Dotacje dla samorządowych projektów edukacyjnych i oświatowych

Są już znane zasady i warunki przyznawania pomocy z unijnych programów operacyjnych. Na przedsięwzięcia inwestycyjne i pozainwestycyjne w dziedzinie oświaty, edukacji, kultury i rewitalizacji obiektów kulturowych dotacje będą przyznawane z dwóch dużych programów unijnych, tj. z Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko (PO IiŚ) oraz z Programu Operacyjnego Kapitał Ludzki (PO KL).

Edukacja, oświata i kultura mogą liczyć na pomoc finansową również w ramach regionalnych programów operacyjnych (RPO).

Jednostki samorządu terytorialnego na inwestycje w oświatę i kulturę o dużej wartości kosztorysowej mogą się starać z dwu (wymienianych wyżej) centralnie zarządzanych programów pomocowych. Jeżeli jednak projekt nie jest duży, to gmina powinna starać się o pomoc z RPO. Dla gmin wiejskich stworzono dodatkowo Program Rozwoju Obszarów Wiejskich. Jedno z tzw. działań tego programu przewiduje wsparcie finansowe projektów z dziedziny kultury i odbudowy oraz rozbudowy infrastruktury kultury. Natomiast na rozwój infrastruktury z dziedziny oświaty i edukacji gminy wiejskie mogą otrzymać referencyjne kredyty nisko oprocentowane w ramach linii kredytowej Europejskiego Funduszu Rozwoju Wsi Polskiej.

Na przedsięwzięcia kulturalne pomoc w postaci dotacji można jeszcze otrzymać w tym roku aż z 12 programów operacyjnych Ministerstwa Kultury i Dziedzictwa Narodowego (MKiDN). Projekty samorządów m.in. z dziedziny kultury i ochrony dziedzictwa kulturowego wspierał finansowo Norweski Mechanizm Finansowy i Mechanizm Finansowy EOG. Niestety, termin 16 kwietnia tego roku był ostatnim terminem przyjmowania wniosków w tym priorytecie.

STRATEGIA ROZWOJU OŚWIATY

Ministerstwo Edukacji Narodowej stworzyło program pomocowy Strategia rozwoju edukacji na obszarach wiejskich na lata 2007-2013. Będzie ona realizowana w oparciu o pomoc z unijnych programów pomocowych oraz ze źródeł budżetu państwa. Ogłoszono w niej 10 celów do zrealizowania:

n wspieranie rozwoju najmłodszych dzieci,

n upowszechnianie wychowania przedszkolnego,

n poprawa jakości procesu kształcenia,

n podniesienie kompetencji nauczycieli,

n rozszerzenie oferty edukacyjnej dla niepełnosprawnych,

n rozszerzenie oferty edukacyjnej dla dorosłych i wspieranie kształcenia ustawicznego,

n aktywizowanie środowisk wiejskich do podejmowania działań o charakterze edukacyjnym i kulturalnym,

n przygotowanie do funkcjonowania w gospodarce rynkowej,

n dążenie do efektywniejszego wykorzystania bazy szkolnej,

n rozwój umiejętności wykorzystania kompetencji oraz internetu w życiu codziennym obywatela i przedsiębiorcy.

Cały dokument jest zamieszczony na stronach internetowych: www.men.gov.pl.

Lepsza jakość w oświacie

Dotacje na poprawę jakości oświaty z Priorytetu III PO KL - Wysoka jakość oświaty - łącznie wyniosą ponad 1,42 mld euro. Taki jest budżet dotacyjny tego priorytetu. Jego celem jest podwyższanie jakości i efektywności kształcenia w systemie oświaty w gminie i w regionie. Wspomagane będą projekty organizowane przez jednostki samorządu terytorialnego wszystkich szczebli, szkoły oraz placówki oświatowe, których celem będzie wprowadzenie rozwiązań systemowych, zwiększających efektywność kształcenia oraz dostosowujące kształcenie do potrzeb gospodarki opartej na wiedzy. Dotowane będą przedsięwzięcia wdrążające nowy model pracy szkoły skoncentrowany na wyrównywaniu szans edukacyjnych różnych grup społecznych, a także projekty zapobiegające przedwczesnemu wypadaniu z systemu szkolnictwa, podnoszące kompetencje i zdolność do przyszłego zatrudnienia, w postaci m.in. różnych kursów i szkoleń.

Modernizowany może być proces kształcenia poprzez m.in. doskonalenie podstaw programowych i stworzenie warunków do realizacji kształcenia na odległość, w tym także kształcenia korespondencyjnego. Rozwijany będzie i modernizowany system egzaminów zewnętrznych, a także system i model kształcenia ustawicznego przez całe życie. Chodzi tu o organizowanie m.in. przez samorządy kursów i szkoleń dla różnych grup wiekowych. Na te m.in. projekty można będzie otrzymać dofinansowanie.

Wspierane finansowo będą przedsięwzięcia mające na celu dostosowanie kształcenia do wymogów rynku pracy i nowoczesnej lokalnej i regionalnej gospodarki. Projekty, o których mowa, w szczególności powinny dotyczyć ukierunkowania kształcenia polegającego na podnoszeniu kwalifikacji w zakresie nauk przyrodniczo-matematycznych i technicznych. Częściowo za unijne pieniądze będą mogły być wprowadzone programy edukacyjne w zakresie przedsiębiorczości, w szczególności umiejętności prowadzenia i zarządzania przedsiębiorstwem. Będzie rozwijany system doradztwa edukacyjno-zawodowego. Dzięki pieniądzom unijnym zostanie stworzony system placówek doradztwa edukacyjno-zawodowego, które będą mogły działać m.in. przy urzędach gminnych lub powiatowych urzędach pracy.

Jednostki samorządu terytorialnego otrzymają wsparcie na doskonalenie kadry pracującej w oświacie oraz na modernizację systemu kształcenia w regionie i na szczeblu lokalnym. Wprowadzane będą nowe zasady kształcenia nauczycieli. Usprawniany będzie system finansowania i system subwencji dla oświaty.

Dotowane mają być programy rozwijające system kształcenia zawodowego pozaszkolnego.

W ramach III Priorytetu PO KL przewidziano wsparcie w formie dotacji projektów rozwojowych dotyczących nowego modelu pracy szkół i placówek oświatowych. Ma on pozwolić na innowacyjne rozszerzenie oferty edukacyjnej ponad standardowy program szkolnego nauczania. Chodzi o wprowadzenie zagadnień umożliwiających zdobycie kompetencji umożliwiających wybór dalszej ścieżki edukacyjnej dla młodzieży zgodnej z potrzebami lokalnego rynku pracy. Mogą to być np. kursy języków obcych albo z zakresu informatyki oraz programy o przedsiębiorczości. Wsparcie otrzymają także projekty edukacyjne skierowane do młodzieży z terenów wiejskich lub z grup zagrożonych wczesnym wypadnięciem z systemu oświaty.

Przewiduje się wspieranie przedsięwzięć polegających na rozszerzeniu zakresu działalności szkoły o formy zagospodarowania wolnego czasu dzieci i młodzieży. Planuje się także wsparcie realizacji programów rozwijania zainteresowań naukami ścisłymi.

6 KROKÓW DO OTRZYMANIA DOTACJI ZE ŹRÓDEŁ KRAJOWYCH MKIDN

1. Rejestracja wniosków i ich sprawdzenie pod względem formalnym.

2. Przygotowanie wstępnej oceny merytorycznej przez departament albo instytucję zarządzającą danym programem albo priorytetem.

3. Ocena wniosku przez zespół sterujący.

4. Przygotowanie przez zespół sterujący listy preferencyjnej zgodnie z punktacją otrzymaną przez każdy wniosek. Lista preferencyjna zawiera propozycje zespołu dotyczące przyznawania dotacji i jej wysokości.

5. Podjęcie przez ministra, na podstawie opinii zespołu sterującego, decyzji w sprawie udzielenia dotacji.

6. Ogłoszenie listy decyzji ministra na stronie internetowej MKiDN.

Edukacja w regionach

Natomiast w Priorytecie IX PO KL - Rozwój wykształcenia i kompetencji w regionach, duży nacisk położony jest na zwiększenie dostępności kształcenia i podniesienia poziomu wykształcenia kadr dla regionalnej i krajowej gospodarki. Na dofinansowanie przedsięwzięć realizowanych w ramach tego priorytetu przeznaczono z kasy unijnej ponad 1,1 mld euro. W ramach tego priorytetu wspierane będą działania m.in. jednostek samorządu terytorialnego, kierowane do osób i placówek realizujących proces kształcenia, mające na celu stworzenie równych szans w dostępie do edukacji oraz upowszechnianie kształcenia ustawicznego. Priorytet IX tego programu operacyjnego jest bardzo podobny w wyznaczonych celach do wspierania finansowego do Priorytetu III PO KL.

Wspierane będą programy i przedsięwziecia budowy przedszkoli publicznych i upowszechniania edukacji przedszkolnej, a także wyrównywanie szans edukacyjnych dzieci w początkowym etapie edukacji. Dotowane będą różne formy edukacji przedszkolnej, szczególnie tam, gdzie edukacja ta jest niewystarczająca. Podejmowane w ramach tego priorytetu działania samorządów mają zapewnić równy i szeroki dostęp do edukacji przedszkolnej. Dofinansowanie otrzymają opracowania regionalnych strategii rozwoju społecznego oraz strategii eliminacji barier edukacyjnych w danym regionie.

Istotnym elementem tego priorytetu będą instrumenty bezpośredniego finansowego wsparcia dla uczniów i słuchaczy systemu oświaty. Temu celowi będą służyć organizowane przez gminy i powiaty regionalne programy stypendialne (wsparcie materialne uczniów umożliwiające kształcenie) oraz programy motywujące ukierunkowanie np. na rozwój określonego kierunku kształcenia zawodowego, istotnego dla strategii rozwoju regionu. Chodzi o położenie nacisku na wykształcenie kadr dla gospodarki w konkretnym regionie dla potrzeb lokalnych firm. Równolegle, wspierane będą programy umożliwiające zakup i nieodpłatne przekazanie uczniom znajdującym się w najtrudniejszej sytuacji materialnej materiałów dydaktycznych. Będzie to forma pomocy dla uczniów.

Rozwijane będą i wspierane programy doradztwa edukacyjno-zawodowego oraz rozwoju szkolnictwa zawodowego dla potrzeb strategii rozwoju gospodarczego i kulturalnego regionu. Szkolnictwo zawodowe będzie ukierunkowane na potrzeby rozwoju regionu. Rozwijane będą także przedsięwzięcia związane z rozwojem kadry pedagogicznej i administracyjnego systemu oświaty.

W ramach wspomnianego IX Priorytetu PO KL wsparcie finansowe otrzymają działania związane z upowszechnianiem kształcenia w różnych formach poprzez podnoszenie jakości usług oferowanych przez placówki kształcenia ustawicznego, w tym praktycznej nauki zawodu. Promowane będą programy zachęcające osoby w różnym wieku do podnoszenia poziomu wykształcenia i kwalifikacji zawodowych.

Pieniądze dla gmin wiejskich

Oprócz możliwości otrzymania dofinansowania z Priorytetu III i IX PO KL, gminy wiejskie i powiaty mogą otrzymać dotacje na realizację zadań z zakresu oświaty także innego priorytetu. Jest to Priorytet X PO KL - Partnerstwo na rzecz rozwoju obszarów wiejskich. W jego ramach wspierane będą m.in. przedsięwzięcia wzmacniające system oświaty w gminach wiejskich. Przede wszystkim dotacje otrzymają programy wyrównujące szanse ludności wiejskiej w dostępie do edukacji szkolnej i pozaszkolnej. Popierane będą także programy ukierunkowane na zdobywanie umiejętności w zakresie przedsiębiorczości pozarolniczej poprzez system oświaty szkolnej i pozaszkolnej, kursy i szkolenia. Dotacje unijne otrzymają programy mające na celu zmniejszenie zróżnicowania w różnych dziedzinach oświaty i edukacji pomiędzy obszarami wiejskimi a ośrodkami miejskimi.

Dotowana będzie realizacja zadań w formie wsparcia inicjatyw lokalnych oraz paktów przyczyniających się do aktywizacji społeczności lokalnych i podejmowanie dzialań na rzecz zatrudnienia, integracji społecznej oraz podnoszące poziom wykształcenia. Na realizację zadań i celów w ramach tego priorytetu przeznaczono dotacje w wysokości ponad 260 mln euro. Nie jest to duża kwota w porównaniu z innymi priorytetami tego programu operacyjnego. Priorytet ma trzy główne cele:

n pobudzenie aktywności środowisk lokalnych i ich zaangażowanie w działania zapobiegające marginalizacji obszarów wiejskich,

n działania szkoleniowe, informacyjno-promocyjne oraz doradcze służące zaangażowaniu mieszkańców w proces przygotowywania koncepcji rozwoju obszarów wiejskich,

n realizacja strategii rozwoju zasobów ludzkich na obszarach wiejskich poprzez animowanie współpracy partnerów lokalnych.

Wiejski program wsparcia

W unijnym Programie Rozwoju Obszarów Wiejskich (PROW) jest wyznaczone specjalne tzw. działanie - Odnowa i rozwój wsi. Z tej części programu samorządy wiejskie będą otrzymywać wsparcie na realizację zadań i projektów związanych z utrzymaniem, odbudową i poprawą stanu dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego wsi. Wspierane będzie tworzenie bibliotek wiejskich, muzeów i domów kultury ludowej, skansenów budownictwa wiejskiego. A także projekty związane z kulturą ludową, w tym tworzenie i rozwijanie twórczości ludowej, festiwali kultury ludowej oraz zespołów ludowych.

Pomoc będzie udzielana na remont, przebudowę i wyposażenie obiektów pełniących funkcje publiczne, społeczno-kulturalne, w szczególności obiekty zabytkowe. Dotacje otrzymają programy propagujące zachowanie dziedzictwa kulturowego, tradycji i sztuki ludowej. Za pieniądze unijne można odnowić, eksponować lub konserwować lokalne pomniki historii, obiekty architektury sakralnej i miejsca pamięci.

GDZIE SZUKAĆ INFORMACJI

n www.efrwp.org.pl - Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej,

n www.men.gov.pl - Ministerstwo Edukacji Narodowej,

n www.mrr.gov.pl - Ministerstwo Rozwoju Regionalnego,

n www.mkidn.gov.pl - Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego,

n www.funduszestrukturalne.gov.pl - strona internetowa informująca m.in. o przyszłych unijnych funduszach pomocowych w latach 2007-2013,

n www.eog.gov.pl - Norweski Mechanizm Finansowy i Mechanizm Finansowy EOG.

PRZYKŁAD 1

PIERWSZA INWESTYCJA W RAMACH RPO

Rozpoczęto już budowę centrum dydaktyczno-bibliotecznego Podhalańskiej Państwowej Wyższej Szkoły Zawodowej w Nowym Targu (Małopolskie). Jest to pierwsza inwestycja w regionie, która zostanie dofinansowana ze środków unijnych 2007-2013 w ramach Małopolskiego Regionalnego Programu Operacyjnego.

Inwestycję tę można już było rozpocząć, ponieważ znalazła się ona na tzw. Indykatywnym Planie Inwestycyjnym, finansowanym w ramach Małopolskiego RPO. Jest to jedna z 12 inwestycji kluczowych dla regionu. Przedsięwziecia, które zostaną uznane za priorytetowe, mogą liczyć na dofinansowanie z europejskich funduszy pomocowych bez konieczności brania udziału w konkursach. Taki jest i będzie charakter nowych unijnych programów operacyjnych, w szczególności RPO. Inne projekty muszą poczekać do jesieni, aż zostaną ogłoszone pierwsze terminy przyjmowania wniosków.

PRZYKŁAD 2

REWITALIZACJA TERENÓW PO WOJSKU

W Mrągowie (Warmińsko-Mazurskie) trwa rewitalizacja terenów powojskowych. Były one zniszczone przez armię. Projekt pod nazwą Zagospodarowanie placu PCK i terenów wokół Jeziora Magistrackiego polega m.in. na odbudowie zabytkowych kamieniczek miejskich i przywróceniu ich do dawnej świetności. Program rewitalizacji obejmuje prawie całe śródmieście. Większość zrewitalizowanych obiektów będzie miało głównie kulturalne znaczenie. Projekt jest finansowany częściowo przez unijne programy pomocowe, w tym głównie przez Zintegrowany Program Operacyjny Rozwoju Regionalnego.

PRZYKŁAD 3

POŻYCZKA Z FUNDUSZU

Gmina wiejska z Podlaskiego otrzymała kredyt z linii Europejskiego Funduszu Rozwoju Wsi Polskiej na budowę szkoły podstawowej i gminazjum. Budynek po lekcjach szkolnych będzie miał także inne znaczenie, ale związane z oświatą. Będą w tym budynku prowadzone zajęcia z zakresu języków obcych, nauki przedsiębiorczości. Inwestycja ma zostać zrealizowana w ciągu 18 miesięcy. Kredyt także został udzielony na taki okres, w wysokości 250 tys. zł.

Gmina po wybudowaniu samego budynku szkolnego będzie starała się o dofinansowanie zakupu wyposażenia do szkoły, budowy sali gimnastycznej i przedszkola z unijnych programów pomocowych na lata 2007-2013, w szczególności z Programu Rozwoju Obszarów Wiejskich i z RPO.

Wspomagane będą projekty rewitalizacyjne, szczególnie realizowane na terenach: zniszczonych przez przemysł, popegeerowskich i powojskowych, polegające na wykorzystaniu nieruchomości na cele kulturalne. Chodzi tu np. o dawne pałace, dwory szlacheckie, zespoły parkowe, pomniki przyrody i kultury, cmentarze zabytkowe.

Pomoc w ramach tego programu będzie udzielana, jeżeli projekt będzie realizowany w gminach wiejskich lub miejsko-wiejskich i z uwzględnieniem miejscowości zamieszkanych do 5 tys. osób. Projekt powinien być objęty planem odnowy miejscowości, zgodny ze strategią rozwoju gminy oraz z miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego lub ze studium uwarunkowań i kierunków zagospodarowania przestrzennego. Projekt nie może mieć charakteru komercyjnego.

W PROW znane jest więcej szczegółów dotyczących zasad udzielania pomocy. Otóż dotacje będą udzielane do wysokości 75 proc. wartości projektu. Pozostałe 25 proc. to udział własny gminy. Maksymalna wysokość pomocy na realizację projektów w jednej miejscowości wynosi 500 tys. zł. Szacuje się, że z tej pomocy skorzysta około 10 tys. gmin oraz instytucji i organizacji pozarządowych i publicznych non profit.

Zwiększenie atrakcyjności regionu

Dofinansowanie inwestycji w infrastrukturę z zakresu kultury i dziedzictwa kulturowego za kilka miesięcy będzie można otrzymać z PO IiŚ. W tym celu został stworzony Priorytet XII tego programu - Kultura i dziedzictwo kulturowe. W jego ramach wspierane finansowo będą przede wszystkim projekty jednostek samorządu terytorialnego, wykorzystujące potencjał kulturowy dla zwiększenia atrakcyjności turystycznej regionu i kraju albo miasta. Wspierane będą projekty infrastrukturalne o znaczeniu ponadregionalnym, mające znaczenie dla co najmniej kilku gmin.

Dofinansowaniem objęte zostaną projekty dotyczące ochrony i zachowania zabytków nieruchomych i ruchomych, zbiorów malarstwa lub innych zabytkowych dzieł sztuki. Pieniądze unijne będzie można pozyskać na przedsięwzięcia z zakresu rozwoju zasobów cyfrowych w dziedzinie zasobów bibliotecznych i archiwalnych. Tworzone będą mogły być tzw. wirtualne muzea. Ponadto wsparcie przeznaczone będzie na przygotowanie dokumentacji technicznej dotyczącej inwestycji zgodnej z celami priorytetu. A więc w tym przypadku pomoc finansową będzie można otrzymać także na początkową fazę projektu, tj. opracowanie dokumentacji technicznej.

W ramach tego priorytetu dofinansowanie otrzymają projekty z zakresu rozwoju oraz poprawy stanu infrastruktury kultury, a także inwestycje w szkolnictwie artystycznym, którego zadaniem będzie podniesienie głównie jakości kształcenia i stworzenie w ciągu kilku lat wysoko wykwalifikowanej kadry. Ma to przekładać się na podniesienie jakości oferty kulturalnej i produktów kulturalnych jako produktów turystycznych przyciągających do kraju turystów.

Takie inwestycje powinny więc zwiększyć atrakcyjność turystyczną albo inwestycyjną regionu i kraju.

Pieniądze unijne otrzymają inne przedsięwziecia inwestycyjne w dziedzinie infrastruktury kulturalnej i tworzenia tzw. przemysłu kulturowego. Głównymi beneficjentami tego priorytetu, jak przewiduje cały PO IiŚ, są samorządy, organizacje i instytucje pozarządowe i kościoły.

Wsparcie otrzymają projekty z zakresu digitalizacji zabytkowych zbiorów, konserwacji zabytków oraz ich zabezpieczenia przed kradzieżą i włamaniem oraz zniszczeniem.

Poprzez realizację różnych projektów i inwestycji mają być osiągnięte następujące efekty:

n poprawa stanu zachowania zabytków ruchomych i nieruchomych,

n rozwój i poprawa stanu infrastruktury kultury o znaczeniu ponadregionalnym,

n zwiększenie atrakcyjności kraju dla mieszkańców, turystów i inwestorów,

n poprawa stanu infrastruktury edukacyjnej szkół artystycznych.

Dwanaście programów

Jednostki samorządu terytorialnego mogą składać wnioski o dotacje w 12 programach operacyjnych (PO). Administrowane są one przez Ministerstwo Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Jeden z programów, pod nazwą Edukacja kulturalna i upowszechnianie kultury, za główny cel ma finansowe wspieranie samorządów przy realizacji projektów i przedsięwzięć, które będą miały za zadanie podnoszenie kompetencji i wiedzy społeczeństwa o kulturze narodowej na terenie gminy i regionu. Wspierane są projekty, w ramach których przygotowuje się dzieci i młodzież do aktywnego uczestniczenia w życiu kulturalnym. Za pieniądze z MKiDN mogą być tworzone warunki do rozwijania aktywności twórczej, wzbogacania oferty kulturalnej kierowanej np. do turystów. Można otrzymać wsparcie na projekty upowszechniające wśród turystów i mieszkańców regionu dziedzictwo kulturowe i tradycje kultury ludowej. Wspierane są projekty podnoszące kwalifikacje i doskonalenie zawodowe osób działających w sferze upowszechniania kultury, np. działających w gminnych ośrodkach kultury.

PO Fryderyk Chopin ma z kolei na celu kultywowanie i ochronę dziedzictwa tego artysty. Jednostki samorządu terytorialnego mogą otrzymać wsparcie na realizację projektów m.in. propagujących wiedzę o tym artyście, a także projektów, w ramach których promowana będzie różna twórczość muzyczna, wspierany rozwój utalentowanych młodych muzyków.

Istotnym programem operacyjnym jest Rozwój inicjatyw lokalnych. W tym przypadku wspierane są projekty przyczyniające się do stworzenia warunków do rozwoju twórczości lokalnej i regionalnej np. w gminnych ośrodkach kultury. W ramach tego programu dofinansowywane będą wszystkie niskobudżetowe zadania z maksymalną wnioskowaną wysokością dotacji 25 tys. zł.

Dotowana jest także promocja polskiej kultury poza granicami kraju, np. poprzez spotkania wśród Polonii albo w ramach spotkań miast i gmin bliźniaczych lub partnerskich kontaktów z samorządami zagranicznymi. Można także promować np. twórców lokalnych za granicą.

PRZYKŁAD 4

AMFITEATR I FOSA ZA UNIJNE PIENIĄDZE

Inwestycja polegająca na przebudowie i adaptacji zabytkowej fosy zamkowej i amfiteatru dla celów kulturalnych w Olsztynie znalazła wsparcie w ramach Zintegrowanego Programu Operacyjnego Rozwoju Regionalnego.

Wartość projektu wyniosła 7 mln zł. Realizacja tego przedsięwziecia kulturalnego pomoże zorganizować festiwal i spotkania kulturalne. Budowa i rozbudowa widowni amfiteatru do 1,3 tys. osób wzmacnia atrakcyjność turystyczną Olsztyna. Ponadto przebudowano tak amfiteatr, by służył celom kulturalnym nie tylko latem.

Tego typu projekty otrzymają wsparcie w ramach nowych unijnych programów pomocowych w latach 2007-2013.

PRZYKŁAD 5

ODNOWA ZABYTKÓW W RZESZOWIE

W tym roku rozpoczęła się odbudowa i restauracja zabytkowych płyt miejskich w centrum Rzeszowa. Odnowione zostaną także elewacje zabytkowych budowli. Trwa restauracja zabytkowego ratusza. Planowany koszt inwestycyjny to 13 mln zł. Na ten cel otrzymano dofinansowanie w wysokości 5 mln zł. Efektem modernizacji i restauracji zabytków ma być zmiana wyglądu rynku. Zostanie odnowiona i wyrównana przy użyciu dotychczas leżącej tu, zabytkowej kostki kamiennej.

Za pieniądze z resortu kultury można poprawiać jakość zbiorów bibliotecznych, np. w bibliotekach gminnych lub dzielnicowych. Wspierane są wydawnictwa i sieci dystrybucji książki oraz promocja polskiej książki za granicą i w kraju.

Promesa i dziedzictwo

MKiDN oferuje jednostkom samorządu terytorialnego pomoc w formie tzw. promesy. Służy ona przede wszystkim do zwiększenia efektywności wykorzystania środków unijnych i pozaunijnych, m.in. z Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego EOG, na rzecz rozwoju kultury i dziedzictwa kulturowe. W ramach tego programu operacyjnego można otrzymać dofinansowanie wkładu krajowego (własnego) do wybranych projektów kulturalnych, realizowanych ze środków europejskich.

Patriotyzm jutra to program z kolei wspierający ambitne inicjatywy edukacyjne, wychowawcze i artystyczne, które promują postawy patriotyczne oraz przypominające o polskiej kulturze w regionie i w gminie. Dotyczy to np. przedstawienia w oryginalny sposób ciekawych wydarzeń historycznych, które miały miejsce na terenie gminy albo upamiętniające te wydarzenia.

Gminy mogą w ramach programu Znaki czasu otrzymać dofinansowanie na zakup kolekcji sztuki współczesnej. Wspierane są też działania na rzecz przygotowywania odbiorców kultury, szczególnie sztuki współczesnej.

PO Dziedzictwo narodowe jest realizowany aż w ramach sześciu priorytetów. Jest to największy rządowy program MKiDN. Podstawowym jego celem jest ochrona i zachowanie materialnego dziedzictwa kulturowego, zwiększenie narodowego zasobu dziedzictwa kulturowego, w tym dziedzictwa archeologicznego, a także kompleksowa rewaloryzacja zabytków, zwiększenie roli zabytków i muzeów w rozwoju turystyki i przedsiębiorczości poprzez tworzenie zintegrowanych narodowych produktów turystycznych. Wspierane są projekty służące poprawie warunków instytucjonalnych, prawnych i organizacyjnych w zakresie ochrony zabytków i ich dokumentacji. Jednostki samorządowe mogą otrzymać dotacje na projekty, których zadaniem jest zabezpieczenie zabytków, muzeów i archiwów przed skutkami klęsk żywiołowych, kradzieżą i nielegalnym wywozem. Wspierane są przedsięwzięcia polegające na udostępnianiu zabytków dla szerszej społeczności i turystów. Dotowane są także projekty utrwalające dziedzictwo kulturowego w formie cyfrowej oraz renowacja i konserwacja zabytkowych cmentarzy, z wyjątkiem grobów i cmentarzy wojskowych.

Natomiast program Wyspiański ma na celu upowszechnianie na szczeblu lokalnym i regionalnym twórczości tego pisarza takich formach, jak spektakle, wystawy oraz konferencje.

SŁOWNIK POJĘĆ I ZWROTÓW

Digitalizacja - odnowa, restauracja w zasadzie zabytkowych dzieł sztuki, malarstwa albo księgozbioru dzieł piśmiennictwa. W zasadzie to pojęcie odnosi się do zabytków ruchomych.

Grupy defaworyzowane - niedoceniane grupy społeczne zagrożone np. wczesnym wypadnięciem z systemu oświaty z powodu braku motywacji do zdobywania wykształcenia z powodu sytuacji materialnej tej grupy.

Indeaktywny Plan Inwestycyjny - plan inwestycyjny, który wskazuje duże projekty inwestycyjne wskazane do dofinansowania w ramach regionalnych programów operacyjnych. Projekty te mają istotne znaczenie dla rozwoju regionu. Plan taki nie jest ostateczny i w okresie 2007-2013 może ulec zmianie.

Instytucja zarzĄdzajĄca - instytucja, która jest odpowiedzialna za administrowanie danym programem, w tym udzielanie dofinansowania.

Charakter niekomercyjny projektu - chodzi o przedsięwzięcie lub projekt inwestycyjny, który nie jest nastawiony przede wszystkim na odnoszenie korzyści finansowych, a w szczególności chodzi o to, by pełnił on funkcje ogólnodostępne, publiczne dla społeczności lokalnej lub regionu.

Lokalne pomniki historii - chodzi przede wszystkim o miejsca, w których miały zdarzenia historyczne ważne dla lokalnej społeczności lub całego kraju, mogą to być budynki, pomniki przyrody, obeliski, pola bitew, cmentarze zabytkowe, stare budowle.

Non profit - instytucja nie dla zysku, nienastawiona na odnoszenie korzyści finansowych z prowadzonej działalności.

Wirtualne muzeum - muzeum, które można zwiedzić i obejrzeć jego zawartość za pośrednictwem internetu bez wychodzenia z domu.

Po pomoc do województwa

O dofinansowanie projektów oświatowych, edukacyjnych i kulturowych jednostki samorządu terytorialnego będą mogły się starać na szczeblu wojewódzkim w ramach regionalnych programów operacyjnych (RPO). W każdym województwie będzie taki program. Pomoc będzie udzielana przez wojewódzkiego administratora programu, a nie przez instytucję zarządzającą centralnie programem, tak jak to przewidziano m.in. w ramach PO IiŚ oraz PO KL.

Oprócz pomocy finansowej dla projektów z zakresu infrastruktury komunalnej i drogowej wszystkie władze regionalne zaplanowały pomoc w priorytetach dotyczących infrastruktury społecznej. Dotyczy to dotowania projektów z zakresu kultury i ochrony dziedzictwa narodowego, rewitalizacji terenów i nieruchomości zaniedbanych oraz przeznaczenie ich na cele kulturalne i turystyczne. Wspierane będą też projekty edukacyjne i oświatowe.

Samorządy, których budżet projektu inwestycyjnego lub pozainwestycyjnego będzie niewielki, powinny starać się o pomoc finansową z RPO.

I tak np. w Dolnośląskim Regionalnym Programie Operacyjnym przewidziano aż trzy priorytety z obszaru kultury i edukacji. Są to:

n Priorytet 7 - Zachowania a ochrona dziedzictwa kulturowego oraz rozwój kultury na Dolnym Śląsku,

n Priorytet 8 - Rozbudowa i modernizacja infrastruktury edukacyjnej na Dolnym Śląsku,

n Priorytet 10 - Odnowa zdegradowanych obszarów.

Kliknij aby zobaczyć ilustrację.

W innych programach tego typu wsparcie będzie oferowane najczęściej w ramach priorytetu - Rozwój infrastruktury społecznej. Do jednego worka włożono takie dziedziny, jak: edukacja, oświata, kultura, zdrowie, infrastruktura informatyczna. W Lubuskim RPO przewidziane tylko w priorytecie - Rozwój lokalny, a w Podlaskim RPO udzielanie wsparcia jest przewidziane w dwu podobnie brzmiących priorytetach: Priorytet 6 - Rozwój infrastruktury lokalnej i Priorytet 7 - Rozwój infrastruktury społecznej. Nie o nazwę chodzi, ale o dostępność środków unijnych. A z tym bywa różnie w ramach RPO. Dobre rozwiązanie przyjęto w Dolnośląskim RPO.

Znane są już wszystkie projekty RPO, w tym cele i priorytety, w ramach których będą przyznawane dotacje. Opublikowane są one na stronach internetowych: www.funduszestrukturalne.gov.pl, www.mrr.gov.pl lub na witrynach internetowych poszczególnych województw. Są tam zamieszczone pełne teksty ostatecznych projektów, podstawy prawne RPO i opisy programów.

Kredyty i pożyczki na infrastrukturę

Główną zasadą dotacji z unijnych programów operacyjnych jest refundacja poniesionych kosztów inwestycyjnych. A więc najpierw samorząd musi ponieść koszty z własnego budżetu albo z kredytu bankowego lub pożyczki od innej instytucji pożyczkowej. Dopiero po tym gmina albo powiat otrzymuje refundację na podstawie zawartej wcześniej umowy o dofinansowanie, zawartej z polskim administratorem danego programu operacyjnego.

Dlatego banki mają już stworzoną ofertę dla jednostek samorządu terytorialnego. Do tych banków należy m.in. Bise, BGK i BOŚ, specjalizujące się w obsłudze samorządów. Ofertę finansowania inwestycji i przedsięwzięć realizowanych w ramach programów unijnych posiadają inne banki komercyjne i spółdzielcze. W tym przypadku każda jednostka samorządu terytorialnego musi wybierać kredytodawcę zgodnie z przepisami ustawy - Prawo zamówień publicznych. Jest to jeden z wielu warunków. W innym przypadku można nie otrzymać dotacji.

Korzystną ofertę finansowania np. inwestycji w infrastrukturę oświatową posiada Europejski Fundusz Rozwoju Wsi Polskiej (EFRWP). Przedmiotem kredytowania mogą być inwestycje z zakresu oświaty wiejskiej, zlokalizowane na wsi i w miastach zamieszkanych do 20 tys. mieszkańców. Za pieniądze z funduszu można: budować, modernizować, adoptować i kupować wyposażenie inwestycyjne dla wiejskich i gminnych szkół podstawowych, gimnazjów i liceów ogólnokształcących oraz zawodowych szkół rolniczych. Można także otrzymać kredyt na modernizację, adaptację i budowę towarzyszącej infrastruktury szkolno-oświatowej, obejmującej szkolne obiekty sportowo-rekreacyjne, ogrodzenia tych obiektów, obiekty magazynowe oraz inne urządzenia towarzyszące tym obiektom.

Obecne oprocentowanie z linii EFRWP wynosi 4 proc. w skali roku. Udzielany jest on bezpośrednio przez banki: Bank Millennium, BGŻ, Gospodarczy Bank Wielkopolski i banki spółdzielcze zrzeszone z nim. Kredyt jest udzielany na okres do pięciu lat z okresem 12-miesięcznej karencji w spłacie długu. Wysokość kredytu to 80 proc. wartości kosztorysowej brutto zadania inwestycyjnego. Maksymalnie nie może to być więcej niż 700 tys. zł. Może być to inwestycja już realizowana i kredytowana. W przypadku realizacji inwestycji objętych dofinansowaniem ze środków unijnych programów pomocowych kredyt może być udzielony do 100 proc. wartości kosztorysowej. Kredyt jest wypłacany we transzach.

Koniec z pomocą norweską

16 kwietnia 2007 r. zakończyła się druga tura przyjmowania wniosków o dofinansowanie w ramach Norweskiego Mechanizmu Finansowego i Mechanizmu Finansowego EOG. Trwała ona trzy i pół miesiąca, tj. od 2 stycznia 2007 r. Złożono ogółem 1190 wniosków, z tego tylko 104 wnioski jednostek samorządu terytorialnego dotyczyły priorytetu - Ochrona kulturowego dziedzictwa europejskiego.

Dla priorytetu Ochrona kulturowego dziedzictwa europejskiego był to drugi i ostatni termin przyjmowania wniosków w okresie 2004-2009. Wiecej już nie będzie ogłaszanych terminów przyjmowania wniosków w tym priorytecie.

Procedura przyznawania dofinansowania w tych mechanizmach jest bardziej złożona niż w przypadku unijnych funduszy strukturalnych.

Wnioski najpierw zostaną ocenione w instytucji pośredniczącej, w której zostały złożone. Następnie trafiają do Ministerstwa Rozwoju Regionalnego, które pełni funkcję krajowego punktu kontaktowego. Później wnioski z tego resortu trafiają do krajów - darczyńców, tj. do rządu Norwegii lub Komitetu Mechanizmu Finansowego, które podejmują decyzję o dofinansowaniu lub nie.

ANDRZEJ OKRASIŃSKI

andrzej.okrasinski@infor.pl

PODSTAWA PRAWNA

n Ustawa z 27 czerwca 2003 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. nr 137, poz. 1304).

n Ustawa z 19 lutego 2004 r. o systemie informacji oświatowej (Dz.U. nr 49, poz. 463).

n Ustawa z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (t.j. Dz.U. z 2001 r. nr 13, poz. 123 oraz z 2004 r. nr 11, poz. 96).