Samorząd ma trzy możliwości zlecania świadczeń publicznych usług transportowych
REKLAMA
REKLAMA
W ubiegłym tygodniu zaprezentowaliśmy w GP zasady, którymi muszą kierować się samorządy, jeśli teraz, przy udziale funduszy unijnych, będą chciały kupić nowy tabor i przekazać go lub użyczyć przewoźnikom. Z projektu wytycznych Ministerstwa Rozwoju Regionalnego wynika, że wypłata dotacji będzie podlegała przepisom dotyczącym rekompensat za świadczenie przez przewoźników usług o charakterze publicznym. Chodzi o możliwości, jakie daje unijne rozporządzenie z 1969 roku.
REKLAMA
Ten dokument przestanie obowiązywać w grudniu 2009 r. Wówczas wejdzie w życie rozporządzenie 1370/2007. To oznacza, że jeśli samorząd będzie chciał realizować swój projekt po tej dacie, będzie musiał dostosować go do nowego prawa.
Zlecenie usługi powszechnej
REKLAMA
Podobnie jak w przypadku rozporządzenia z 1969 roku, nowe rozporządzenie posługuje się terminem zlecanie usługi powszechnej. Zgodnie z polskim prawem, to samorząd ma obowiązek zapewnienia ludności odpowiednich usług transportowych. Trudno sobie wyobrazić, by urząd gminy czy urząd marszałkowski sam realizował przewozy. Korzysta przy tym z podmiotów zewnętrznych, czyli przewoźników.
Jedną z podstawowych zasad, które odróżniają usługi o charakterze publicznym od usług komercyjnych, jest to, że te pierwsze często nie generują zysku, a nawet przynoszą stratę. Wynika to z tego, że - w przypadku obszaru transportu - samorząd utrzymuje z ważnych powodów społecznych określoną siatkę połączeń, płacąc za to przewoźnikowi. Gdyby nie ta dopłata, to przewoźnik musiałby zawiesić lub zlikwidować część połączeń, tym samym ograniczając mobilność mieszkańców gminy lub województwa.
Trzy podmioty do wyboru
REKLAMA
Zgodnie z rozporządzeniem 1370/2007, samorząd może zlecić świadczenie publicznych usług transportowych trzem rodzajom podmiotów (zakładowi budżetowemu, spółce komunalnej lub podmiotowi prywatnemu). Jest to możliwe dzięki temu, że rozporządzenie zawiera szeroką definicję umowy o świadczenie usług publicznych. Obejmuje ona nie tylko umowy cywilnoprawne, ale również akty normatywne i administracyjne.
Zanim przedstawimy sposób, w jaki samorząd powinien zlecać świadczenie usług publicznych poszczególnym kategoriom przewoźników, by móc ich później wyposażyć w tabor zakupiony przy udziale funduszy unijnych, należy pamiętać, że rozporządzenie 1370/2007 dotyczy nie tylko umów, które będą zawarte po grudniu 2009 r. Jeśli samorząd wcześniej zlecił przewoźnikowi świadczenie usług publicznych i będzie chciał otrzymać unijne pieniądze na zakup nowego taboru, musi dostosować umowy do przepisów rozporządzenia. Może to nastąpić na przykład przez zawarcie aneksów do wcześniejszych umów.
Statut zakładu budżetowego
Nałożenie obowiązku świadczenia usługi publicznej na zakład budżetowy może nastąpić tylko w drodze aktu rady jednostki samorządowej. Nie jest dopuszczalne nałożenie na zakład takiego obowiązku poprzez zawarcie z nim przez samorząd umowy cywilnoprawnej. Obowiązek świadczenia usług nakładany jest na zakład poprzez zawarcie odpowiedniego postanowienia w jego statucie.
Jeśli publiczne usługi transportowe ma świadczyć nowy zakład budżetowy, rada samorządu powinna określić w statucie, że celem jego działalności jest zaspokajanie potrzeb mieszkańców w zakresie lokalnego transportu zbiorowego poprzez świadczenie usług publicznych. W statucie należy także wskazać, jakie mienie z majątku samorządu zostanie przekazane zakładowi budżetowemu. Natomiast jeśli zakład już istnieje i na potrzeby sięgnięcia po unijną dotację samorząd musi formalnie nałożyć na niego obowiązek świadczenia usługi publicznej, musi to odbyć się w drodze zmiany jego statutu. Należy w nim umieścić zapisy, które będą mówiły o tym, że celem zakładu jest zaspokajanie potrzeb mieszkańców w zakresie lokalnego transportu zbiorowego poprzez świadczenie usług publicznych w wykonaniu obowiązku służby publicznej. Jeśli taki zapis już wcześniej był umieszczony w statucie, nie trzeba go zmieniać.
Obowiązek spółki komunalnej
W przypadku gdy przewoźnikiem ma być spółka komunalna, musi ona mieć formę spółki z ograniczoną odpowiedzialnością lub spółki akcyjnej. Dodatkowo spółka musi spełniać unijną definicję podmiotu o charakterze wewnętrznym. Spółki będą spełniały to kryterium, gdy prowadzą publiczną działalność w zakresie przewozów pasażerskich na terytorium gminy macierzystej (samodzielnie, a nie przez podwykonawców) oraz nie uczestniczą w przetargach na świadczenie usług publicznych w zakresie przewozu pasażerów organizowanych poza terytorium gminy. Samorząd nie musi być wyłącznym wspólnikiem w spółce. Wystarczy, że ma większościowy udział, który umożliwia samodzielne podejmowanie decyzji w sprawie spółki.
Samorząd może utworzyć spółkę tylko w drodze uchwały podjętej przez jego radę. W podobny sposób następuje także nałożenie obowiązku świadczenia usług publicznych. W uchwale rady o zawiązaniu spółki należy stwierdzić, że celem jej będzie wykonywanie zadania własnego samorządu w zakresie zaspokajania transportowych potrzeb mieszkańców. Taki zapis także powinien zostać umieszczony w statucie spółki.
Powierzenie spółce komunalnej zadań zaspokajania potrzeb mieszkańców na terenie gminy, która utworzyła tę spółkę, nie wymaga zawarcia przez gminę macierzystą odrębnej umowy z tą spółką. Natomiast w przypadku gdy spółka będzie chciała wziąć na siebie obowiązek świadczenia usług publicznych na terenie innych samorządów, musi z nimi zawrzeć odrębne umowy. Traci wówczas status podmiotu wewnętrznego i jest traktowana jako przedsiębiorca prywatny.
Spółka komunalna finansuje swoją działalność (w tym inwestycje) ze środków własnych. Na gminie ciąży obowiązek wyposażenia spółki w majątek niezbędny do świadczenia usług publicznych. Może to nastąpić w drodze (na przykład) podwyższenia kapitału, dopłat czy też pożyczki wspólnika.
Umowa ze spółką prywatną
Samorząd może również nałożyć obowiązek świadczenia publicznych usług transportowych na podmiot prywatny. Za taki jest uznawana spółka komunalna, która nie ma charakteru podmiotu wewnętrznego. Powierzenie wykonywania zadań następuje w drodze umowy cywilnoprawnej zawieranej na zasadach ogólnych. Dodatkowo musi ona spełniać wymogi umowy o świadczeniu usług publicznych w rozumieniu unijnych przepisów wspólnotowych. Jeśli na przedsiębiorcę zostanie nałożony obowiązek świadczenia umowy, należy mu się rekompensata.
Umowa o świadczenie usług publicznych może zostać zawarta na nie dłużej niż dziesięć lat (transport autobusowy i trolejbusowy) lub 15 lat (transport tramwajowy i metro). W uzasadnionych przypadkach okresy te mogą być wydłużone maksymalnie o połowę.
Samorząd w przetargu wyłania przedsiębiorcę, z którym podpisze umowę (przetarg zostanie przeprowadzony zgodnie z przepisami prawa zamówień publicznych). Rozporządzenie 1370/2007 dopuszcza dwa wyjątki od tej zasady. Można zrezygnować z przetargu, kiedy:
• średnia wartość roczna umowy jest szacowana na mniej niż 1 mln euro lub wymiar roczny transportu nie przekracza 300 tys. km. Te kryteria mogą zostać podwyższone o 100 proc., jeśli umowa ma zostać zawarta z małym lub średnim przedsiębiorstwem, która ma mniej niż 23 pojazdy.
• zostanie zakłócone świadczenie usług przez inny podmiot (wcześniejszy przewoźnik nie wywiązuje się z umowy). Wówczas gmina może zastosować jeden z trzech tzw. środków nadzwyczajnych: udzielić zamówienia na świadczenie usług publicznych bez przeprowadzania przetargu, wyrazić zgodę na przedłużenie umowy o świadczenie usług publicznych albo nakazać przedsiębiorcy świadczenie określonych usług publicznych.
PONAD 2,6 MLD EURO NA KUPNO TABORU
Samorządy wojewódzkie chcą pozyskać ponad 640 mln euro na zakup nowych pociągów. Często są to największe z planowanych przez nich inwestycji. Nie inaczej jest z komunikacją miejską. Choć na ten cel bezpośrednio są pieniądze w Programie Infrastruktura i Środowisko i Rozwój Polski Wschodniej, to należy się spodziewać, że samorządy będą chciały na ten cel pozyskać środki również z regionalnych programów operacyjnych. Szacuje się, że na nowe tramwaje i autobusy samorządy wydadzą nawet 2 mld euro.
MARIUSZ GAWRYCHOWSKI
mariusz.gawrychowski@infor.pl
Więcej: www.funduszestrukturalne. gov.pl
REKLAMA
REKLAMA