Pełnomocnictwo do głosowania w wyborach do sejmu i senatu

Instytucja głosowania przez pełnomocnika jest oparta o cywilnoprawną konstrukcję pełnomocnictwa do dokonania określonej czynności. Przewidziana w ustawie procedura zakłada udzielanie pisemnego pełnomocnictwa do głosowania, przed wójtem (burmistrzem, prezydentem miasta). Akt pełnomocnictwa umożliwia pełnomocnikowi reprezentowanie swojego mocodawcy przed obwodową komisją wyborczą. Wniosek o sporządzenie aktu pełnomocnictwa do głosowania należy złożyć do dnia 29 września 2011 r.

Uprawnienie do udzielenia pełnomocnictwa

Jedynie osoba mająca czynne prawo wyborcze może udzielić pełnomocnictwa do głosowania. Zgodnie z art.10 §1 k.wyb. prawo wybierania (czynne prawo wyborcze) ma w wyborach do sejmu i do senatu obywatel polski, który najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat.

Nie mają prawa wybierania osoby:

1) pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądu,

2) pozbawione praw wyborczych orzeczeniem Trybunału Stanu,

3) ubezwłasnowolnione prawomocnym orzeczeniem sądowym.

Głosowanie przez pełnomocnika jest wyjątkiem od zasady, że głosuje się osobiście i dlatego może mieć miejsce tylko w ściśle określonych przypadkach. Ustawodawca znacznie ograniczył krąg osób mogących udzielić pełnomocnictwa do głosowania.

Pełnomocnictwa do głosowania może udzielić wyborca, który:

•    jest osobą o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w rozumieniu przepisów ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych lub

•    najpóźniej w dniu głosowania kończy 75 lat.

Nawet w przypadku udzielenia pełnomocnictwa do głosowania, głosowanie za pośrednictwem pełnomocnika jest wyłączone w przypadku:

1)    głosowania w obwodach głosowania utworzonych za granicą i na polskich statkach morskich,

2)    głosowania w odrębnych obwodach głosowania utworzonych w: zakładzie opieki zdrowotnej, domu pomocy społecznej, zakładzie karnym i areszcie śledczym, w oddziale zewnętrznym takiego zakładu i aresztu, w domu studenckim lub zespołach domów studenckich prowadzonych przez uczelnie lub inne podmioty na podstawie umów zawartych z uczelniami,

3)    w przypadku zgłoszenia przez wyborcę niepełnosprawnego zamiaru głosowania korespondencyjnego.

Orzeczenia o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności wydają powiatowe zespoły do spraw orzekania o niepełnosprawności.

Do znacznego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej i wymagającą, w celu pełnienia ról społecznych, stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innych osób w związku z niezdolnością do samodzielnej egzystencji (art. 4. ust.1 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (tekst jedn.: Dz.U. z 2008r., Nr 14, poz.92 z późn.zm.), dalej jako: u.r.z.).

Natomiast do umiarkowanego stopnia niepełnosprawności zalicza się osobę z naruszoną sprawnością organizmu, niezdolną do pracy albo zdolną do pracy jedynie w warunkach pracy chronionej lub wymagającą czasowej albo częściowej pomocy innych osób w celu pełnienia ról społecznych (art.4 ust.2 u.r.z.). Stosownie do treści art.5 u.r.z. orzeczenie lekarza orzecznika Zakładu Ubezpieczeń Społecznych o:

•    całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2, i niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust. 5 ustawy z dnia 17 grudnia 1998r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (u.FUS) traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;

•    niezdolności do samodzielnej egzystencji, ustalone na podstawie art. 13 ust.5 u.FUS jest traktowane na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności;

•    całkowitej niezdolności do pracy, ustalone na podstawie art. 12 ust. 2 u.FUS jest traktowane na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności.

Ponadto, osoby które przed dniem wejścia w życie ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych zostały zaliczone do jednej z grup inwalidów, są osobami niepełnosprawnymi w rozumieniu ustawy, jeżeli przed tą datą orzeczenie o zaliczeniu do jednej z grup inwalidów nie utraciło mocy.

Orzeczenie o zaliczeniu do I grupy inwalidów traktowane jest na równi z orzeczeniem o znacznym stopniu niepełnosprawności, zaś orzeczenie o zaliczeniu do II grupy inwalidów traktowane jest na równi z orzeczeniem o umiarkowanym stopniu niepełnosprawności. Natomiast osoby o stałej albo długotrwałej niezdolności do pracy gospodarstwie rolnym uznaje się za niepełnosprawne, z tym że w takim razie jedynie osoby, którym przysługuje zasiłek pielęgnacyjny, traktuje się jako zaliczone do znacznego stopnia niepełnosprawności (art.62 u.r.z.).

Stwierdzenie ukończenia w dniu głosowania 75 lat nie nastręcza trudności – oczywiście następuje ono w oparciu o dane zawarte w dokumencie stwierdzającym tożsamość. Ważne, aby pamiętać, że decyduje ustalenie wieku na dzień wyborów.

Czytaj także: Komisje obwodowe w wyborach do sejmu i senatu 2011>>

Kto może być pełnomocnikiem?

Pełnomocnikiem może być tylko osoba wpisana do rejestru wyborców w tej samej gminie, co udzielający pełnomocnictwa do głosowania lub posiadająca zaświadczenie o prawie do głosowania. Zgodnie z art. 32 §1 k.wyb. wyborca zmieniający miejsce pobytu przed dniem wyborów otrzymuje na wniosek zgłoszony pisemnie, telefaksem lub w formie elektronicznej, przed sporządzeniem spisu wyborców - na podstawie rejestru wyborców, a po sporządzeniu spisu wyborców - na podstawie spisu wyborców, zaświadczenie o prawie do głosowania w miejscu pobytu w dniu wyborów. Zaświadczenie to wydaje urząd gminy.  

Pełnomocnikiem nie może być:

1)    osoba wchodząca w skład komisji obwodowej właściwej dla obwodu głosowania osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania,

2)    osoba będąca mężem zaufania,

3)    kandydat na posła lub senatora.

W celu uniknięcia nieprawidłowości i nadużyć ustawodawca zdecydował, że pełnomocnictwo można przyjąć tylko od jednej osoby, a wyjątkowo od dwóch osób, jeżeli co najmniej jedną z nich jest wstępny, zstępny, małżonek, brat, siostra lub osoba pozostająca w stosunku przysposobienia, opieki lub kurateli w stosunku do pełnomocnika.

---

Wniosek o sporządzenie aktu pełnomocnictwa do głosowania

Do zagłosowania przez pełnomocnika konieczne jest posiadanie przez tego ostatniego oprócz dowodu tożsamości, którym legitymuje się przed komisją obwodową, również aktu pełnomocnictwa, to jest dokumentu poświadczającego udzielenie pełnomocnictwa do głosowania.

Akt pełnomocnictwa do głosowania sporządza się na wniosek wyborcy, wniesiony do wójta gminy, w której wyborca jest wpisany do rejestru wyborców, najpóźniej w 10 dniu przed dniem wyborów.

Za datę wniesienia wniosku przyjmuje się dzień jego wpływu do właściwego urzędu gminy.

Wniosek powinien zawierać:

- nazwisko i imię (imiona),

- imię ojca,

- datę urodzenia,

- numer ewidencyjny PESEL,

- adres zamieszkania zarówno wyborcy, jak i osoby, której ma być udzielone pełnomocnictwo do głosowania,

- wyraźne oznaczenie wyborów, których dotyczy pełnomocnictwo do głosowania.

Wzór wniosku jest zawarty w załączniku numer 1 rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych i Administracji z dnia 28 lipca 2011 r. w sprawie sporządzenia aktu pełnomocnictwa do głosowania w wyborach: do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej, Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, do Parlamentu Europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego oraz wójtów, burmistrzów i prezydentów miast (Dz.U. Nr 157, Poz. 936).

Do wniosku tego załącza się:

    1)    kopię aktualnego orzeczenia właściwego organu orzekającego o ustaleniu stopnia niepełnosprawności osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania,

    2)    pisemną zgodę osoby mającej być pełnomocnikiem, zawierającą jej nazwisko i imię (imiona) oraz adres zamieszkania, a także nazwisko i imię (imiona) osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania (wzór zgody na przyjęcie pełnomocnictwa też został opublikowany w ostatnio wymienionym rozporządzeniu – załącznik numer 5);

    3)    kopię zaświadczenia o prawie do głosowania wydanego osobie mającej być pełnomocnikiem (w przypadku gdy osoba ta nie jest wpisana do rejestru wyborców w tej samej gminie co udzielający pełnomocnictwa do głosowania).

Czytaj także: Kalendarz wyborczy 2011>>

Postępowanie w sprawie sporządzenia aktu pełnomocnictwa do głosowania

O ile we wniosku nie zostanie zastrzeżone inaczej, w postępowaniu w sprawie sporządzenia aktu pełnomocnictwa do głosowania wyborcę reprezentuje osoba, która wyraziła zgodę na przyjęcie pełnomocnictwa do głosowania. W przypadku gdy wniosek spełnia warunki dla niego wymagane, wójt lub inny upoważniony pracownik urzędu gminy niezwłocznie uzgadnia z wyborcą lub osobą, która wyraziła zgodę na przyjęcie pełnomocnictwa, termin sporządzenia aktu pełnomocnictwa.

W razie braku uzgodnienia terminu, termin wyznacza wójt lub inny upoważniony pracownik urzędu gminy. Natomiast przed uzgodnionym lub wyznaczonym terminem sporządzenia aktu pełnomocnictwa, wójt lub inny upoważniony pracownik urzędu gminy sporządza w trzech egzemplarzach projekt aktu pełnomocnictwa, nadając mu kolejny niepowtarzalny numer wykazu.

Przed udzieleniem pełnomocnictwa wyborca lub osoba, która wyraziła zgodę na przyjęcie pełnomocnictwa, obowiązani są do sprawdzenia poprawności danych zawartych w projekcie aktu pełnomocnictwa. Stwierdzone oczywiste omyłki lub błędy pisarskie prostuje wójt lub inny upoważniony pracownik urzędu gminy, czyniąc stosowne adnotacje na wszystkich egzemplarzach aktu pełnomocnictwa.

Wyborca, udzielając pełnomocnictwa, składa podpis na przygotowanych projektach aktu pełnomocnictwa w obecności wójta lub innego upoważnionego pracownika urzędu gminy, który potwierdza ten fakt przez złożenie własnego podpisu. Wolę udzielenia pełnomocnictwa przez wyborcę niemogącego lub nieumiejącego złożyć podpisu stwierdza przez złożenie własnego podpisu wójt lub inny upoważniony pracownik urzędu gminy, o ile wola wyborcy została potwierdzona w sposób niebudzący wątpliwości.

Akt pełnomocnictwa przeznaczony dla osoby, która wyraziła zgodę na przyjęcie pełnomocnictwa, doręcza się tej osobie w miejscu jego sporządzenia albo, w zależności od wskazania w zgodzie na przyjęcie pełnomocnictwa, pozostawia do odbioru w urzędzie gminy lub doręcza pod wskazany adres. W razie niewskazania miejsca doręczenia pełnomocnictwa lub nieobecności osoby, która wyraziła zgodę na jego przyjęcie, przy sporządzaniu aktu pełnomocnictwa, akt ten pozostawia się do odbioru w urzędzie gminy.

Gmina prowadzi wykaz sporządzonych aktów pełnomocnictwa do głosowania, w którym odnotowuje się fakt sporządzenia danego aktu.

---

Odmowa sporządzenia aktu pełnomocnictwa do głosowania

W przypadku, gdyby wniosek o sporządzenie aktu pełnomocnictwa do głosowania nie spełniał ustawowych warunków, wójt (burmistrz, prezydent miasta) w terminie 3 dni od dnia otrzymania wniosku wzywa wyborcę do usunięcia wad wniosku w terminie 3 dni.

Jeżeli wady wniosku nie zostaną w tym terminie usunięte wójt (burmistrz, prezydent miasta) odmówi sporządzenia aktu pełnomocnictwa do głosowania. Doręczenie wezwania do usunięcia wad wniosku następuje według przepisów ustawy z dnia 14 czerwca 1960r. Kodeks postępowania administracyjnego (Dz. U. z 2000r. Nr 98, poz. 1071, z późn. zm.; dalej: k.p.a.). Zatem, organ administracji publicznej doręcza pisma za pokwitowaniem przez pocztę, przez swoich pracowników lub przez inne upoważnione osoby lub organy (art.39 k.p.a.).

Wezwanie do usunięcia wad wniosku powinno zawierać pouczenie o tym, że nieusunięcie wad w terminie trzech dni od dnia otrzymania wezwania będzie skutkować odmową sporządzenia aktu pełnomocnictwa do głosowania.

Bez wzywania do usunięcia wad wniosku wójt (burmistrz, prezydent miasta) odmówi sporządzenia aktu pełnomocnictwa do głosowania, jeżeli wady wniosku są tego rodzaju, że nie dadzą się usunąć, na przykład wynika z wniosku ewidentnie, że wyborca w ogóle nie jest uprawniony do głosowania przez pełnomocnika.

Odmowę sporządzenia aktu pełnomocnictwa do głosowania sporządza się na piśmie, po czym wraz z uzasadnieniem doręcza się niezwłocznie wyborcy.

Czytaj także: Diety dla członków obwodowych komisji wyborczych>>

Cofnięcie i wygaśnięcie pełnomocnictwa

Cofnięcie pełnomocnictwa to czynność prawna dokonywana przez wyborcę. Następuje ono przez złożenie najpóźniej na dwa dni przed dniem wyborów stosownego oświadczenia wójtowi (burmistrzowi, prezydentowi miasta) gminy, w której sporządzono akt pełnomocnictwa do głosowania lub doręczenie takiego oświadczenia właściwej obwodowej komisji wyborczej w dniu głosowania.

Pełnomocnictwo do głosowania może być cofnięte do chwili w której udział w głosowaniu wziął pełnomocnik. Komisja nie dopuści bowiem do głosowania wyborcy, którego pełnomocnik wziął udział w głosowaniu w jego imieniu wcześniej, zaś złożone w takim wypadku oświadczenie o cofnięciu pełnomocnictwa jest nieskuteczne.

Fakt cofnięcia pełnomocnictwa do głosowania przed przekazaniem spisu wyborców przewodniczącemu właściwej obwodowej komisji wyborczej odnotowuje w spisie wyborców wójt (burmistrz, prezydent miasta), a po przekazaniu spisu - obwodowa komisja wyborcza właściwa dla obwodu głosowania osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania.

W niektórych sytuacjach, wskazanych w kodeksie wyborczym, pełnomocnictwo do głosowania wygasa z mocy prawa, a więc z chwilą ziszczenia się ustawowej przesłanki wygaśnięcia pełnomocnictwa.  Pełnomocnictwo do głosowania wygasa z mocy prawa w następujących przypadkach:

1)    śmierci udzielającego pełnomocnictwa do głosowania lub pełnomocnika,

2)    utraty prawa wybierania przez udzielającego pełnomocnictwa do głosowania lub pełnomocnika,

3)    gdy pełnomocnik nie jest wpisany do rejestru wyborców w tej samej gminie, co udzielający pełnomocnictwa do głosowania,

4)    gdy pełnomocnikiem jest osoba wchodząca w skład komisji obwodowej właściwej dla obwodu głosowania osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania, mąż zaufania lub kandydat na posła lub senatora,

5)    wcześniejszego głosowania osobistego przez osobę udzielającą pełnomocnictwa do głosowania.

Również fakt wygaśnięcia pełnomocnictwa do głosowania przed przekazaniem spisu wyborców przewodniczącemu właściwej obwodowej komisji wyborczej wójt (burmistrz, prezydent miasta) odnotowuje w spisie wyborców wójt, a po przekazaniu spisu - obwodowa komisja wyborcza właściwa dla obwodu głosowania osoby udzielającej pełnomocnictwa do głosowania.

Czytaj także: Niepełnosprawni mogą prosić samorządy o pełną pomoc przy wyborach>>

Głosowanie przez pełnomocnika

Pełnomocnik głosuje w imieniu swego mocodawcy w taki sam sposób jak każdy wyborca. Przed przystąpieniem do głosowania pełnomocnik okazuje obwodowej komisji wyborczej dokument umożliwiający stwierdzenie jego tożsamości oraz akt pełnomocnictwa do głosowania. Obwodowa komisja wyborcza odnotowuje nazwisko i imię (imiona) pełnomocnika wyborcy w spisie wyborców w rubryce "uwagi" odpowiadającej pozycji, pod którą umieszczono nazwisko wyborcy, wraz z oznaczeniem "pełnomocnik", a akt pełnomocnictwa do głosowania załącza do spisu wyborców.

Pełnomocnik potwierdza otrzymanie karty do głosowania własnym czytelnym podpisem w rubryce spisu przeznaczonej na potwierdzenie otrzymania karty do głosowania przez wyborcę udzielającego pełnomocnictwa do głosowania. Po otrzymaniu karty do głosowania pełnomocnik – jak każdy wyborca – udaje się do miejsca zapewniającego tajność głosowania, znajdującego się w lokalu wyborczym.  

Jeżeli pełnomocnictwo do głosowania zostało cofnięte lub wygasło, obwodowa komisja wyborcza odmawia wydania pełnomocnikowi karty do głosowania i zatrzymuje akt pełnomocnictwa do głosowania.

Sebastian Kowalski

Sędzia Sądu Rejonowego w Wałbrzychu