Rusza reforma nauki

Według nowego prawa, większość pieniędzy przeznaczonych na badania naukowe będzie rozdzielanych przez dwie niezależne od rządu agencje: istniejące już Narodowe Centrum Badań i Rozwoju oraz mające powstać wkrótce Narodowe Centrum Nauki. Będą one w trybie konkursowym przydzielać instytutom naukowym i przedsiębiorstwom fundusze na badania stosowane i podstawowe. Ograniczone zostaną tzw. dotacje statutowe, czyli środki na utrzymywanie instytutów w gotowości do pracy.

Większą dotację otrzymają najlepsze; najsłabsze, jeśli się nie poprawią, mogą stracić ją w ogóle, co oznaczać będzie konieczność ich likwidacji lub połączenia z silniejszym partnerem.

"Zakończyła się właśnie ocena jednostek naukowych. Według niej zostaną przyznane kategorie, na podstawie których przyznane zostaną dotacje na działalność statutową" - powiedziała minister nauki i szkolnictwa wyższego prof. Barbara Kudrycka. Według niej, ograniczenie środków przyznawanych automatycznie i zwiększenie puli pieniędzy rozdzielanych w konkursach będzie sprzyjało konkurencji, a tym samym podniesieniu jakości badań. Ponadto instytuty badawcze będą mogły swobodniej dysponować ewentualnym zyskiem, przeznaczając go na własne projekty badawcze.

Reformę pozytywnie ocenił przewodniczący Rady Głównej Jednostek Badawczo-Rozwojowych prof. Leszek Rafalski. "Nowe przepisy porządkują sytuację, np. określają zasady przekształceń instytutów, które będą chciały się skonsolidować. Już w tym roku było kilka takich połączeń" - powiedział. Jak dodał, obecnie funkcjonuje 127 jednostek badawczo-rozwojowych (od piątku zmienią one nazwę na instytuty badawcze). "Docelowo powinno ich być między 90 a 100" - ocenił. Przy czym, jak zaznaczył, dotacje statutowe stanowią średnio obecnie tylko ok. 13 proc. budżetów instytutów. 10-15 proc. instytuty pozyskują z budżetu na różne projekty badawcze, a reszta pochodzi ze zleceń od firm (ekspertyz, prac wdrożeniowych, certyfikacji itp.).

Jak dodał Rafalski, możliwość zagospodarowania zysków da instytutom możliwość inwestowania w młodą kadrę naukową, np. poprzez finansowanie badań potrzebnych do prac doktorskich i habilitacyjnych.

Z kolei prezes Polskiej Akademii Nauk prof. Michał Kleiber, choć popiera kierunek zmian, zastrzega, że skuteczność działania nowych ustaw zależy od rozporządzeń, z których większość jest jeszcze w fazie konsultacji.

Jak poinformowała minister nauki, resort musi wydać 45 rozporządzeń do wchodzących w piątek w życie ustaw. "17 z nich, koniecznych do wprowadzenia w życie przepisów działających od października, jest już podpisanych. Reszta jest konieczna do funkcjonowania prawa wchodzącego w życie 1 stycznia 2011, trwają nad nimi prace. Na pewno zdążymy" - zapewniła Kudrycka.