektorzy izb skarbowych,

10.    Doprecyzowanie zasad współpracy i wymiany informacji pomiędzy biurami informacji gospodarczej, a biurami informacji kredytowej jako podmiotami uprawnionymi do przekazywania informacji gospodarczych do biur. Tryb przekazywania tych informacji ma określać umowa pomiędzy biurami a BIK, o czym mowa w zmienianych przepisach Prawa bankowego. W ten sposób BIG, który podpisze umowę z BIK ma możliwość wzbogacić swoje dane o jedne z najbardziej wiarygodnych informacji dotyczących wiarygodności płatniczej, bo pochodzących od banków jako instytucji zaufania publicznego i wykorzystywanych do oceny zdolności kredytowej. Udostępnienie przez BIK danych bankowych do BIG następować będzie wyłącznie w przypadku gdy wierzyciel występujący o udostępnienie tych danych posiada upoważnienie osoby, której dane dotyczą oraz w zakresie określonym w tym upoważnieniu. Jak słusznie podkreśla się w uzasadnieniu, model oparty na upoważnieniu konsumenta korzysta z najszerszej możliwej podstawy dysponowania danymi, a mianowicie autonomii woli jednostki ponadto gwarantuje zachowanie prywatności i ochronę danych osobowych konsumenta oraz kontrolę nad dysponowaniem informacjami stanowiącymi tajemnicę bankową.

Nowa ustawa o udostępnianiu informacji gospodarczych przyczyni się do większej efektywności oraz transparentności rynku wymiany informacji gospodarczych. A zadowolone powinny być przede wszystkim  banki, dla których bardzo istotne jest posiadanie wiarygodnej i w pełni kompletnej informacji o zadłużeniu klienta.

• Podstawa prawna - Ustawa z 9 kwietnia 2010 r. o udostępnianiu informacji gospodarczych i wymianie danych gospodarczych (Dz.U. nr 81 poz. 530) - weszła w życie 14 czerwca 2010 r.

Tomasz Błotnicki

samorzad.infor.pl