JESSICA i JASPERS w świetle prac nad budżetem UE

Według danych GUS-u Polska rozwija się w oszałamiającym tempie (wzrost PKB w III kwartale 2010 r. o 4,2 punkty procentowe), mimo problemów na mapie Europy związanych ze skutkami ciągnącego się od końca 2007 roku globalnego kryzysu gospodarczego. Polska potrzebuje inwestycji, ale pojawia się pytanie gdzie na to znaleźć niezbędne pieniądze? Jak regiony naszego kraju mogą sfinansować swoje potrzeby? Tym bardziej, że z funduszami europejskimi wbrew obiegowej opinii może być trudno m.in. w najbliższym roku.

Niepowodzenie w negocjacjach nad przyszłorocznym budżetem UE

Parlamentowi Europejskiemu nie udało się 15 listopada 2010 r. porozumieć z Radą UE, w której zasiadają przedstawiciele państw, mimo, że PE zgodził się na skromniejszy budżet.

W zamian chciał wziąć udział w dyskusji nad dalszym kształtem finansowania Unii. Teraz Komisja Europejska musi przygotować nowy projekt budżetu, PE liczy, że impas w tej sprawie uda się przełamać na grudniowym szczycie przywódców w Brukseli.

Fiasko negocjacji oznacza, że projektu budżetu na przyszły rok nie udało się przyjąć.  Przewodniczący PE Jerzy Buzek ubolewał nad tym, że "upór kilku państw członkowskich" zaprzepaścił kompromis.

Parlament poszedł na ustępstwo i zgodził się na skromniejszy budżet z płatnościami wyższymi tylko o 2.91 % w stosunku do tegorocznego budżetu. W ostatniej fazie negocjacji PE chciał tylko by zagwarantowano jego rolę w dyskusji nad dalszym kształtem finansowania Unii i stworzenia rezerwy na nieprzewidziane wydatki.

Powyższa rezerwa to rocznie 0.03 % dochodu narodowego brutto, czyli około czterech miliardów euro. Zawsze była wcześniej określana i często używana do pokrycia takich nieprzewidywalnych wydatków. Tradycyjnie była alokowana przy pomocy głosowania kwalifikowaną większością. Ale w tym roku niektóre kraje chciały by decyzję w tej sprawie podejmowano jednomyślnie. Tego nie mógł zaakceptować Parlament Europejski, jak i większość krajów Unii.

Te same kraje, które domagały się jednomyślności przy rezerwie, zablokowały też rozmowy na temat roli PE w dyskusji nad dalszym kształtem finansowania Unii. Taką możliwość daje Parlamentowi Traktat z Lizbony.

Czego należy oczekiwać?

Po fiasku negocjacji Komisja Europejska musi przedstawić w „ekspresowym tempie” nowy projekt budżetu. Rada UE będzie miała 30 dni by go zatwierdzić i przesłać do Parlamentu Europejskiego, gdzie europosłowie będą mogli nad nim pracować przez maksymalnie 42 dni.

PE liczy jednak, że pat negocjacyjny uda się przełamać szybciej, jeszcze na grudniowym szczycie UE w Brukseli. Z doniesień z Rady wynika, iż Rada UE podejmie ten temat już na szczycie 16-17/12/2010 r.

Wówczas budżet udałoby się przyjąć w normalnym, przewidywanym terminie do końca tego roku. Jeśli to się nie uda, UE będzie miała w roku 2011 prowizorium budżetowe. Oznacza to, iż suma (taka jak w budżecie na rok 2010) zostanie podzielona na 12 równych części. Aż do momentu osiągnięcia porozumienia miesięcznie nie będzie można wydać więcej niż 1/12. Spowodować to może perturbacje w wykonaniu budżetu, szczególnie zadań inwestycyjnych, które nie były w budżecie w 2010 r.

Najważniejszą sprawą jest osiągnięcie szybkiego porozumienia politycznego, by zapewnić stałe finansowanie polityk unijnych w przyszłości. Kilka państw członkowskich, przede wszystkim te bogate (m.in. Wlk. Brytania, czy Niemcy), nie chce płacić więcej (ze względów lokalno-politycznych jest to zrozumiałe).

Brak porozumienia budżetowego pomiędzy obiema instytucjami - Radą i PE (wspólnie tworzą tzw. władzę budżetową UE) jest najgorszą perspektywą i oznacza prowizorium budżetowe.

Problemem jest to, że w przypadku prowizorium każdego miesiąca nie będzie można wydać więcej niż wynosi jedna dwunasta budżetu 2010. A w przypadku wielkich inwestycji infrastrukturalnych, w tym kolejowych, refinansowanych z funduszy spójności faktury spływają one nie co miesiąc, ale za dłuższy okres i wtedy jest ryzyko, że nie będzie można ich zapłacić, bo przewyższą dostępne środki.

Co to wszystko oznacza?

1.    Brak porozumienia pomiędzy PE a KE może w konsekwencji spowodować wprowadzenie prowizorium budżetowego w UE na rok 2011.

2.    Gra toczy się nie tylko o budżet 2011 roku, ale o nową wieloletnią perspektywę finansową po 2013 r.

3.    W przypadku prowizorium każdego miesiąca nie będzie można wydać więcej niż wynosi jedna dwunasta budżetu 2010. A w przypadku wielkich kolejowych inwestycji infrastrukturalnych z Funduszu Spójności faktury spływają nie co miesiąc, ale za dłuższy okres. Może wystąpić ryzyko, że nie będzie można ich zapłacić, bo przewyższą dostępne środki.

4.    Brak finansowania z Funduszu Spójności może w skrajnym przypadku przyczynić się do zablokowania wszelkich inwestycji infrastrukturalnych, m.in. kolejowych, czy drogowych, w Polsce (tym bardziej w obliczu „zaciskania pasa” przez naszego ministra finansów).

Czytaj także: MRR: dobre wykorzystanie pieniędzy z Funduszu Spójności>>

JASPERS

Komisja Europejska we współpracy z Europejskim Bankiem Inwestycyjnym (EBI) zorganizowała w Brukseli w dniach 29–30 listopada konferencję, której celem jest dalsze propagowanie dwóch inicjatyw polegających na udzielaniu pożyczek lub gwarancji zamiast jednorazowych dotacji w ramach polityki spójności.

Obecna sytuacja gospodarcza w Europie uwypukla potrzebę stosowania narzędzi takich jak JEREMIE (dostęp do finansowania dla małych przedsiębiorstw) i JESSICA (rozwój obszarów miejskich), które mogą pomóc miastom i regionom w realizacji ich potrzeb inwestycyjnych.

Dlaczego nie sięgnąć po inne rozwiązania? Pamiętajmy, iż poza funduszami europejskimi można wykorzystywać inne inicjatywy, dzięki którym możemy sfinansować nasze regionalne potrzeby.

Co może dać inicjatywa JASPERS:

•    wsparcie przygotowania dużych projektów inwestycyjnych,

•    przyspieszenie przygotowania projektów umożliwiających wykorzystanie środków unijnych przyznanych Polsce,

•    polepszenie jakości wniosków o dofinansowanie zatwierdzanych przez Komisję Europejską.

Zakres wsparcia:

Inicjatywa JASPERS dotyczy wsparcia dużych projektów tj. takich o wartości całkowitej powyżej 50 mln euro, które kwalifikują się do wsparcia z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego oraz Funduszu Spójności. Wsparcie nie ma charakteru finansowego, ale doradczy.

Przedmiotem wsparcia JASPERS jest pomoc techniczna w przygotowaniu dużych projektów inwestycyjnych w zakresie:

•    weryfikacji przygotowanej dokumentacji (studium wykonalności, sposób wyliczenia poziomu dofinansowania, dokumentacja środowiskowa),

•    analizy wybranych kwestii problemowych,

•    doradztwa i wsparcia w rozwiązaniu kwestii istotnych dla przygotowania projektu (np. pomoc publiczna),  

•    wsparcia o charakterze horyzontalnym związanym z przygotowaniem dużych projektów (wytyczne dla projektów generujących dochód, programy pomocy publicznej),

•    polepszenia jakości wniosków o dofinansowanie zatwierdzanych przez Komisję Europejską,  

•    wsparcia przy określaniu warunków dla konsultantów przygotowujących dokumentację (Specyfikacja Istotnych Warunków Zamówienia),  

•    wsparcia na etapie koncepcyjnym przygotowania projektów (analiza optymalnych rozwiązań instytucjonalnych, niezależna ocena przy wyborze wariantu realizacji, weryfikacja przyjętych założeń, identyfikacja pominiętych lub niedostatecznie uwzględnionych elementów krytycznych, weryfikacja na wczesnym etapie kwalifikowalności).

Koszt dla beneficjenta:

Za korzystanie z usług ekspertów zatrudnionych w ramach JASPERS beneficjent nie ponosi kosztów finansowych, nie ma obowiązku korzystania z kredytów Europejskiego Banku Inwestycyjnego czy Europejskiego Banku Odbudowy i Rozwoju.

Beneficjenci i instytucje uczestniczące w monitorowaniu realizacji inicjatywy JASPERS ponoszą jednak koszy związane z organizacją spotkań oraz przekazywaniem dokumentów.

Zasady działania i wybór projektów:

JASPERS działa w oparciu o coroczne plany działań uzgadniane pomiędzy przedstawicielami JASPERS, Komisji Europejskiej a Ministerstwem Rozwoju Regionalnego. Pierwszy plan działań dla Polski został podpisany w sierpniu 2006 r.

Projekty do wsparcia w ramach JASPERS zgłaszają instytucje zarządzające programami operacyjnymi we współpracy z instytucjami pośredniczącymi. Zgłaszane projekty powinny być przewidziane do realizacji tj. wskazane w indykatywnym wykazie dużych projektów dla danego programu operacyjnego.

Dla każdego projektu konieczne jest wypełnienie fiszki (również w języku angielskim) przedstawiającej zakres projektu, uzasadnienie wyboru oraz proponowany zakres wsparcia inicjatywy JASPERS.

Zgłaszane do JASPERS projekty powinny charakteryzować się jedną z następujących cech:

•    mieć nietypowy, wyjątkowo skomplikowany charakter, np. związany z kwestiami środowiskowymi, pomocą publiczną, kwalifikowalnością itp.,

•    mieć charakter projektów pilotażowych, aby wyniki dla danego projektu mogłyby zostać wykorzystane przy innych, podobnych projektach,

•    wartość projektu warunkująca powodzenie całego priorytetu/programu.

JESSICA

JESSICA (Joint European Support for Sustainable Investment In City Areas – Wspólne europejskie wsparcie na rzecz trwałych inwestycji w obszarach miejskich) to wspólna inicjatywa Komisji Europejskiej, Europejskiego Banku Inwestycyjnego oraz Banku Rozwoju Rady Europy, wzmacniająca narzędzia finansowania, poprzez wsparcie przewidziane dla projektów miejskich finansowanych z funduszy strukturalnych w kontekście polityki spójności.

Bywa postrzegana jako spadkobierczyni funkcjonującej wcześniej inicjatywy URBAN, ale pełni inne funkcje. To już nie program grantowy, ale system wspierania rozwoju obszarów miejskich, ich rewitalizacji oraz, w uzasadnionych przypadkach, budownictwa socjalnego.

Nowo wprowadzonymi elementami jest dodanie do tego narzędzi kredytowych i wiedzy specjalistycznej banków w tej dziedzinie. Po stronie banków jest również zapowiedź uproszczenia procedur kredytowych dla projektów z zakresu rozwoju obszarów miejskich – przez co stają się łatwiej dostępne i przejrzystsze dla kredytobiorców.

JESSICA ma promować zrównoważone inwestowanie, stymulować rozwój miast europejskich,  a w konsekwencji doprowadzić do tworzenie na ich terenie nowych, trwałych miejsc pracy.

Aby uzyskać dostęp do zasobów inicjatywy JESSICA, konieczne jest wcześniejsze wyodrębnienie części z dostępnej puli środków europejskich (Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego), które zostaną następnie wzmocnione przez środki Europejskiego Banku Inwestycyjnego, innych instytucji finansowych, prywatnych banków i inwestorów. Tak zgromadzone środki będą pracować jako specjalne fundusze: fundusze rozwoju miejskiego albo fundusze holdingowe.

W przypadku funduszy rozwoju miejskiego warunkiem korzystania ze środków jest wpisywanie się projektu w zintegrowany plan zrównoważonego rozwoju miejskiego. Ponadto preferowane będą przede wszystkim projekty realizowane w ramach partnerstwa publiczno – prywatnego, jak również inne projekty o zdecydowanie miejskim charakterze.

To system finansowania pożyczek w ramach funduszy rozwoju miejskiego dla beneficjentów, zabezpieczonych gwarancjami tych funduszy oraz bankowymi. Co warto podkreślić, finansowanie będzie polegać na udzielaniu pożyczek bądź wsparciu w ramach kapitału własnego, z pominięciem systemu grantowego. Zadaniem funduszy holdingowych będzie natomiast inwestowanie w fundusze rozwoju miejskiego.

Jessica umożliwia finansowanie projektów, których nie można zrealizować ściśle według kryterium komercyjnego lub w formie dotacji.

Warunki udzielanych pożyczek przez BGK:

•    maksymalny okres spłaty – do 20 lat
•    karencja w spłacie – do 4 lat
•    oprocentowanie w wysokości od 1,5 - 3,5 % rocznie (stawka bazowa oparta na referencyjnej stopie NBP pomniejszanej o, indywidualnie ustalany dla każdego projektu, wskaźnik /od 0 do 2 pkt procentowych/ dotyczący oceny czynników negatywnie wpływających na poziom zwrotu z inwestycji)
•    udział pożyczki w kosztach projektu – do 75 % całkowitych wydatków kwalifikowanych.

Czytaj także: Dodatkowe środki na inwestycje w odnawialne źródła energii>>

Od 29 października 2010 r., Bank Gospodarstwa Krajowego, pełniący rolę Funduszu Rozwoju Obszarów Miejskich, prowadzi nabór wniosków o udzielenie pożyczki z inicjatywy JESSICA na realizację miejskich projektów rewitalizacyjnych w ramach Wielkopolskiego Programu Regionalnego.

Działanie I.4.  Wsparcie przedsięwzięć powiązanych z Regionalną Strategią Innowacji, Schemat III Inwestycje we wsparcie instytucji otoczenia biznesu na terenach miejskich,
Działanie 4.1 Rewitalizacja obszarów miejskich, Wielkopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego

Dokumentacja związana z naborem jest dostępna na stronie internetowej www.bgk.com.pl w zakładce „Inicjatywa JESSICA” / „Nabór wniosków o pożyczkę"

Wojciech Bugajski

samorzad.infor.pl