Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Jak finansować deficytowe usługi komunalne

Wojciech Lachiewicz
inforCMS
Świadczenie większości usług komunalnych jest deficytowe i samorządy muszą do nich dopłacać. Jednak możliwość i procedura przekazywania dopłat zależą od sposobu, w jaki te usługi są realizowane.

Zadania samorządów obejmują m.in. zapewnienie dostępu do usług użyteczności publicznej z zakresu gospodarki komunalnej w rozumieniu art. 1 ust. 2 ustawy z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (dalej: u.g.k.).

Gospodarka komunalna obejmuje zadania gminy z tytułu zapewnienia m.in.:

• zbiorowego zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków,

• zaopatrzenia w ciepło,

• zapewnienia lokalnego transportu zbiorowego,

Dalszy ciąg materiału pod wideo

• usuwania odpadów i innych nieczystości.

Usługi te realizowane są za opłatą od ich odbiorcy. O wysokości opłaty decyduje rada (gminy, powiatu lub sejmik województwa). Radni, określając wysokość opłaty, biorą często pod uwagę raczej względy społeczne niż rzeczywiste koszty usług. Z tego powodu opłata wpływająca do wykonawcy nie zawsze kompensuje całość kosztów świadczonej usługi.

Do gospodarki komunalnej zalicza się również zadania nieobjęte odpłatnością od mieszkańców, jak np. utrzymanie publicznych parków i skwerów lub innych obiektów publicznych.

Dla należytego funkcjonowania usług komunalnych dla ich wykonawcy konieczna jest więc rekompensata z budżetu samorządowego obejmująca pokrycie części lub całości kosztów ponoszonych z tytułu realizacji zadania samorządu.

Przedsiębiorca prywatny

Najprostsze jest finansowanie usług komunalnych, jeśli na zlecenie samorządu świadczy je przedsiębiorca prywatny. W przypadku bowiem realizacji zadania samorządu z zakresu gospodarki komunalnej przez przedsiębiorcę wyłonionego w trybie:

• ustawy z 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (dalej: Pzp),

• ustawy z 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (dalej: ustawa o PPP),

• ustawy z 9 stycznia 2009 r. o koncesji na roboty budowlane lub usługi (dalej: ustawa o koncesji)

- wypłacane z budżetu wynagrodzenie umowne pokrywa całość kosztów świadczonej usługi komunalnej, a zarazem obejmuje rozsądny zysk dla przedsiębiorcy.

Jednostka budżetowa

Realizację zadania publicznego samorząd może powierzyć jednostce budżetowej lub zakładowi budżetowemu (ustawa z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych; dalej: ustawa o finansach publicznych). Mechanizm wyrównywania jednostce budżetowej różnicy między opłatą za usługę a jej faktycznym kosztem opiera się na ogólnych zasadach finansowania zadań z budżetu gminy. Opłatę pozyskaną za usługę jednostka budżetowa odprowadza na rachunek budżetu (jako dochód budżetu), skąd otrzymuje środki na swoje wydatki (wydatki budżetu), w tym na pokrycie kosztów świadczonej usługi. Wysokość wydatków budżetu ponoszonych na usługę świadczoną przez jednostkę budżetową nie jest uzależniona od wysokości otrzymywanej opłaty.

W tym przypadku nie mamy do czynienia z przepływem specjalnej kompensaty (wyrównania) do wykonawcy usługi, ponieważ związane z usługą wydatki osobowe i rzeczowe jednostki budżetowej obejmowane są w całości budżetem samorządu.

Zakład budżetowy

Mechanizm kompensaty kosztów usługi świadczonej przez zakład budżetowy opiera się na dotacji przedmiotowej. Co do zasady, koszty usług powierzonych w statucie zakład pokrywa z uzyskiwanych przychodów własnych. Jeśli otrzymywane opłaty od osób korzystających z usługi nie pokrywają kosztów świadczenia bądź gdy wykonywanie zadania nie wiąże się z odpłatnością od mieszkańców (np. utrzymanie czystości gminnych skwerów, parków i placów), zakład budżetowy otrzymuje z budżetu dotacje przedmiotowe (art. 24 ust. 4 w związku z art. 106 ust. 2 pkt 3 ustawy o finansach publicznych).

Dotacja z budżetu samorządu stanowi dopłatę do kosztów każdego rodzaju usługi - kalkulowaną według stawek jednostkowych. Stawki dopłaty do usług ustala rada (gminy, powiatu lub sejmik województwa) w uchwale. Na podstawie obowiązujących stawek oraz prognozowanej ilości i kosztów przyszłych usług w uchwale budżetowej rada przyznaje zakładowi dotacje przedmiotowe do poszczególnych usług, określając ich zakres i kwoty (art. 174 ust. 3 ustawy o finansach publicznych). Dopłata do kosztów usługi, jako dotacja przedmiotowa, płynie do zakładu w terminach umożliwiających pokrycie kosztów, a na koniec roku podlega rozliczeniu pod względem „ilości usług” i „poniesionych kosztów”.

Wielkość dotacji przedmiotowych możliwych do otrzymania przez zakład budżetowych w roku budżetowym jest ograniczona (art. 24 ust. 6 ustawy o finansach publicznych).

Samorząd nie może udzielić dotacji powyżej limitu, co w konkretnym przypadku stanowić może uzasadnienie do wykreślenia usługi deficytowej ze statutu zakładu. Zagrożenie przekroczenia limitu może być również powodem likwidacji zakładu lub przekształcenia w inną jednostkę organizacyjną, albo do powierzenia świadczenia usługi prywatnemu przedsiębiorcy.

Spółki komunalne

Zadania z zakresu gospodarki komunalnej samorząd może realizować w formie powołanej w tym celu spółki prawa handlowego (art. 2 u.g.k.).

Samorząd, jako udziałowiec lub akcjonariusz, może natomiast spółkę dokapitalizować, czyli zwiększyć jej kapitał zakładowy. Jednak środków tych spółka nie może przeznaczać na pokrycie kosztów swojej działalności bieżącej, czyli kosztów realizacji usługi komunalnej.

Dlatego, praktycznie jedynym instrumentem rekompensaty spółce samorządowej strat z tytułu świadczenia usług komunalnych może się okazać właściwe wykorzystanie przepisów o dopłatach do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością (art. 177-179 ustawy z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych; dalej: k.s.h.).

Dopłaty do spółki

Akt założycielski spółki (w tym przypadku uchwała rady gminy, powiatu lub sejmiku województwa o powołaniu spółki) może (ale nie musi) przewidywać zobowiązanie się założyciela do dokonania „dopłaty” w granicach liczbowo oznaczonej wysokości w stosunku do udziału. Brak zapisu o dopłatach uniemożliwia bowiem ich dokonywanie. Dopłata nie musi być przeznaczona na żaden konkretny cel.

Samorząd może więc, jako jednoosobowy udziałowiec spółki komunalnej, za pośrednictwem dopłaty, przekazać jej środki:

1) ex ante - na potrzeby pokrycia kosztów bieżących z tytułu świadczenia usługi lub przekazywać środki

2) ex post - na pokrycie straty bilansowej wykazywanej przez spółkę na koniec roku obrotowego (art. 177 i nast. k.s.h.).

Rozwiązanie dopuszczające dopłatę ex ante lub dopłatę ex post nie jest powszechnie stosowane, ponieważ w fazie tworzenia spółki radni nie są raczej skłonni do wyrażenia zgody na zapisanie w akcie założycielskim mechanizmu dopuszczającego dopłaty na pokrywanie kosztów konkretnych usług komunalnych. A jeżeli taki zapis już istnieje, to radni co najwyżej wyrównują spółce stratę (ex post), jeśli wykazano ją w bilansie rocznym. Taka praktyka ma swoje wady.

Dopłata udzielana do straty bilansowej spływa do spółki dopiero po pierwszym kwartale nowego roku, gdy spółka sporządzi bilans. Tymczasem w trakcie roku spółka musi mieć środki na finansowanie na bieżąco zobowiązań wobec swoich kontrahentów. Zadłuża się więc w banku bądź naraża się na zapłatę odsetek za zwłokę, czym zwiększa koszty działalności bieżącej. Jak pokazuje praktyka samorządowa w powyższym zakresie, co najwyżej stosuje się ogólny zapis aktu założycielskiego o „możliwości dopłaty” bez wiązania jej z konkretnymi kosztami (stratami) spółki komunalnej.

Innych mechanizmów kompensowania spółkom samorządowym części kosztów świadczenia deficytowych usług komunalnych prawo nie przewiduje.

Dodatkowe umowy ze spółką o świadczenie usługi statutowej

Problemy ze znalezieniem mechanizmów kompensujących spółkom koszty usług komunalnych niektóre samorządy rozwiązują w drodze zawarcia z macierzystą spółką umowy o świadczenie usługi zapisanej już w statucie, czemu towarzyszy związana z umową zapłata za usługi analogiczna jak w przypadku jej świadczenia przez przedsiębiorcę prywatnego. Wpisanie deficytowej usługi komunalnej do statutu spółki lub jej aktu założycielskiego uniemożliwia ewentualne zawieranie umowy o jej świadczenie na rzecz samorządu z utworzoną spółką.

Występująca gdzieniegdzie umowa o świadczenie usługi statutowej, choć w kolizji z prawem polskim, ułatwia przekazywanie rekompensat w postaci zapłaty spółce za deficytową usługę.

Najkorzystniejsze rozwiązanie

Z wyjątkiem usług zaopatrzenia w wodę i odprowadzania ścieków możliwość tworzenia innych spółek komunalnych w warunkach polskich doznaje istotnego ograniczenia, ze względu na brak miarodajnych mechanizmów kompensat. Na skutek ograniczenia możliwości przekazywania zakładom budżetowym i spółkom komunalnych rekompensat z tytułu świadczenia deficytowych usług władze lokalne i regionalne zadania gospodarki komunalnej powierzają niekiedy jednostce budżetowej lub zlecają zewnętrznemu (prywatnemu) wykonawcy. Dlatego w dyskusjach nad przyszłą reformą finansów publicznych podnoszone są również propozycje nowelizacji u.g.k. w ten sposób, aby zamieścić w niej zapis umożliwiający udzielanie przez samorząd własnym spółkom komunalnym dotacji przedmiotowych, analogicznie jak zakładom budżetowym.

SPOSOBY REALIZACJI ZADAŃ

Samorząd ma swobodę wyboru sposobu realizacji zadań własnych z zakresu gospodarki komunalnej. Realizacja zadań może się odbywać za pośrednictwem:

• powołanej w tym celu jednostki budżetowej lub zakładu budżetowego,

• powołanej w tym celu spółki komunalnej,

• przedsiębiorstwa prywatnego.

DOPŁATA DO WODY I ŚCIEKÓW

Rozwiązaniem modelowym dla kompensaty kosztów wykonawstwa usług komunalnych jest dopłata do taryf przewidziana w ustawie z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i odprowadzaniu ścieków (dalej: ustawa o zaopatrzeniu w wodę). Przewiduje ona, że jeśli zatwierdzona przez radę gminy cena taryfowa za usługę dostawy wody lub odprowadzania ścieków nie obejmuje pełnych kosztów udzielanego świadczenia, wówczas rada gminy ustanawia dopłatę do taryf (art. 24 ust. 6 ustawy o zaopatrzeniu w wodę). Otrzymuje ją każdy przedsiębiorca, niezależnie od tego, czy usługę świadczy gminny zakład budżetowy, spółka komunalna, czy podmiot prywatny. Dopłata płynie do przedsiębiorcy w ślad za opłatą od odbiorcy usługi. Dzięki temu przedsiębiorca prywatny lub gminna jednostka organizacyjna zachowuje płynność finansową i na bieżąco może pokrywać koszty świadczenia usługi komunalnej.

Niestety, model ten obowiązuje tylko w przypadku usług wodno-kanalizacyjnych.

Z orzecznictwa

Wykonywanie przez gminę zadań komunalnych we własnym zakresie przez utworzoną w tym celu jednostkę organizacyjną siłą rzeczy zawarcia umowy nie wymaga. Podstawą powierzenia wykonywania tych zadań jest bowiem sam akt organu gminy powołujący do życia tę jednostkę i określający przedmiot jej działania.

Wyrok NSA z 11 sierpnia 2005 r., sygn. akt II GSK 105/05

Wojciech Lachiewicz

Podstawy prawne:

• Ustawa z 9 stycznia 2009 r. o koncesji na roboty budowlane lub usługi (Dz.U. nr 19, poz. 101)

• Ustawa z 19 grudnia 2008 r. o partnerstwie publiczno-prywatnym (Dz.U. nr 19, poz. 100)

• Ustawa z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 249, poz. 2104; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. nr 216, poz. 1370)

• Ustawa z 29 stycznia 2004 r. - Prawo zamówień publicznych (j.t. Dz.U. z 2007 r. nr 223, poz. 223; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 19, poz. 101)

• Ustawa z 7 czerwca 2001 r. o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzaniu ścieków (j.t. Dz.U. z 2006 r. nr 123, poz. 858; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 18, poz. 97)

• Ustawa z 15 września 2000 r. - Kodeks spółek handlowych (Dz.U. nr 94, poz. 1037; ost.zm. Dz.U. 2009 r. nr 13, poz. 69)

• Ustawa z 20 grudnia 1996 r. o gospodarce komunalnej (Dz.U. z 1997 r. nr 9, poz. 43; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 19, poz. 100 i 101)

• Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. nr 223, poz. 1458)

 

Reklama
Zaktualizuj swoją wiedzę z naszymi publikacjami i szkoleniami
Źródło: Samorzad.infor.pl
Czy ten artykuł był przydatny?
tak
nie
Dziękujemy za powiadomienie - zapraszamy do subskrybcji naszego newslettera
Jeśli nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania w tym artykule, powiedz jak możemy to poprawić.
UWAGA: Ten formularz nie służy wysyłaniu zgłoszeń . Wykorzystamy go aby poprawić artykuł.
Jeśli masz dodatkowe pytania prosimy o kontakt

Komentarze(0)

Pokaż:

Uwaga, Twój komentarz może pojawić się z opóźnieniem do 10 minut. Zanim dodasz komentarz -zapoznaj się z zasadami komentowania artykułów.
    QR Code
    Sektor publiczny
    Zapisz się na newsletter
    Zobacz przykładowy newsletter
    Zapisz się
    Wpisz poprawny e-mail
    Polska zapłaci 20 000 euro kary za odmowę przyjęcia jednego emigranta? Górny limit to 30 000 osób

    Rada UE przyjęła stanowisko negocjacyjne w sprawie reformy regulacji migracyjnych

    Nowelizacja budżetu - dodatkowe pieniądze dla nauczycieli, sędziów, budżetówki. Rząd pracuje w długi weekend

    Ministrowie w piątek o godz. 10 zebrali się na posiedzeniu rządu, który zajmie się projektem nowelizacji tegorocznej ustawy budżetowej; dodatkowe środki mają być przekazane samorządom i przeznaczone na nagrody specjalne dla nauczycieli.

    1125 zł nie tylko dla nauczycieli w szkołach. Pracujący w przedszkolach też dostaną nagrodę

    Nagroda dla nauczycieli zostanie wypłacona nie tylko dla pracujących w szkołach. Wyniesie nie 900 zł jak zapowiadano początkowo, a 1125 zł. 

    MF: Kiedy urzędnicy podatkowi z różnych państw UE mogą prowadzić wspólne kontrole Polaków

    Urzędnicy podatkowi z różnych państw UE będą mogli prowadzić wspólne kontrole; także na terytorium Polski, o ile polska administracja odpowie na taki wniosek pozytywnie - poinformował Marcin Lachowicz z resortu finansów.

    Rząd przyznał 900 zł nagrody specjalnej dla każdego nauczyciela. A to nie koniec bonusów dla budżetówki

    900 zł nagrody specjalnej dla nauczycieli z okazji 250. rocznicy utworzenia Komisji Edukacji Narodowej. Jest to efekt porozumienia rządu i NSZZ "Solidarność.

    Utrzymanie zdrowia stawów po 60. roku życia: przewodnik

    Z wiekiem nasze stawy mogą stać się bardziej podatne na zużycie, co prowadzi do takich schorzeń jak choroba zwyrodnieniowa stawów i uszkodzenia chrząstki. Istnieją jednak kroki, które możemy podjąć, aby utrzymać zdrowie. W tym „obszernym” przewodniku przedstawiamy najnowsze badania i zalecenia dotyczące utrzymania zdrowych stawów i zapobiegania schorzeniom związanym ze stawami.

    Czy opłaca się studiować? Sprawdź w systemie ELA

    6 czerwca 2023 roku Ośrodek Przetwarzania Informacji uruchomił na zlecenie Ministerstwa Edukacji i Nauki (MEiN) już ósmą edycję ogólnopolskiego systemu monitorowania Ekonomicznych Losów Absolwentów szkół wyższych (ELA).

    Akcja "Jak nie czytam, jak czytam" w 2023 r.

    Dziś odbędzie się kolejna edycja akcji "Jak nie czytam, jak czytam", podczas której uczniowie w całej Polsce w tym samym czasie będą czytać dla przyjemności. Jej celem jest stworzenie u dzieci i młodzieży pozytywnych skojarzeń związanych z książką.

     

    Jak zamawiać e-recepty przez aplikację mojeIKP?

    Pacjent, który stale przyjmuje leki na receptę, może teraz poprosić o ponowne ich wystawienie przez aplikację mojeIKP.

    ZUS: dodatkowe 450 mld zł dla 24 mln Polaków. Koniecznie zajrzyj na swoje konto emerytalne
    ZUS zwaloryzował konta ubezpieczonych. O 450 mld zł.
    Sąd Najwyższy uchylił umorzenie sprawy Mariusza Kamińskiego i innych b. szefów CBA. PiS: dywersja i działanie antykonstytucyjne

    Sąd Najwyższy uchylił 6 czerwca 2023 r. umorzenie sprawy Mariusza Kamińskiego i innych byłych szefów CBA, skazanych w pierwszej instancji i ułaskawionych przez prezydenta. Sprawa została przekazana do ponownego rozpoznania do sądu okręgowego. To jawna dywersja Sądu Najwyższego i działanie antykonstytucyjne, które ma doprowadzić do całkowitego chaosu prawnego - skomentował wyrok rzecznik PiS Rafał Bochenek.

    Apel pracodawców szpitali powiatowych do ministra zdrowia

    Pracodawcy szpitali powiatowych apelują do ministra zdrowia – czego oczekują? OZPSP zwrócił się do ministra zdrowia o niezwłoczne podjęcie działań, które w realny sposób zmienią i poprawią sytuację finansową placówek medycznych w Polsce. Potrzeba realnych zmian. 

    Ile kredyt studenckich zaciągnęli studenci w 2022 r.? Czy zmieni się kryterium dochodowe w 2023 r.?

    W latach 1998-2022 banki udzieliły kredytu studenckiego blisko 409 tys. studentów i doktorantów. W roku 2022 zawarto 1 280 takich umów.

    Czy warto studiować w 2023 r.?

    Decyzja o podjęciu studiów jest bardzo indywidualna i zależy od wielu czynników, takich jak interesy, cele kariery, sytuacja finansowa i inne osobiste okoliczności.

    Suplementacja chromem i lekkostrawna dieta korzystne dla wątroby

    Wątroba to organ bardzo narażony na skutki wysokotłuszczowej diety. Badania naukowców z Instytutu Rozrodu Zwierząt i Badań Żywności PAN w Olsztynie wykazały, że najlepszym sposobem na poprawę jej funkcjonowania jest przejście na dietę lekkostrawną wraz z suplementowaniem chromu.

    Kiedy pracownik zdalny otrzyma do pracy jednocześnie laptop i monitor stacjonarny?

    Pracownicy pracujący przy użyciu laptopa powinni korzystać z monitora stacjonarnego. Pracodawca może alternatywnie wyposażyć stanowisko pracy w podstawkę zapewniającą ustawienie ekranu laptopa tak, aby jego górna krawędź znajdowała się na wysokości oczu, oraz w dodatkową klawiaturę i mysz. 

    10 godzin pracy od poniedziałku do czwartku. Piątek wolny. Pracodawcy wprowadzają skompresowany tydzień pracy [4 dni pracy]

    Deloitte testuje wdrożenie skompresowanego tygodnia pracy.

    W 2023 r. od rządu 616 mln zł więcej dla rolników

    Od 3 czerwca wyższa stawka zwrotu akcyzy od paliwa rolniczego.

    305 mln zł od rządu dla strażaków

    Minister Moskwa: w tym roku 305 mln zł na wozy ratowniczo-gaśnicze dla OSP.

    W Polsce sprzedano 200 000 pomp ciepła. Wiesz ile wyprodukowano w naszym kraju? [Wywiad]

    W 2022 roku sprzedano w naszym kraju ok. 200 tys. pomp ciepła, z czego jedynie 5 proc. wyprodukowano w Polsce. Importerzy zamawiają produkty pod własnym "brandem" i oferują jako polskie – powiedziała w rozmowie z PAP wiceprezes Izby Gospodarczej Urządzeń (IGU) OZE Aleksandra Jurkowska.

    Nowość: Krople do oczu spowalniają postęp krótkowzroczności u dzieci [Badania]

    Krople do oczu z niską dawką atropiny mogą spowolnić postęp krótkowzroczności u dzieci, ponieważ hamują nadmierne powiększanie się oka – informuje pismo „JAMA Ophthalmology”.

    Sposób na rekreację ruchową: taniec

    Regularne uprawianie aktywności fizycznej ma ogromne znaczenie. Szczególnie polecaną formą sportu jest taniec. Ma on wiele właściwości prozdrowotnych, poprawia samopoczucie, dodaje energii oraz pozwala nawiązać nowe kontakty towarzyskie. Warto więc już dziś udać się na zajęcia taneczne

    Kto może skorzystać z zamrożenia cen energii? Kiedy trzeba złożyć wniosek?

    Rolnicy, osoby z niepełnosprawnościami oraz posiadacze Karty Dużej Rodziny muszą pamiętać, że jeszcze tylko do końca czerwca br. mają czas na złożenie wniosków umożliwiających skorzystanie w tym roku z preferencyjnych rozliczeń cen energii ujętych w Tarczy Solidarnościowej.

    Kiedy święto Bożego Ciała w 2023 r? Historia. Koszt długiego weekendu 2023 r.

    W 2023 r. Boże Ciało przypada 8 czerwca 2023 r. Polacy wzięli urlopy w piątek 9 czerwca. I pojadą na długi weekend. Sporo zapłacą za wypoczynek. Wiadomo inflacja. 

    Do końca czerwca strażacy mogą otrzymać 10 000 zł na każdą jednostkę OSP

    Jednostki OSP mogą do 10 000 zł w programie dofinansowania Fundacji Grupy PERN.