Jak poprawnie sporządzić oświadczenie majątkowe?

Oświadczenia majątkowe radnych stanowią jeden z wielu mechanizmów antykorupcyjnych przewidzianych w samorządowych ustawach ustrojowych.

Co w oświadczeniu?

Z uwagi na konieczność walki z przejawami korupcji we władzy lokalnej, oświadczenia majątkowe mają spełniać rolę gwarantującą jawność i przejrzystość działania radnych w samorządzie lokalnym, służąc wyeliminowaniu korupcji wśród tej grupy funkcjonariuszy publicznych.[1]

Na podstawie art. 24h ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym [dalej: u.s.g.], art. 25c ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym [dalej: u.s.p.] i art. 27c ust. 1 ustawy z dnia 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa [dalej: u.s.w.] radny jest obowiązany do złożenia oświadczenia o swoim stanie majątkowym. Oświadczenie majątkowe dotyczy jego majątku odrębnego oraz majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową. Oświadczenie majątkowe zawiera informacje o:

1) zasobach pieniężnych, nieruchomościach, udziałach i akcjach w spółkach handlowych oraz o nabyciu od Skarbu Państwa, innej państwowej osoby prawnej, jednostek samorządu terytorialnego, ich związków lub od komunalnej osoby prawnej mienia, które podlegało zbyciu w drodze przetargu, a także o prowadzeniu działalności gospodarczej oraz dotyczące zajmowania stanowisk w spółkach handlowych,

2) dochodach osiąganych z tytułu zatrudnienia lub innej działalności zarobkowej lub zajęć z podaniem kwot uzyskiwanych z każdego tytułu,

3) mieniu ruchomym o wartości powyżej 10.000 złotych,

4) zobowiązaniach pieniężnych o wartości powyżej 10.000 złotych, w tym zaciągniętych kredytach i pożyczkach oraz warunkach, na jakich zostały udzielone.

Majątek wspólny czy odrębny?

Osoba składająca oświadczenie majątkowe określa w nim przynależność poszczególnych składników majątkowych, dochodów i zobowiązań do majątku odrębnego i majątku objętego małżeńską wspólnością majątkową.

Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuńczy wyróżnia trzy rodzaje ustrojów majątkowych pomiędzy małżonkami. Jest to:

1. ustawowy ustrój majątkowy

2. umowny ustrój majątkowy

3. przymusowy ustrój majątkowy

Ustrój ustawowy obowiązuje wtedy, gdy małżonkowie, ani przed zawarciem małżeństwa, ani później nie zawarli umowy majątkowej, tzw. intercyzy. Natomiast umowa majątkowa jest umową zawartą w formie aktu notarialnego poprzez którą małżonkowie mogą wspólność ustawową rozszerzyć lub ograniczyć albo ustanowić rozdzielność majątkową lub rozdzielność majątkową z wyrównaniem dorobków.

Z przymusowym ustrojem majątkowym mamy do czynienia w przypadku sądowego ustanowienia rozdzielności majątkowej, ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków, ogłoszenia upadłości jednego z małżonków oraz orzeczenia separacji małżonków.

Zobacz: Ustrój i jednostki

Do kiedy oświadczenie?

Radny składa przewodniczącemu swojej rady (sejmiku województwa) oświadczenie majątkowe w dwóch egzemplarzach wraz z kopią swojego zeznania o wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym (PIT) za rok poprzedni i jego korektą (art. 24h ust. 3 u.s.g., art. 25c ust. 3 u.s.p. i art. 27c ust. 3 u.s.w.). Pierwsze oświadczenie majątkowe radny składa w terminie 30 dni od dnia złożenia ślubowania. Do pierwszego oświadczenia majątkowego radny jest obowiązany dołączyć informację o sposobie i terminie zaprzestania prowadzenia działalności gospodarczej z wykorzystaniem mienia jednostki samorządowej, w której uzyskał mandat, jeżeli taką działalność prowadził przed dniem wyboru. Kolejne oświadczenia majątkowe są składane przez radnego co rok do dnia 30 kwietnia, według stanu na dzień 31 grudnia roku poprzedniego, oraz na 2 miesiące przed upływem kadencji (art. 24h ust. 4 u.s.g., art. 25c ust. 4 u.s.p. i art. 27c ust. 4 u.s.w.). Jeżeli te terminy nie zostaną dotrzymane, przewodniczący rady gminy (przewodniczący rady powiatu, przewodniczący sejmiku województwa) w terminie 14 dni od dnia stwierdzenia niedotrzymania terminu wzywa osobę, która nie złożyła oświadczenia, do jego niezwłocznego złożenia, wyznaczając na dokonanie tej czynność dodatkowy 14-dniowy termin. Termin ten liczy się od dnia skutecznego dostarczenia wezwania (art. 24h ust. 5a u.s.g., art. 25c ust. 5a u.s.p., art. 27c ust. 5a u.s.w.).

Ponieważ ustawy samorządowe w zakresie obliczania terminów do złożenia oświadczenia nie odsyłają ani do przepisów ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny [dalej: kc], ani ustawy z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego [dalej: kpa], twierdzi się, że termin do złożenia oświadczenia majątkowego ma charakter terminu prawa materialnego. Jego upływ powoduje bowiem skutek materialnoprawny w postaci utraty wynagrodzenia, wygaśnięcia mandatu czy utraty stanowiska[2]. W konsekwencji wskazuje się, że najbardziej adekwatną regulacją do obliczania terminów składania oświadczeń majątkowych są przepisy kc dotyczące obliczania terminów materialnoprawnych, czyli art. 110-116 kc. Pociąga to za sobą ważne, z punktu widzenia składanych oświadczeń majątkowych, skutki:

1) jeśli ostatni dzień do złożenia oświadczenia majątkowego przypada na dzień ustawowo wolny od pracy, to termin ten upływa w następnym dniu pracującym,

2) dniem złożenia oświadczenia majątkowego będzie dzień złożenia tego oświadczenia osobie wskazanej w ustawie; także nadanie oświadczenia w urzędzie pocztowym traktuje się jako złożenie oświadczenia w tym dniu, nie zaś dzień doręczenia przesyłki do właściwego urzędu.[3]

Oświadczenie tylko na formularzu

Wzór formularza oświadczenia majątkowego radnych został określony następującymi rozporządzeniami Prezesa Rady Ministrów:

• z dnia 23 lutego 2003 r. w sprawie określenia wzorów formularzy oświadczeń majątkowych radnego gminy, wójta, zastępcy wójta, sekretarza gminy, skarbnika gminy, kierownika jednostki organizacyjnej gminy, osoby zarządzającej i członka organu zarządzającego gminną osobą prawną oraz osoby wydającej decyzje administracyjne w imieniu wójta;
• z dnia 23 lutego 2003 r. w sprawie określenia wzorów formularzy oświadczeń majątkowych radnego powiatu, członka zarządu powiatu, sekretarza powiatu, skarbnika powiatu, kierownika jednostki organizacyjnej powiatu, osoby zarządzającej i członka organu zarządzającego powiatową osobą prawną oraz osoby wydającej decyzje administracyjne w imieniu starosty;
• z dnia 9 kwietnia 2003 r. w sprawie określenia wzorów formularzy oświadczeń majątkowych radnego województwa, członka zarządu województwa, skarbnika województwa, sekretarza województwa, kierownika wojewódzkiej samorządowej jednostki organizacyjnej, osoby zarządzającej i członka organu zarządzającego wojewódzką osobą prawną oraz osoby wydającej decyzje administracyjne w imieniu marszałka województwa.

Komu złożyć oświadczenie?

Oświadczenie majątkowe nie musi być złożone bezpośrednio osobie dokonującej analizy oświadczenia. Możliwe jest przesłanie go pocztą, a także złożenie osobiście czy za pośrednictwem innej osoby w urzędzie gminy. Jeśli oświadczenia nie składa się bezpośrednio do rąk podmiotu dokonującego analizy, należy złożyć je w zamkniętej kopercie zaadresowanej na ten podmiot z adnotacją „nie otwierać” albo „do rąk własnych”. Jest to związane z tym, że nie wszystkie informacje zawarte w oświadczeniu są jawne.[4]

Kontrola oświadczeń majątkowych

Analizy danych zawartych w oświadczeniu majątkowym dokonuje przewodniczący rady gminy (przewodniczący rady powiatu, przewodniczący sejmiku województwa). Przewodniczący organu stanowiącego j.s.t. przekazuje jeden egzemplarz oświadczenia urzędowi skarbowemu właściwemu ze względu na miejsce zamieszkania osoby składającej oświadczenie majątkowe. Oświadczenie majątkowe przechowuje się przez sześć lat. Analizy danych zawartych w oświadczeniu majątkowym dokonuje również naczelnik urzędu skarbowego właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby składającej oświadczenie majątkowe. Analizując oświadczenie majątkowe, naczelnik urzędu skarbowego uwzględnia również zeznanie o wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym (PIT) małżonka osoby składającej oświadczenie. Zarówno przewodniczący organu stanowiącego j.s.t. jak i ww. naczelnik urzędu skarbowego jest uprawniony do porównania treści analizowanego oświadczenia majątkowego oraz załączonej kopii zeznania o wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym (PIT) z treścią uprzednio złożonych oświadczeń majątkowych oraz z dołączonymi do nich kopiami zeznań o wysokości osiągniętego dochodu w roku podatkowym (PIT). (art. 24h ust. 6, 7 i 8 u.s.g., art. 25c ust. 6, 7 i 8 u.s.p., art. 27c ust. 6, 7, i 8 u.s.w.)

W przypadku podejrzenia, że osoba składająca oświadczenie majątkowe podała w nim nieprawdę lub zataiła prawdę, podmiot dokonujący analizy oświadczenia występuje do Centralnego Biura Antykorupcyjnego z wnioskiem o kontrolę jej oświadczenia majątkowego. Do postępowania w sprawie kontroli oświadczenia majątkowego stosuje się odpowiednio przepisy ustawy z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym. (art. 24h ust. 9 i 11 u.s.g., art. 25c ust. 9 i 11 u.s.p., art. 27c ust. 9 i 11 u.s.w.)

Na podstawie art. 24h ust. 12 u.s.g., art. 25c ust. 12 u.s.p., art. 27c ust. 12 u.s.w., podmiot dokonujący analizy oświadczeń majątkowych w terminie do dnia 30 października każdego roku przedstawia radzie gminy, powiatu oraz sejmiku informację o:

1. osobach, które nie złożyły oświadczenia majątkowego lub złożyły je po terminie;

2. nieprawidłowościach stwierdzonych w analizowanych oświadczeniach majątkowych wraz z ich opisem i wskazaniem osób, które złożyły nieprawidłowe oświadczenia;

3. działaniach podjętych w związku z nieprawidłowościami stwierdzonymi w analizowanych oświadczeniach majątkowych.

Jawność oświadczeń majątkowych

W myśl art. art. 24i ust. 1 i 3 u.s.g., art. 25d ust. 1 i 3 u.s.p., art. 27d ust. 1 i 3 u.s.w. informacje zawarte w oświadczeniu majątkowym są jawne, z wyłączeniem informacji o adresie zamieszkania składającego oświadczenie oraz o miejscu położenia nieruchomości i są udostępniane w Biuletynie Informacji Publicznej, o którym mowa w ustawie z dnia 6 września 2001 r. o dostępie do informacji publicznej.

Sankcje

Wszystkie trzy ustawy ustrojowe stwierdzają, iż podanie nieprawdy lub zatajenie prawdy w oświadczeniu majątkowym, powoduje odpowiedzialność na podstawie art. 233 § 1 Kodeksu karnego. Natomiast zgodnie z art. 383 § 1 pkt 7 ustawy z dnia 5 stycznia 2011 r. Kodeks wyborczy (dalej: kw) niezłożenie oświadczenia majątkowego mimo upływu dodatkowego terminu przez radnego powoduje wygaśnięcie mandatu radnego. W myśl art. 383 § 2 kw wygaśnięcie mandatu radnego z powodu niezłożenia w terminach określonych w odrębnych przepisach oświadczenia o swoim stanie majątkowym, stwierdza rada, w drodze uchwały, w terminie miesiąca od dnia wystąpienia przyczyny wygaśnięcia mandatu. Przed podjęciem uchwały o wygaśnięciu mandatu z powodu niezłożenia przedmiotowego oświadczenia, należy umożliwić radnemu złożenie wyjaśnień (art. 383 § 3 kw). Na podstawie art. 384 § 1 kw od uchwały rady o wygaśnięciu mandatu radnego z ww. przyczyny, zainteresowanemu przysługuje skarga do sądu administracyjnego w terminie 7 dni od dnia doręczenia uchwały albo postanowienia. Skargę wnosi się za pośrednictwem organu, który stwierdził wygaśnięcie mandatu. Sąd administracyjny rozpatruje taką skargę w terminie 14 dni od dnia jej wniesienia. Skargę kasacyjną wnosi się w terminie 14 dni (art. 384 § 2 kw). Zgodnie z art. 384 § 3 kw wygaśnięcie mandatu radnego następuje z dniem uprawomocnienia się wyroku sądu administracyjnego oddalającego skargę, o której mowa w art. 384 § 1.

[1] M. Augustyniak Prawa i obowiązki radnego jednostki samorządu terytorialnego, Warszawa 2014, s. 171.

[2] M. Bator, Oświadczenia majątkowe…, s. 23; M. Bator, J. Dżedzyk, Obowiązek składania oświadczeń majątkowych - wybrane problem praktyczne, NZS 2007, Nr 1, s. 31

[3] A. Rzetecka-Gil, Komentarz do art. 24h [w:] S. Gajewski (red.), A. Jakubowski, Ustawa o samorządzie gminnym 2018, Legalis

[4] A. Wierzbica, Komentarz do art. 24h [w:] Dolnicki Bogdan (red.), Ustawa o samorządzie gminnym. Komentarz, wyd. II, LEX

Maciej Tymoszczuk

Radca prawny w Dziale Prawa Administracyjnego

Dr Krystian Ziemski & Partners Kancelaria Prawna spółka komandytowa w Poznaniu

www.ziemski.com.pl

Artykuł pochodzi z Portalu: www.prawodlasamorzadu.pl