Zasady zarządzania gospodarką komunalną i mieniem samorządu

Gospodarka komunalna jednostek samorządu terytorialnego polega na wykonywaniu przez te jednostki zadań własnych, w celu zaspokojenia zbiorowych potrzeb wspólnoty samorządowej. Gospodarka komunalna obejmuje w szczególności zadania o charakterze użyteczności publicznej, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych (przykład 1). Pojęcie użyteczności publicznej nie zostało zdefiniowane w sposób wyraźny, pozwalający na jasne i precyzyjne określenie, które z zadań samorządu terytorialnego mają charakter zadań użyteczności publicznej.

Gospodarka komunalna może być prowadzona przez jednostki samorządu terytorialnego w szczególności w formach: zakładu budżetowego lub spółek prawa handlowego.

Jednostki samorządu terytorialnego mogą powierzać wykonywanie zadań z zakresu gospodarki komunalnej osobom fizycznym, osobom prawnym lub jednostkom organizacyjnym nieposiadającym osobowości prawnej, w drodze umowy na zasadach ogólnych - z uwzględnieniem przepisów o finansach publicznych lub, odpowiednio, przepisów o zamówieniach publicznych i przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie. Jeżeli do prowadzenia danego rodzaju działalności na podstawie innych ustaw jest wymagane uzyskanie zezwolenia, jednostki samorządu terytorialnego mogą powierzyć wykonywanie zadań wyłącznie podmiotowi posiadającemu wymagane zezwolenie.

Co do zasady, organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego postanawiają o:

• wyborze sposobu prowadzenia i form gospodarki komunalnej,

• wysokości cen i opłat albo o sposobie ustalania cen i opłat za usługi komunalne o charakterze użyteczności publicznej oraz za korzystanie z obiektów i urządzeń użyteczności publicznej jednostek samorządu terytorialnego (przykład 2).

Uprawnienia, o których mowa, organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego mogą powierzyć organom wykonawczym tych jednostek.

Zakłady i spółki

Organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego mogą powoływać, likwidować lub przekształcać komunalne zakłady budżetowe zgodnie z przepisami ustawy o finansach publicznych. Działalność wykraczająca poza zadania o charakterze użyteczności publicznej nie może być prowadzona w formie zakładu budżetowego.

Jednostki samorządu terytorialnego mogą tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjne, a także mogą przystępować do takich spółek (przykład 3).

Poza sferą użyteczności publicznej gmina, ale nie powiat (przykład 4), może tworzyć spółki prawa handlowego i przystępować do nich, jeżeli łącznie zostaną spełnione następujące warunki:

• istnieją niezaspokojone potrzeby wspólnoty samorządowej na rynku lokalnym,

• występujące w gminie bezrobocie w znacznym stopniu wpływa ujemnie na poziom życia wspólnoty samorządowej, a zastosowanie innych działań i wynikających z obowiązujących przepisów środków prawnych nie doprowadziło do aktywizacji gospodarczej, a w szczególności do znacznego ożywienia rynku lokalnego lub trwałego ograniczenia bezrobocia.

Poza sferą użyteczności publicznej gmina może tworzyć spółki prawa handlowego i przystępować do nich również wówczas, jeżeli zbycie składnika mienia komunalnego mogącego stanowić wkład niepieniężny gminy do spółki albo też rozporządzenie nim w inny sposób spowoduje dla gminy poważną stratę majątkową.

Ograniczenia, o których mowa wyżej, dotyczące tworzenia spółek prawa handlowego i przystępowania przez gminę do nich nie mają zastosowania do posiadanych przez gminę akcji lub udziałów spółek zajmujących się czynnościami bankowymi, ubezpieczeniowymi oraz działalnością doradczą, promocyjną, edukacyjną i wydawniczą na rzecz samorządu terytorialnego, a także innych spółek ważnych dla rozwoju gminy.

Poza sferą użyteczności publicznej województwo może tworzyć spółki prawa handlowego na zasadach i w formach określonych w ustawie o samorządzie województwa.

Tak więc, jak wynika z art. 13 tej ustawy, w sferze użyteczności publicznej województwo może tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjne, a także może przystępować do takich spółek.

Poza sferą użyteczności publicznej województwo może tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością i spółki akcyjne oraz przystępować do nich, jeżeli działalność spółek polega na wykonywaniu czynności promocyjnych, edukacyjnych i wydawniczych służących rozwojowi województwa.

Spółka z udziałem samorządu terytorialnego określa w regulaminie zasady korzystania z usług publicznych świadczonych przez spółkę, a także obowiązki spółki wobec odbiorców usług. Regulamin ten oraz jego zmiany obowiązują na obszarze jednostek samorządu terytorialnego po zatwierdzeniu przez organy wykonawcze tych jednostek.

PRZYKŁAD 1

ZADANIA Z ZAKRESU UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ

Rada powiatu na mocy stosownej uchwały wyraziła zgodę na utworzenie spółki z ograniczoną odpowiedzialnością Fundusz Poręczeń Kredytowych P.D. Spółka z o.o. Uchwałę tę zaskarżył do wojewódzkiego sądu administracyjnego wojewoda, wnosząc o stwierdzenie jej nieważności. Zdaniem wojewody kwestionowany akt został podjęty z istotnym naruszeniem art. 6 ust. 2 ustawy o samorządzie powiatowym. Wskazał, że na podstawie obowiązujących przepisów organy samorządu terytorialnego są uprawnione do podejmowania i prowadzenia działalności gospodarczej. Niewątpliwie głównym celem prowadzenia przez jednostki samorządu terytorialnego takiej działalności jest realizacja zadań własnych, w tym z zakresu użyteczności publicznej, polegających na zaspokajaniu zbiorowych potrzeb ludności, w formach określonych w ustawie z dnia 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej. Według wojewody na pojęcie użyteczności publicznej składają się następujące elementy: bieżące i nieprzerwane zaspokajanie potrzeb, które mają charakter potrzeb zbiorowych i zaspokajane są w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych. Ponadto zaspokajanie zbiorowych potrzeb powinno odbywać się w sposób bezpośredni.

Ostatecznie sprawa trafiła do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Sąd ten stwierdził m.in., że zasady i dopuszczalne formy prowadzenia działalności gospodarczej przez jednostki samorządu terytorialnego określa ustawa z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz.U. z 1997 r. nr 9, poz. 43 ze zm.). Ustawa przyznaje jednostkom samorządu terytorialnego uprawnienie do tworzenia spółek z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółek akcyjnych, a także przystępowania do takich spółek.

W rozpatrywanej sprawie NSA uznał, że działalność spółki powołanej na mocy zaskarżonej uchwały powiatu nie mieści się w zakresie pojęcia użyteczności publicznej. Tego rodzaju działalności nie można bowiem uznać za formę realizacji zadań mających na celu bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty.

Wniosek

Nie wszystkie zadania własne jednostek samorządu terytorialnego mogą być uznane za zadania o charakterze użyteczności publicznej. Działalność spółki obejmująca udzielanie poręczeń, pożyczek i kredytów zaciąganych przez jednostki samorządu terytorialnego nie wykazuje koniecznych elementów dla uznania takiej działalności jako realizacji zadania o charakterze użyteczności publicznej. Tego rodzaju działalności nie można bowiem uznać za formę realizacji zadań mających na celu bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb wspólnoty - wyrok NSA z 16 maja 2006 r., II OSK 288/06, OwSS 2006/4/108.

 

Władze spółek

W spółkach z udziałem jednostek samorządu terytorialnego działa rada nadzorcza.

Do tych rad nadzorczych ma zastosowanie kodeks spółek handlowych, z kilkoma zastrzeżeniami.

Kadencja członka rady nadzorczej w spółkach z większościowym udziałem jednostek samorządu terytorialnego trwa trzy lata. Członkowie rady nadzorczej, reprezentujący w spółce jednostkę samorządu terytorialnego, są powoływani spośród osób, które złożyły egzamin w trybie przewidzianym w przepisach o komercjalizacji i prywatyzacji, tj. w rozporządzeniu Rady Ministrów z 7 września 2004 r. w sprawie szkoleń i egzaminów dla kandydatów na członków rad nadzorczych spółek, w których Skarb Państwa jest jedynym akcjonariuszem (Dz.U. nr 198, poz. 2038 ze zm.). Więcej na ten temat na stronie internetowej Ministerstwa Skarbu Państwa: http://www.msp.gov.pl/index_msp.php?dzial=38&id=769.

Członków zarządu spółek z udziałem jednostek samorządu terytorialnego powołuje i odwołuje rada nadzorcza. Generalnie podobne zasady obowiązują w spółkach zależnych od spółek z udziałem jednostek samorządu terytorialnego. Do wnoszenia wkładów oraz obejmowania udziałów i akcji mają zastosowanie zasady obowiązujące m.in. przy gospodarowaniu mieniem gmin, powiatów i województw.

W jednoosobowych spółkach jednostek samorządu terytorialnego funkcję zgromadzenia wspólników (walnego zgromadzenia) pełnią organy wykonawcze tych jednostek samorządu terytorialnego.

Do zbycia akcji i udziałów w spółkach z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółek akcyjnych z udziałem jednostek samorządu terytorialnego stosuje się przepisy działu IV ustawy z 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji.

I tak np. akcje spółki z udziałem jednostek samorządu terytorialnego zbywa przewodniczący zarządu jednostki samorządu terytorialnego, a w przypadku gminy wójt (burmistrz, prezydent miasta).

Akcje należące do samorządu terytorialnego są zbywane m.in. w trybie:

• oferty ogłoszonej publicznie,

• przetargu publicznego,

• rokowań podjętych na podstawie publicznego zaproszenia.

Mienie komunalne

Mieniem komunalnym jest własność i inne prawa majątkowe należące do poszczególnych gmin i ich związków oraz mienie innych gminnych osób prawnych, w tym przedsiębiorstw.

Nabycie mienia komunalnego następuje np.:

• na podstawie ustawy - Przepisy wprowadzające ustawę o samorządzie terytorialnym,

• przez przekazanie gminie mienia w związku z utworzeniem lub zmianą granic gminy. Przekazanie mienia następuje w drodze porozumienia zainteresowanych gmin, a w razie braku porozumienia - decyzją prezesa Rady Ministrów, podjętą na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej (przykład 5),

• w wyniku przekazania przez administrację rządową na zasadach określonych przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia,

• w wyniku własnej działalności gospodarczej,

• przez inne czynności prawne.

Obowiązkiem osób uczestniczących w zarządzaniu mieniem komunalnym jest zachowanie szczególnej staranności przy wykonywaniu zarządu zgodnie z przeznaczeniem tego mienia i jego ochrona.

Podmioty mienia komunalnego samodzielnie decydują o przeznaczeniu i sposobie wykorzystania składników majątkowych, przy zachowaniu wymogów określonych przez prawo. Oświadczenie woli w imieniu gminy w zakresie zarządu mieniem składa jednoosobowo wójt albo działający na podstawie jego upoważnienia zastępca wójta, samodzielnie albo wraz z inną upoważnioną przez wójta osobą. Jeżeli czynność prawna może spowodować powstanie zobowiązań pieniężnych, do jej skuteczności potrzebna jest kontrasygnata skarbnika gminy (głównego księgowego budżetu) lub osoby przez niego upoważnionej. Skarbnik gminy (główny księgowy budżetu), który odmówił kontrasygnaty, dokona jej jednak na pisemne polecenie zwierzchnika, powiadamiając o tym radę gminy oraz regionalną izbę obrachunkową.

Jednostka pomocnicza zarządza i korzysta z mienia komunalnego oraz rozporządza dochodami z tego źródła w zakresie określonym w statucie. Statut ustala również zakres czynności dokonywanych samodzielnie przez jednostkę pomocniczą w zakresie przysługującego jej mienia. Kierownicy jednostek organizacyjnych gminy nieposiadających osobowości prawnej działają jednoosobowo na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez wójta. Rada gminy nie może uszczuplić dotychczasowych praw sołectw do korzystania z mienia bez zgody zebrania wiejskiego. Wszystkie przysługujące dotychczas mieszkańcom wsi prawa własności, użytkowania lub inne prawa rzeczowe i majątkowe (mieniem gminnym), pozostają nienaruszone. Gmina nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innych gminnych osób prawnych, a te nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania gminy. W przypadku zniesienia lub podziału gminy odpowiedzialność za jej zobowiązania ponoszą solidarnie gminy, które przejęły jej mienie.

 

PRZYKŁAD 2

FINANSOWANIE INWESTYCJI

Dwoje mieszkańców, działając na podstawie przepisu art. 101 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. nr 142, poz. 1591 ze zm.), wezwało radę gminy do usunięcia naruszenia prawa poprzez unieważnienie uchwały rady w sprawie określenia zasad finansowania inwestycji w zakresie infrastruktury komunalnej realizowanych przy współudziale środków mieszkańców. W uchwale tej ustalono wysokość partycypacji właścicieli nieruchomości w kosztach budowy wodociągu i kanalizacji odpowiednio po 1500 zł. Z tytułu prawa przyłączenia nieruchomości do wybudowanej sieci wodociągowej i kanalizacyjnej ustalono opłatę w wysokości 1000 zł. W uchwale rady gminy wskazano również, że opłaty i należności na poczet budowy wodociągu i kanalizacji winny być wpłacone przed rozpoczęciem inwestycji.

Rada gminy uznała, że brak jest podstawy do uchylenia przedmiotowej uchwały. To spowodowało złożenie skargi do wojewódzkiego sądu administracyjnego.

WSA podkreślił m.in., iż powołany w podstawie prawnej zaskarżonej uchwały art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o gospodarce komunalnej nie mógł być podstawą prawną przedmiotowej uchwały. Przepis ten nie zawiera podstawy prawnej do podejmowania uchwał określających odpłatność za zamiar podłączenia do sieci wodociągowej lub kanalizacyjnej.

Zdaniem WSA zakwestionowane opłaty mają cechy jednostronnie nałożonej mieszkańcom gminy daniny publicznej, ujętej w postaci udziału we wspólnej inwestycji, a także opłaty publicznoprawnej za prawo do podłączenia do przyłączy. Wprowadzenie ich nastąpiło przy wykorzystaniu władztwa publicznego gminy, a są one pobierane w związku z zamiarem właściciela nieruchomości przyłączenia do wodociągu i kanalizacji. Nie można w tej sytuacji traktować ich jako należności o charakterze cywilnoprawnym. Cywilnoprawny charakter umowy ma bowiem miejsce tylko wówczas, gdy zostaje ona zawarta pomiędzy dwiema równorzędnymi stronami, korzystającymi z pełnej swobody kontraktowej.

Uchwała w sprawie określenia zasad finansowania inwestycji w zakresie infrastruktury komunalnej, realizowanych przy współudziale środków mieszkańców, wykracza poza prawotwórcze kompetencje rady, ustalone przepisami art. 40 ustawy o samorządzie gminnym.

Wniosek

Przepis art. 4 ust. 1 pkt 2 ustawy o gospodarce komunalnej nie zawiera podstawy prawnej do podejmowania uchwał określających odpłatność za zamiar podłączenia do sieci wodociągowej lub kanalizacyjnej. W tych okolicznościach nie może więc budzić najmniejszej wątpliwości sam fakt braku podstaw prawnych do wprowadzenia opłat za zamiar (prawo) podłączenia się do sieci wodociągowej i kanalizacyjnej, a także wprowadzenia obowiązku ponoszenia określonych kosztów budowy sieci wodnokanalizacyjnej - na podstawie wyroku WSA z 31 października 2006 r., III SA/Wa 2230/06, LEX nr 276793.

PRZYKŁAD 3

ZADANIA SPORTOWE SPÓŁKI

Rada miasta podjęła uchwałę w sprawie zmian w budżecie. Uchwała ta wpłynęła do regionalnej izby obrachunkowej. W wyniku analizy kolegium RIO stwierdziło, że rada miasta dokonując zmian w planie dochodów i wydatków, zwiększyła między innymi planowane wydatki w dziale - 926 Kultura fizyczna i sport, rozdział 92604 - Instytucje kultury fizycznej, par. 6010 - Wydatki na zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego o kwotę 25 000 zł. Powyższy planowany wydatek był związany z objęciem akcji w spółce akcyjnej - Towarzystwo Koszykówki w S. - Spółka Akcyjna.

Na podstawie powyższych ustaleń kolegium RIO stwierdziło, że rada miasta, podejmując badaną uchwałę, zaplanowała wydatek związany z realizacją zadania niemieszczącego się w katalogu zadań gminy, przez co w sposób istotny naruszyła prawo.

Zgodnie z art. 9 ustawy z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz.U. z 1997 r. nr 9, poz. 43 ze zm.) gmina może tworzyć spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjne, a także może przystępować do takich spółek. W związku z treścią ust. 2 art. 1 przywołanej ustawy należy stwierdzić, że powyższy przepis dotyczy spółek o charakterze użyteczności publicznej, których celem jest bieżące i nieprzerwane zaspokajanie zbiorowych potrzeb ludności w drodze świadczenia usług powszechnie dostępnych. W analizowanym przypadku przedmiotem działalności utworzonej spółki było uczestnictwo w profesjonalnych zawodach sportowych, promocja sportu oraz prowadzenie działalności na rzecz jego rozwoju.

Wniosek

Wydatki jednostek samorządu terytorialnego są przeznaczone na realizację zadań określonych w ustawach, w tym na zadania własne, zadania zlecone z zakresu administracji rządowej, przejęte w drodze umów lub porozumień, zadania realizowane wspólnie z innymi jednostkami samorządu terytorialnego oraz pomoc rzeczową lub finansową dla innych jednostek samorządu terytorialnego. Prowadzenie działalności z zakresu sportu profesjonalnego nie mieści się w zadaniach wymienionych wyżej, bowiem z przepisów m.in. ustawy o gospodarce komunalnej nie wynika, że gmina jest uprawniona do prowadzenia działalności z tego zakresu - na podstawie uchwały regionalnej izby obrachunkowej z 5 sierpnia 2002 r., 309/2002 OwSS 2003/2/52.

 

Mienie powiatu

Mieniem powiatu jest własność i inne prawa majątkowe nabyte przez powiat lub inne powiatowe osoby prawne. Powiatowymi osobami prawnymi, poza powiatem, są samorządowe jednostki organizacyjne, którym ustawy przyznają wprost taki status, oraz te osoby prawne, które mogą być tworzone na podstawie odrębnych ustaw wyłącznie przez powiat. Powiat jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia powiatu nienależącego do innych powiatowych osób prawnych.

Nabycie mienia przez powiat następuje np.:

• na podstawie ustawy, z zastrzeżeniem, że nie stanowi ono mienia jakiejkolwiek gminy,

• przez przekazanie w związku z utworzeniem lub zmianą granic powiatu. Przekazanie mienia następuje w drodze porozumienia zainteresowanych powiatów, a w razie braku porozumienia - decyzją prezesa Rady Ministrów, podjętą na wniosek ministra właściwego do spraw administracji publicznej,

• w wyniku przejęcia od Skarbu Państwa na podstawie porozumienia, z wyłączeniem mienia przeznaczonego na zaspokojenie roszczeń reprywatyzacyjnych oraz realizację programu powszechnego uwłaszczenia,

• przez inne czynności prawne,

• w innych przypadkach określonych odrębnymi przepisami.

Oświadczenie woli w sprawach majątkowych w imieniu powiatu składają dwaj członkowie zarządu lub jeden członek zarządu i osoba upoważniona przez zarząd. Zarząd może upoważnić pracowników starostwa, kierowników powiatowych służb, inspekcji i straży oraz jednostek organizacyjnych powiatu do składania oświadczeń woli związanych z prowadzeniem bieżącej działalności powiatu.

Jeżeli czynność prawna może spowodować powstanie zobowiązań majątkowych, do jej skuteczności potrzebna jest kontrasygnata skarbnika powiatu lub osoby przez niego upoważnionej. Skarbnik powiatu, który odmówił kontrasygnaty, ma jednak obowiązek dokonania jej na pisemne polecenie starosty, przy równoczesnym powiadomieniu o tym rady powiatu i regionalnej izby obrachunkowej.

Powiat nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innych powiatowych osób prawnych, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Inne powiatowe osoby prawne nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania powiatu. Zarząd i ochrona mienia powiatu powinny być wykonywane ze szczególną starannością.

PRZYKŁAD 4

SPÓŁKI NIE DLA POWIATÓW

Zarząd powiatu podjął uchwałę, zgodnie z którą rozwiązał część rezerwy ogólnej, przeznaczając kwotę w wysokości 1000 zł na pokrycie udziałów powiatu w sportowej spółce akcyjnej. Uchwała została zbadana przez Regionalną Izbę Obrachunkową. Analiza badanej uchwały wykazała, iż zawiera ona wadę o charakterze istotnego naruszenia prawa powodującą konieczność unieważnienia jej w całości. Naruszenie prawa w powyższej uchwale polega na przeznaczeniu środków z budżetu powiatu na pokrycie wydatku, do którego powiat nie był uprawniony. Artykuł 118 ustawy o finansach publicznych wskazuje, że podmioty non profit nienależące do sektora finansów publicznych mogą otrzymać z budżetu jednostki samorządu terytorialnego dotacje na cele publiczne związane z realizacją zadań tej jednostki. Przepisy prawa wymagają, aby zadania jednostek samorządu terytorialnego, tryb postępowania o udzielenie dotacji, sposób rozliczenia i sposób kontroli były określane w uchwale organu stanowiącego przy zachowaniu zasady jawności postępowania. Udzielenie dotacji na zadania inwestycyjne powodujące powstanie majątku po stronie wykonującego zadanie jest niezgodne z brzmieniem art. 118 ust. 1 ustawy o finansach publicznych.

Wniosek

Zgodnie z art. 10 ustawy z 1996 r. o gospodarce komunalnej jedynie samorząd gminny i samorząd wojewódzki mają prawo tworzyć, jak i przystępować do spółek prawa handlowego. Powiat natomiast nie może poza sferą użyteczności publicznej tworzyć ani przystępować do żadnych spółek, zatem nie może planować wydatków w postaci pokrycia udziałów w sportowej spółce akcyjnej - na podstawie uchwały Regionalnej Izby Obrachunkowej z 5 sierpnia 2002 r., 310/2002 OwSS 2003/1/25.

PRZYKŁAD 5

PRZEKAZANIE NIERUCHOMOŚCI

Rozporządzeniem z 27 lipca 2004 r. w sprawie ustalenia granic, zmiany nazw i siedzib władz niektórych gmin i miast oraz nadania miejscowości statusu miasta (Dz.U. nr 169, poz. 1767) Rada Ministrów dokonała zmiany granic m.in. gmin Mszczonów i Radziejowice. W wyniku tej zmiany do gminy Mszczonów włączona została m.in. miejscowość W., na której terenie znajdowała się zabudowana nieruchomość ze szkołą podstawową prowadzoną przez gminę Radziejowice. Pomimo prowadzonych rozmów gminy nie zdołały osiągnąć porozumienia w sprawie zasad przekazania prawa własności spornej nieruchomości, ze względu na rozbieżne stanowiska w sprawie odpłatnego lub nieodpłatnego przekazania przedmiotowego mienia. W tej sytuacji burmistrz miasta Mszczonów wystąpił do ministra spraw wewnętrznych i administracji o skierowanie do prezesa Rady Ministrów wniosku w sprawie przekazania spornej nieruchomości na rzecz gminy Mszczonów. Wnioskiem z 17 lutego 2005 r. minister wystąpił do prezesa Rady Ministrów o dokonanie podziału spornego mienia pomiędzy gminą Mszczonów a gminą Radziejowice. Decyzją prezes Rady Ministrów przekazał na rzecz gminy Mszczonów sporną nieruchomość. Przekazanie to nastąpiło na podstawie art. 4 ust. 1 pkt 1-3 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.) oraz art. 15 ust. 2 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej. Nie zgadzając się z tym rozstrzygnięciem, wójt gminy Radziejowice wystąpił z wnioskiem o ponowne rozpatrzenie sprawy przez prezesa Rady Ministrów. Ostatecznie sprawa trafiła do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

Sąd ten ustalił m.in, że gmina Radziejowice, co do zasady, nie kwestionuje konieczności przekazania gminie Mszczonów spornej nieruchomości. Kwestionuje jednak fakt, że w zaskarżonej decyzji prezes Rady Ministrów nie zawarł rozstrzygnięcia co do rozliczeń finansowych pomiędzy gminami, która to kwestia była w istocie przedmiotem sporu między gminami. Strona skarżąca zwróciła uwagę, że gmina Radziejowice w latach 1999-2004 poniosła bardzo duże nakłady związane z bieżącymi remontami oraz wyposażeniem szkoły w W., na co przedstawiła kserokopię faktur i rachunków.

Rozpatrując przedstawioną sprawę sąd stanął na stanowisku, że w przypadku zmiany granic gminy i braku porozumienia, na podstawie przywołanego art. 44 pkt 2 ustawy o samorządzie gminnym prezes Rady Ministrów może rozstrzygnąć jedynie, komu przyznać określone prawo, np. własność spornej nieruchomości.

Wniosek

W przypadku zmiany granic gminy i braku porozumienia, na podstawie art. 44 pkt 2 ustawy o samorządzie gminnym prezes Rady Ministrów może rozstrzygnąć jedynie, komu przyznać określone prawo, np. własność spornej nieruchomości. Prezes Rady Ministrów nie może orzekać w formie decyzji administracyjnej o sprawach dotyczących np. rozliczeń finansowych między stronami, zwrotu nakładów czy poniesionych kosztów lub przejęcia zobowiązań związanych z przekazywanym mieniem, a mających charakter roszczeń cywilnoprawnych - na podstawie wyrok WSA z 27 marca 2006 r., I SA/Wa 1371/05 LEX nr 197569.

 

Mienie województwa

Z kolei mieniem województwa jest własność i inne prawa majątkowe nabyte przez województwo lub inne wojewódzkie osoby prawne. Wojewódzkimi osobami prawnymi, poza województwem, są samorządowe jednostki organizacyjne, którym ustawy przyznają wprost taki status, oraz te osoby prawne, które mogą być tworzone na podstawie odrębnych ustaw wyłącznie przez województwo. Województwo jest w stosunkach cywilnoprawnych podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia województwa nienależącego do innych wojewódzkich osób prawnych.

Nabycie mienia województwa następuje na zasadach określonych w kodeksie cywilnym i innych ustawach, a także w drodze przekazania mienia Skarbu Państwa oraz mienia Skarbu Państwa będącego we władaniu państwowych osób prawnych na zasadach określonych w ustawie o samorządzie województwa.

Przekazanie województwu mienia Skarbu Państwa oraz mienia Skarbu Państwa będącego we władaniu państwowych osób prawnych, służącego realizacji zadań województwa, następuje na podstawie decyzji administracyjnej wojewody wydawanej z urzędu. Organem odwoławczym od takiej decyzji jest minister właściwy do spraw Skarbu Państwa. Nabycie mienia jest nieodpłatne i następuje z dniem, w którym decyzja o jego przekazaniu stała się ostateczna.

Przekazanie województwu mienia Skarbu Państwa oraz mienia Skarbu Państwa będącego we władaniu państwowych osób prawnych, służącego wykonywaniu zadań gospodarczych przekraczających zakres użyteczności publicznej, może nastąpić na wniosek zarządu województwa, jeżeli mienie to służyć ma realizacji strategii rozwoju województwa i regionalnych programów operacyjnych, z wyłączeniem mienia przeznaczonego na zaspokojenie roszczeń reprywatyzacyjnych oraz realizację programu powszechnego uwłaszczenia.

Przekazanie mienia samorządowi województwa następuje nieodpłatnie, w trybie właściwym dla przenoszenia nabywanych praw, z tym że przekazanie własności i innych praw do rzeczy następuje na podstawie ostatecznej decyzji ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa.

Odmowa przekazania mienia następuje również w drodze ostatecznej decyzji ministra właściwego do spraw Skarbu Państwa.

Nabycie przekazywanego mienia, o którym mowa, przez samorząd województwa następuje wraz z obciążeniami, które powinny być ujawnione w decyzji o przekazaniu. Ujawnienie obciążeń nie narusza praw osób trzecich.

Takie rozwiązanie nie dotyczy zobowiązań Skarbu Państwa oraz państwowych osób prawnych, wynikających z działalności organów i instytucji władających przekazywanym mieniem, powstałych przed dniem jego przejęcia przez województwo. Przekazanie mienia Skarbu Państwa oraz mienia Skarbu Państwa będącego we władaniu państwowych osób prawnych województwu jest wolne od podatków i opłat.

Ostateczna decyzja o przekazaniu województwu praw, które są lub mogą być ujawnione w księdze wieczystej, stanowi podstawę wpisu w księdze. Postępowanie w przedmiocie wpisu jest wolne od opłat sądowych. Prawa majątkowe województwa, nienależące do innych wojewódzkich osób prawnych, wykonuje zarząd województwa.

Kierownicy wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych niemających osobowości prawnej działają jednoosobowo na podstawie pełnomocnictwa udzielonego przez zarząd województwa. Do czynności przekraczających zakres pełnomocnictwa wymagana jest zgoda, w formie uchwały, zarządu województwa. Oświadczenia woli w imieniu województwa składa marszałek województwa wraz z członkiem zarządu województwa, chyba że statut województwa stanowi inaczej.

Sejmik województwa może udzielić marszałkowi upoważnienia do składania jednoosobowo oświadczeń woli, innych niż przewidywane w statucie województwa.

Czynność prawna, z której wynika zobowiązanie pieniężne, wymaga do jej skuteczności kontrasygnaty głównego księgowego budżetu województwa lub osoby przez niego upoważnionej. Główny księgowy budżetu województwa, który odmówi kontrasygnaty, dokonuje jej jednak na pisemne polecenie marszałka województwa, informując równocześnie o tym sejmik województwa oraz regionalną izbę obrachunkową.

Zarząd województwa może upoważnić pracowników urzędu marszałkowskiego do składania oświadczeń woli związanych z prowadzeniem bieżącej działalności województwa.

Wojewódzkie osoby prawne samodzielnie decydują, w granicach przepisów prawa, o sposobie wykonywania należących do nich praw majątkowych, z tym że wymaga zgody, w formie uchwały, zarządu województwa nieodpłatne rozporządzenie mieniem oraz zbycie:

• nieruchomości służącej do powszechnego użytku lub bezpośredniego zaspokajania potrzeb publicznych,

• przedmiotów posiadających szczególną wartość naukową, historyczną, kulturalną lub przyrodniczą.

Zgody zarządu województwa wymaga także zmiana przeznaczenia składników wymienionego mienia.

W przypadku zbycia przez województwo lub inną wojewódzką osobę prawną przedmiotów posiadających szczególną wartość naukową, historyczną, kulturalną lub przyrodniczą Skarbowi Państwa przysługuje prawo pierwokupu lub wykupu wykonywane na zasadach określonych w kodeksie cywilnym.

W przypadkach, o których mowa, mienie nabyte nieodpłatnie od Skarbu Państwa podlega zwrotowi na jego rzecz, jeżeli uprawniony organ państwowy wystąpi z żądaniem zwrotu. Województwo nie ponosi odpowiedzialności za zobowiązania innych wojewódzkich osób prawnych, chyba że przepis szczególny stanowi inaczej. Inne wojewódzkie osoby prawne nie ponoszą odpowiedzialności za zobowiązania województwa.

INFORMACJA O PRZEKSZTAŁCENIACH I PRYWATYZACJI MIENIA KOMUNALNEGO

Wójt lub burmistrz (prezydent miasta), starosta, marszałek województwa oraz organ wykonawczy związku jednostek samorządu terytorialnego jest obowiązany do składania ministrowi właściwemu do spraw Skarbu Państwa informacji dotyczących przekształceń i prywatyzacji mienia komunalnego. Nadzór nad wykonaniem tego obowiązku sprawują właściwi wojewodowie. Informację sporządza się za rok kalendarzowy oraz przekazuje w formie druku i w formie zapisu elektronicznego ministrowi właściwemu do spraw Skarbu Państwa i do wiadomości właściwemu wojewodzie w terminie do 31 marca roku następującego po roku objętym informacją.

Informacja, o której mowa, obejmuje:

• dane identyfikacyjne jednostki samorządu terytorialnego, której informacja dotyczy, oraz osoby sporządzającej informację, zgodnie z częściami A i B załącznika do rozporządzenia ministra skarbu państwa z 12 listopada 2003 r. (Dz.U. nr 206, poz. 2004),

• wykaz jednostek organizacyjnych według stanu na koniec roku poprzedzającego rok objęty informacją - zgodnie z częścią C załącznika do rozporządzenia ministra skarbu państwa z 12 listopada 2003 r. (Dz.U. nr 206, poz. 2004),

• wykaz jednostek organizacyjnych przekształcanych lub prywatyzowanych w roku objętym informacją - zgodnie z częścią D załącznika do rozporządzenia ministra skarbu państwa z 12 listopada 2003 r. (Dz.U. nr 206, poz. 2004),

• wykaz jednostek organizacyjnych, które zostały utworzone lub które zaczęły podlegać jednostce samorządu terytorialnego lub być przez nią nadzorowane, lub do których jednostka samorządu terytorialnego, samorządowa osoba prawna lub spółka z udziałem kapitału jednostki samorządu terytorialnego przystąpiły w roku objętym informacją - zgodnie z częścią E załącznika do rozporządzenia ministra skarbu państwa z 12 listopada 2003 r. (Dz.U. nr 206, poz. 2004).

Katarzyna Wilko

gp@infor.pl

Podstawa prawna

• Ustawa z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz.U. z 1997 r. nr 9, poz. 43 ze zm.).

• Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591 ze zm.).

• Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1592 ze zm.).

• Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1590 ze zm.).

• Dział IV ustawy z 30 sierpnia 1996 r. o komercjalizacji i prywatyzacji (Dz.U. z 2002 r. nr 171, poz. 1397 ze zm.).

• Rozporządzenie ministra skarbu państwa z 12 listopada 2003 r. w sprawie zakresu i trybu składania informacji dotyczących przekształceń i prywatyzacji mienia komunalnego (Dz.U. nr 206, poz. 2004).

• Ustawa z 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 171, poz. 1397 ze zm.).

• Ustawa z 21 sierpnia 1997 r. o ograniczeniu prowadzenia działalności gospodarczej przez osoby pełniące funkcje publiczne (t.j. z 2006 r. Dz.U. nr 216, poz. 1584).