Uprawnienia organów publicznych przed sądami administracyjnymi

Może się wydawać, że sądy administracyjne zajmują się tylko sprawami zainicjowanymi przez obywateli niezadowolonych z rozstrzygnięć organów administracji. Istotnie, podstawowym zadaniem sądów administracyjnych jest kontrola działalności administracji publicznej. Jednak nie oznacza to, że organ administracji występuje tylko w roli autora decyzji, która nie spełnia oczekiwań jej adresata. Postępowanie przed sądami administracyjnymi przewiduje sytuacje, w których organ administracji występuje albo w innym charakterze, albo posiada uprawnienia procesowe na równi z obywatelem.

Kiedy powstaje spór kompetencyjny

Zgodnie z kodeksem postępowania administracyjnego organy administracji publicznej z urzędu przestrzegają swojej właściwości rzeczowej i miejscowej. W konsekwencji organ, który uważa, że jest niewłaściwy dla rozstrzygnięcia sprawy, przekazuję ją zgodnie z właściwością innemu organowi. Zdarzają się jednak i takie sytuacje, gdy żaden z organów nie chce się uznać za właściwy. Powstaje spór kompetencyjny. Przepisy jasno wskazują, kto rozstrzyga spór kompetencyjny między poszczególnymi rodzajami organów. Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych powierzono także sądom administracyjnym. Zgodnie z przepisami prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi sądy administracyjne rozstrzygają spory o właściwość między organami jednostek samorządu terytorialnego i między samorządowymi kolegiami odwoławczymi, o ile odrębna ustawa nie stanowi inaczej, oraz spory kompetencyjne między organami tych jednostek a organami administracji rządowej.

Do czasu rozstrzygnięcia sporu o właściwość organ administracji publicznej, na którego obszarze wynikła sprawa, podejmuje tylko czynności niecierpiące zwłoki ze względu na interes społeczny lub słuszny interes obywateli i zawiadamia o tym organ właściwy do rozstrzygnięcia sporu.

Jednocześnie rozstrzyganie sporów kompetencyjnych należy do wyłącznej kompetencji Naczelnego Sądu Administracyjnego. Oznacza to, że zajmuje się nimi nie sąd I instancji, ale od razu sąd II instancji. Do rozstrzygania sporów kompetencyjnych stosuje się jednak odpowiednio przepisy o postępowaniu przed wojewódzkim sądem administracyjnym. NSA rozstrzyga je na wniosek organu. Wniosek składa się bezpośrednio do sądu. Przepisy prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi wyraźnie stanowią, że wniosek organu administracji o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego powinien czynić zadość wymaganiom pisma w postępowaniu sądowym. Ponadto powinien zawierać określenie żądania, jego podstawy i uzasadnienie oraz oznaczenie stron i organów, a także spełniać inne wymagania określone w przepisach szczególnych. Do wniosku takiego stosuje się odpowiednio przepisy o skardze, jeżeli ustawa nie stanowi inaczej.

Pismo w postępowaniu przed sądem administracyjnym obejmuje przede wszystkim wnioski i oświadczenia stron. Każde pismo strony w tym przypadku wnioskującego o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego powinno zawierać:

• oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, nazwę organu, jego przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;

• oznaczenie rodzaju pisma;

• osnowę wniosku lub oświadczenia;

• podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;

• wymienienie załączników.

Pierwsze pismo w sprawie powinno ponadto zawierać oznaczenie adresu do doręczeń lub siedziby stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników oraz przedmiotu sprawy. Dalsze pisma muszą zawierać sygnaturę akt sprawy. Do pisma należy dołączyć pełnomocnictwo, jeżeli pismo wnosi pełnomocnik, który przedtem nie złożył pełnomocnictwa. A także jego odpisy i odpisy załączników dla doręczenia ich stronom. Jeżeli w sądzie nie złożono załączników w oryginale, to trzeba dołączyć po jednym odpisie każdego załącznika do akt sądowych. Odpisami w tym przypadku mogą być także uwierzytelnione fotokopie bądź uwierzytelnione wydruki poczty elektronicznej.

Wniosek o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego załatwiany jest przez NSA na rozprawie. Sąd wydaje postanowienie, w którym wskazuje na organ właściwy do rozpoznania sprawy.

 

Istotne wskazówki NSA

Przepisy dotyczące sporów kompetencyjnych czasami w praktyce sprawiają pewne trudności interpretacyjne. W jednym z orzeczeń NSA przypomniał, że w razie uchylenia przez organ wyższego stopnia postanowienia organu jednostki samorządu terytorialnego o przekazaniu sprawy organowi administracji rządowej oraz wskazania organu jednostki samorządu terytorialnego jako organu właściwego do załatwienia sprawy, wskazany organ jednostki samorządu terytorialnego może wystąpić do Naczelnego Sądu Administracyjnego o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego między tym organem a organem administracji rządowej (postanowienie NSA z 12 paździenika 2006 r., sygn. akt II OW 22/06, opublikowany w ONSAiWSA 2007/3/63).

SKUTKI BŁĘDÓW WE WNIOSKU

• Warunki formalne

Jeżeli pismo (jest nim m.in. wniosek) nie może otrzymać prawidłowego biegu z uwagi niezachowania warunków formalnych, sąd wezwie do ich uzupełnienia. Przewodniczący wzywa do jego uzupełnienia lub poprawienia. Jednocześnie sąd wyznacza na dokonanie tych czynności siedmiodniowy termin, pouczając jednocześnie o rygorze pozostawienia pisma bez rozpoznania w przypadku nieuzupełnienia braków.

• Pismo bez poprawki

Jeżeli strona nie uzupełniła lub nie poprawiła pisma w terminie, przewodniczący zarządza pozostawienie pisma bez rozpoznania. Na zarządzenie przysługuje zażalenie.

• Skutki pisma

Pismo poprawione lub uzupełnione w terminie wywołuje skutki od dnia jego wniesienia.

KTO ROZSTRZYGA SPORY KOMPETENCYJNE WG K.P.A.

Spory o właściwość rozstrzygają:

1. między organami jednostek samorządu terytorialnego, z wyjątkiem przypadków określonych w pkt 2-4 - wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku takiego organu - sąd administracyjny,

2. między kierownikami służb, inspekcji i straży administracji zespolonej tego samego powiatu, działających w imieniu własnym lub w imieniu starosty - starosta,

3. między organami administracji zespolonej w jednym województwie niewymienionymi w pkt 2 - wojewoda,

4. między organami jednostek samorządu terytorialnego w różnych województwach w sprawach należących do zadań z zakresu administracji rządowej - minister właściwy do spraw administracji publicznej,

5. między wojewodami oraz organami administracji zespolonej w różnych województwach - minister właściwy do spraw administracji publicznej,

6. między wojewodą a organami administracji niezespolonej - minister właściwy do spraw administracji publicznej po porozumieniu z organem sprawującym nadzór nad organem pozostającym w sporze z wojewodą,

7. między organami administracji publicznej innymi niż wymienione w pkt 1-4, 5 i 6 - wspólny dla nich organ wyższego stopnia, a w razie braku takiego organu - minister właściwy do spraw administracji publicznej,

8. między organami administracji publicznej, gdy jednym z nich jest minister - Prezes Rady Ministrów.

Spory kompetencyjne między organami jednostek samorządu terytorialnego a organami administracji rządowej rozstrzyga sąd administracyjny.

Trzeba pamiętać, że instytucja rozstrzygania sporów kompetencyjnych nie jest instytucją abstrakcyjną. Spór kompetencyjny ma miejsce wtedy, gdy rozbieżność poglądów co do zakresu działania organów administracji publicznej zachodzi w odniesieniu do rozpatrywania i rozstrzygania tej samej sprawy. Jak podkreślił NSA, musi zachodzić tożsamość sprawy, którą zajmują się co najmniej dwa organy. A zatem wtedy gdy w postępowaniu przed organami chodzi o rozstrzygnięcie sprawy pomiędzy tymi samymi stronami, dotyczącej tego samego przedmiotu, przy zastosowaniu tej samej podstawy prawnej. Sąd wyjaśnił, że spór kompetencyjny może powstać tylko w ramach konkretnej sprawy administracyjnej, która jest przedmiotem prowadzonego postępowania, albo co do której odmówiono nadania biegu postępowaniu. Warto podkreślić, że w ocenie sądu brak dokładnego określenia przedmiotu sprawy wyłącza rozpoznanie i rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego. Spór kompetencyjny powstaje tylko w razie, gdy z uwagi na niedoskonałość przepisów prawa zachodzi konieczność wyprowadzenia w wyniku złożonego procesu wykładni właściwości organów administracji publicznej (postanowienie NSA z 4 lipca 2006 r., sygn. akt I OW 6/06, niepublikowany).

Stanowisko to potwierdza inne postanowienie, w którym NSA zastrzegł, że jeżeli organ składający wniosek o rozstrzygnięcie sporu kompetencyjnego nie sformułuje swego wniosku na tle konkretnej sprawy, w której doszło do sporu, sąd nie może merytorycznie rozpoznać tego wniosku. Orzeczenie sądu rozstrzygającego spór kompetencyjny nie może być abstrakcyjne, pozbawione odniesienia do konkretnej sprawy (postanowienie z 12 sierpnia 2005 r., sygn. akt II OW 25/05, opublikowany ONSAiWSA 2006/1/5).

Postępowanie mediacyjne

Postępowanie mediacyjne to stosunkowo nowa instytucja postępowania sądowo-administracyjnego. Została wprowadzona do procedury dopiero w wyniku kompleksowej zmiany przepisów związanych z wprowadzeniem reformy sądownictwa administracyjnego. Rolą postępowania mediacyjnego jest doprowadzenie do załatwienia sporu w sposób ugodowy.

Już po tym jak sprawa trafia do sądu spór może zostać załatwiony bez konieczności przeprowadzania rozprawy.

Postępowanie mediacyjne to bardzo dobre rozwiązanie zarówno dla skarżącego, jak i organu administracji. Podstawową zaletą jest to, że sprawę można zakończyć szybko. A sama mediacja nie przekreśla prawa do dochodzenia praw przed sądem przez skarżącego. Trzeba pamiętać, że o mediację może wnioskować nie tylko skarżący obywatel zainteresowany szybkim załatwieniem sprawy. Wniosek taki może także złożyć organ administracji.

Trzeba podkreślić, że postępowanie mediacyjne może być przeprowadzone przed sądem pierwszej instancji. Zgodnie z przepisami prawa o postępowaniu przed sądem administracyjnym mediacja może być przeprowadzona na wniosek skarżącego lub organu, złożonego przed wyznaczeniem rozprawy. Postępowanie mediacyjne może być prowadzone mimo braku wniosku stron o przeprowadzenie takiego postępowania. Wówczas z inicjatywą występuje sam sąd.

Trzeba pamiętać, że czasami po tym, jak sprawa trafia do sądu i organ administracji otrzymuje pełną argumentację skarżącego, zmienia swoje stanowisko. Okazuje się bowiem, że argumentacja skarżącego jest przekonująca i w tym świetle rozstrzygnięcie mogłoby być inne.

Mediacja polega właśnie na tym, że na wniosek skarżącego lub organu może być przeprowadzone postępowanie, którego celem jest wyjaśnienie i rozważenie okoliczności faktycznych i prawnych sprawy oraz przyjęcie przez strony ustaleń, co do sposobu jej załatwienia w granicach obowiązującego prawa. Wniosek można złożyć aż do czasu wyznaczenia rozprawy. Inaczej mówiąc w ramach mediacji organ i skarżący w obecności bezstronnego mediatora mogą przedyskutować to, czy sprawy nie da się załatwić bez przeprowadzania rozprawy i wydawania wyroku.

Mediacja zapewnia to samo, co daje rozprawa przed sądem administracyjnym, tj. równość stron. Cechą postępowania administracyjnego jest brak równorzędności między stronami jego postępowania. Z jednej strony występuje obywatel, zaś z drugiej organ administracji działający jako organ władzy mający za sobą cały aparat państwa. Przed sądem administracyjnym dysproporcje znikają. I ma to miejsce nie tylko w przypadku przeprowadzenia rozprawy, ale także i mediacji. Organ i skarżący jako równorzędne strony postępowania w obecności bezstronnego mediatora w ramach postępowania mediacyjnego dążą do wyjaśnienia istniejących między nimi różnic w ocenie faktów i prawa. Mediacja pozwala na weryfikację wiedzy o sprawie obu stron. To zaś w konsekwencji powinno doprowadzić do ustaleń, jak załatwić sprawę w sposób satysfakcjonujący obie strony. Organ administracji, który bierze udział w mediacji, może w jej wyniku dokonać autoweryfikacji zapadłego, a zaskarżonego przez obywatela aktu.

 

Jak przebiega mediacja

W mediacji udział oprócz stron bierze mediator. Postępowanie mediacyjne prowadzi sędzia lub referendarz sądowy wyznaczony przez przewodniczącego wydziału. Posiedzenie mediacyjne odbywa się z udziałem stron. Wynika to niejako z charakteru samej instytucji mediacji. Nie można uznać, że postępowanie mediacyjne może odbyć się skutecznie tylko z udziałem jednej strony. Mediacja polega na dyskusji dwóch spierających się stron. To one przy udziale niezależnego mediatora mają wymienić się poglądami i argumentami w zakresie spornych kwestii. Mediacja nie polega na przekonaniu do swoich racji sądu, ale drugiej strony. Dlatego w mediacji musi brać udział organ administracji oraz skarżący.

5 ETAPÓW POZYTYWNEGO ZAŁATWIENIA SPRAWY ADMINISTRACYJNEJ W TRYBIE MEDIACJI

1 Obywatel składa skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego

2 Organ administracji występuje z wnioskiem o przeprowadzenie mediacji

3 Mediacja kończy się porozumieniem co do rozstrzygnięcia sprawy

4 Na podstawie protokołu z mediacji organ administracji zmienia zaskarżoną decyzję zgodnie z ustaleniami mediacji

5 Wydanie nowej decyzji kończy spór w sprawie

PRZESŁANKI STWIERDZENIA NIEWAŻNOŚCI Z K.P.A.

Organ administracji publicznej stwierdza nieważność decyzji, która:

• wydana została z naruszeniem przepisów o właściwości,

• wydana została bez podstawy prawnej lub z rażącym naruszeniem prawa,

• dotyczy sprawy już poprzednio rozstrzygniętej inną decyzją ostateczną,

• została skierowana do osoby niebędącej stroną w sprawie,

• była niewykonalna w dniu jej wydania i jej niewykonalność ma charakter trwały,

• w razie jej wykonania wywołałaby czyn zagrożony karą,

• zawiera wadę powodującą jej nieważność z mocy prawa.

Z przebiegu posiedzenia mediacyjnego spisuje się protokół. W nim zamieszcza się stanowiska stron, a w szczególności dokonane przez strony ustalenia co do sposobu załatwienia sprawy. Protokół podpisuje prowadzący postępowanie mediacyjne oraz strony.

Należy podkreślić, że mediacja nie przekreśla prawa do sądu skarżącego. Nie musi też zakończyć się sukcesem. Ma być próbą kompromisowego załatwienia sporu, ale nie zawsze próbą udaną. Mediacja może zakończyć się sukcesem albo nie.

Zasadniczo mediacja zakończona porozumieniem pozwala rozstrzygnąć i zamknąć sprawy. Na podstawie ustaleń dokonanych w postępowaniu mediacyjnym, organ uchyla lub zmienia zaskarżony akt albo wykonuje lub podejmuje inną czynność stosownie do okoliczności sprawy w zakresie swojej właściwości i kompetencji. Tym samym na podstawie ustaleń mediacji organ może dokonać weryfikacji swojego rozstrzygnięcia.

Nie każda jednak mediacja prowadzi do kompromisu. Jeżeli strony nie dokonają ustaleń co do sposobu załatwienia sprawy, podlega ona rozpoznaniu przez sąd. Inaczej mówiąc brak ustaleń w toku mediacji powoduje, że sprawę rozstrzyga sąd w zwykłym trybie, czyli na rozprawie.

Zarówno urzędnicy, jak i skarżący obywatele muszą pamiętać, że wypracowane przez strony rozwiązania nie przestają obowiązywać po zakończeniu mediacji. Skarżący ma pełną gwarancję obrony swoich praw, a urzędnik musi pamiętać, że niewypełnienie ustaleń poczynionych w toku mediacji będzie podlegać kontroli.

Na akt wydany na podstawie ustaleń mediacji można wnieść skargę do wojewódzkiego sądu administracyjnego. Skargę wnosi się w terminie trzydziestu dni od dnia doręczenia aktu albo wykonania lub podjęcia czynności. Skargę sąd rozpoznaje łącznie ze skargą wniesioną w sprawie na akt lub czynność, w której przeprowadzono postępowanie mediacyjne. Tylko, jeżeli skarga na akt lub czynność wydane lub podjęte na podstawie tych ustaleń nie zostanie wniesiona albo skarga ta zostanie oddalona, sąd umarza postępowanie w sprawie, w której przeprowadzono postępowanie mediacyjne. Czyli spór się zakończy.

Jak sporządzić wniosek

Co prawda postępowanie mediacyjne może być także prowadzone mimo braku wniosku stron o przeprowadzenie takiego postępowania. Jednak co do zasady strona, która chce przeprowadzenia mediacji musi sporządzić wniosek. Wniosek o przeprowadzenie mediacji, jak każde pismo procesowe musi spełniać podstawowe wymogi formalne.

Każde pismo strony powinno zawierać:

• oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;

• oznaczenie rodzaju pisma;

• osnowę wniosku lub oświadczenia;

• podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;

• wymienienie załączników.

We wniosku o przeprowadzenie postępowania mediacyjnego należy wskazać, jakie konkretne okoliczności sprawy mają być poddane wyjaśnieniu. We wniosku należy też wskazać ustalenia co do sposobu załatwienia sprawy. Inaczej mówiąc, wnioskodawca musi zakreślić, jakie okoliczności będą podlegać dyskusji oraz jakiego rozwiązania się spodziewa.

Postępowanie uproszczone

Postępowaniem, o którym należy wspomnieć przy okazji mediacji, jest też postępowanie uproszczone. To również nowa instytucja postępowania sądowoadministracyjnego, w które organ administracyjny ma określone prawa. Postępowanie uproszczone, tak samo jak mediacja, ma pozwolić na szybkie załatwienie spraw. W tym jednak przypadku powodem załatwienia sprawy poza rozprawą sądową są poważne wady zaskarżonego orzeczenia administracyjnego. Wady, które i tak spowodują wyeliminowanie zaskarżonych aktów z obiegu prawnego. Sprawa może być rozpoznana w trybie uproszczonym tylko jeżeli:

• decyzja lub postanowienie są dotknięte wadą nieważności, albo wydane zostały z naruszeniem prawa dającym podstawę do wznowienia postępowania;

• strona zgłosi wniosek o skierowanie sprawy do rozpoznania w trybie uproszczonym, a żadna z pozostałych stron w terminie 14 dni od zawiadomienia o złożeniu wniosku nie zażąda przeprowadzenia rozprawy.

Wniosek o skierowanie sprawy do rozpoznania w trybie uproszczonym może złożyć zarówno organ administracji, jak i skarżący, z tym zastrzeżeniem, że w obu przypadkach do jego przeprowadzenia konieczna jest zgoda strony przeciwnej. Jeżeli to skarżący, obywatel występuje z wnioskiem o przeprowadzenie postępowania uproszczonego - organ administracji ma prawo do żądania przeprowadzenia rozprawy. Organ administracji ma na to 14 dni od doręczenia skargi wraz z wnioskiem o skierowanie sprawy do rozpoznania w trybie uproszczonym. W trybie uproszczonym sąd rozpoznaje sprawy na posiedzeniu niejawnym w składzie jednego sędziego.

Sąd rozpoznający sprawę w trybie uproszczonym może przekazać sprawę do rozpoznania na rozprawie. Sprawa może być również rozpoznana w trybie uproszczonym w przypadku, gdy organ nie przekazał sądowi skargi mimo wymierzenia grzywny. Sąd może wówczas na żądanie skarżącego rozpoznać sprawę na podstawie nadesłanego odpisu skargi, gdy stan faktyczny i prawny przedstawiony w skardze nie budzi uzasadnionych wątpliwości.

Organ administracji skarżącym przed NSA

Po reformie sądownictwa administracyjnego prawo do zaskarżania wyroków wojewódzkich sądów administracyjnych mają obie strony postępowania, czyli zarówno skarżący, jak i organ administracji. Oznacza to, że korzystny dla skarżącego wyrok sądu I instancji nie zawsze musi oznaczać przegraną organu administracji. Od niekorzystnego wyroku wojewódzkiego sądu administracyjnego organowi administracji przysługuje skarga kasacyjna do NSA. Należy podkreślić, że w praktyce ze skargą kasacyjną organu administracji możemy mieć do czynienia zasadniczo w dwóch przypadkach. Oczywiście organ administracji może być zainteresowany zaskarżeniem wyroku sądu I instancji wtedy, gdy sprawę wygrał adresat zaskarżonego aktu, np. decyzji. Niemniej jednak zdarzają się też sytuacje, gdy organ dochodził swoich racji w sporze z organem nadzoru. Jeżeli sam zaskarżył rozstrzygnięcie nadzorcze i sąd uznał je za słuszne, organ administracji może wnieść skargę kasacyjną w związku z tym, że przegrał własną sprawę.

Skargę kasacyjna można wnieść tylko od wyroku uzasadnionego na piśmie. Sąd administracyjny I instancji uzasadnia z urzędu tylko te wyroki, w których uwzględnił skargę. Wówczas uzasadnienie wyroku wojewódzki sąd administracyjny sporządza z urzędu w terminie 14 dni od dnia ogłoszenia wyroku albo podpisania sentencji wyroku wydanego na posiedzeniu niejawnym. W sprawach, w których skargę oddalono, uzasadnienie wyroku sporządza się na wniosek strony zgłoszony w terminie siedmiu dni od dnia ogłoszenia wyroku albo doręczenia odpisu sentencji wyroku. Uzasadnienie wyroku sporządza się w terminie 14 dni od dnia zgłoszenia wniosku. Odpis wyroku z uzasadnieniem sporządzonym z urzędu doręcza się każdej stronie. Jeżeli uzasadnienie wyroku zostało sporządzone na wniosek strony, odpis wyroku z uzasadnieniem doręcza się tylko tej stronie, która złożyła wniosek. Za uzasadnienie wyroku na wniosek trzeba będzie zapłacić. Opłatę kancelaryjną za odpis orzeczenia z uzasadnieniem pobiera się z góry przy zgłoszeniu wniosku o sporządzenie uzasadnienia orzeczenia i jego doręczenie. Jeżeli opłata nie została uiszczona, przewodniczący zarządzi ściągnięcie jej od strony, która złożyła wniosek. Nie pobiera się opłaty kancelaryjnej za odpis orzeczenia z uzasadnieniem, podlegający doręczeniu z urzędu.

ADRESY

www.nsa.gov.pl

Adres NSA

ul. Jasna 6

00-013 Warszawa

tel. 0-22 551 60 00

Nr konta NSA:

NBP O/O Warszawa 74 1010 1010 0402 2422 3100 0000

O CZYM MUSI PAMIĘTAĆ SKARŻĄCY

Żeby skutecznie zaskarżyć wyrok sądu administracyjnego oddalający skargę:

• skarżący musi zgłosić wniosek o sporządzenie uzasadnienia na piśmie,

• wniosek należy złożyć w terminie siedmiu dni od dnia ogłoszenia wyroku albo doręczenia odpisu sentencji wyroku,

• uzasadnienie wyroku sporządza się w terminie 14 dni od dnia zgłoszenia wniosku.

• przed NSA obowiązuje przymus adwokacki, co oznacza, że skarga kasacyjna musi być sporządzona i podpisana przez profesjonalistę.

Elementy skargi kasacyjnej

Tak jak każde pismo procesowe, skarga kasacyjna powinna zawierać:

• oznaczenie sądu, do którego jest skierowane, imię i nazwisko lub nazwę stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;

• oznaczenie rodzaju pisma;

• osnowę wniosku lub oświadczenia;

• podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;

• wymienienie załączników.

 

Skarga kasacyjna

Skarga kasacyjna to środek odwoławczy od orzeczenia sądu I instancji. Zgodnie bowiem z przepisami od wydanego przez wojewódzki sąd administracyjny wyroku lub postanowienia kończącego postępowanie w sprawie co do zasady przysługuje skarga kasacyjna do Naczelnego Sądu Administracyjnego. Należy jednak pamiętać, że postępowanie przed sądem II instancji jest bardziej sformalizowane, a skarga kasacyjna jest szczególnym środkiem zaskarżenia. Przede wszystkim w przeciwieństwie do WSA sąd kasacyjny jest związany granicami skargi kasacyjnej, co oznacza, że NSA weźmie pod uwagę tylko te argumenty, które zostały w niej zawarte, i to tylko wtedy, gdy zostały one prawidłowo sformułowane.

Przed NSA obowiązuje tzw. przymus adwokacki. Polega on na tym, że skarga kasacyjna co do zasady powinna być sporządzona przez adwokata lub radcę prawnego. W sprawach obowiązków podatkowych, także przez doradcę podatkowego, a w sprawach własności przemysłowej - rzecznika patentowego. Ponadto skarga kasacyjna powinna czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pisma w postępowaniu sądowym oraz zawierać oznaczenie zaskarżonego orzeczenia ze wskazaniem, czy jest ono zaskarżone w całości, czy w części, przytoczenie podstaw kasacyjnych i ich uzasadnienie, wniosek o uchylenie lub zmianę orzeczenia z oznaczeniem zakresu żądanego uchylenia lub zmiany. Skargę kasacyjną wnosi się do sądu, który wydał zaskarżony wyrok lub postanowienie, w terminie 30 dni od dnia doręczenia stronie odpisu orzeczenia z uzasadnieniem. Wojewódzki sąd administracyjny odrzuci na posiedzeniu niejawnym skargę kasacyjną wniesioną po upływie terminu lub z innych przyczyn niedopuszczalną, jak również skargę kasacyjną, której braków strona nie uzupełniła w wyznaczonym terminie. Strona, która nie wniosła skargi kasacyjnej, może wnieść do wojewódzkiego sądu administracyjnego odpowiedź na skargę kasacyjną w terminie 14 dni od doręczenia jej skargi kasacyjnej. Po upływie terminu na wniesienie odpowiedzi lub po zarządzeniu doręczenia odpowiedzi wnoszącemu skargę kasacyjną, wojewódzki sąd administracyjny niezwłocznie przedstawi skargę kasacyjną wraz z odpowiedzią i aktami sprawy Naczelnemu Sądowi Administracyjnemu.

Koszty przed NSA również dla organu

Jeżeli organ administracji podejmuje decyzję o zaskarżeniu niekorzystnego wyroku do NSA musi pamiętać o konieczności poniesienia określonych kosztów. Przede wszystkim niezbędne będzie opłacenie skargi kasacyjnej, czyli uiszczenie wpisu sądowego. Wpis od skargi kasacyjnej wyniesie połowę wpisu obowiązującego przed sądem I instancji.

Przypomnijmy, że koszty sądowe obejmują opłaty sądowe i zwrot wydatków. Opłatami sądowymi są wpis i opłata kancelaryjna. Do wydatków zalicza się w szczególności:

• należności tłumaczy i kuratorów ustanowionych w danej sprawie;

• koszty ogłoszeń oraz diety i koszty podróży należne sędziom i pracownikom sądowym z powodu wykonania czynności sądowych poza budynkiem sądowym, określone w odrębnych przepisach.

Opłatę sądową należy uiścić przy wniesieniu do sądu pisma podlegającego opłacie. Opłatę sądową uiszcza się gotówką do kasy właściwego sądu administracyjnego lub na rachunek bankowy właściwego sądu. Końcówki opłat zaokrągla się wzwyż do pełnych złotych.

Istotną zasadą i jednocześnie uprawnieniem dla organów administracji jest orzekanie o zwrocie kosztów w obie strony. Dotyczy to tylko postępowania przed NSA, a oznacza, że koszty postępowania sąd może zasądzić od tego, kto przegrał. I to bez względu na to, czy skarżącym był organ administracji czy też obywatel. Przed sądem I instancji przegrana obywatela nie wiąże się z koniecznością zwrotu kosztów dla organu administracji. Organ, który przegra sprawę przed WSA, zasadniczo musi zwrócić koszty skarżącemu. W postępowaniu przed NSA stronie, która wniosła skargę kasacyjną, należy się zwrot poniesionych przez nią niezbędnych kosztów postępowania kasacyjnego:

• od organu - jeżeli w wyniku uwzględnienia skargi kasacyjnej został uchylony wyrok sądu I instancji oddalający skargę;

• od skarżącego - jeżeli w wyniku uwzględnienia skargi kasacyjnej został uchylony wyrok sądu I instancji uwzględniający skargę.

W razie oddalenia skargi kasacyjnej strona, która wniosła skargę kasacyjną, obowiązana jest zwrócić niezbędne koszty postępowania kasacyjnego poniesione przez:

• organ - jeżeli zaskarżono skargą kasacyjną wyrok sądu I instancji oddalający skargę;

• skarżącego - jeżeli zaskarżono skargą kasacyjną wyrok sądu I instancji uwzględniający skargę.

Trzeba pamiętać, że strona postępowania sądowego straci uprawnienie do żądania zwrotu kosztów, jeżeli najpóźniej przed zamknięciem rozprawy bezpośrednio poprzedzającej wydanie orzeczenia nie zgłosi wniosku o przyznanie należnych kosztów. Stronę działającą bez adwokata lub radcy prawnego sąd powinien pouczyć o skutkach niezgłoszenia wniosku w powyższym terminie. Zasada ta nie ma zastosowania w przypadku orzekania na posiedzeniu niejawnym, gdy strona nie jest reprezentowana przez adwokata lub radcę prawnego. W takim przypadku o kosztach należnych stronie sąd orzeka z urzędu.

Sąd, któremu sprawa została przekazana, związany jest wykładnią prawa dokonaną w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny. Nie można oprzeć skargi kasacyjnej od orzeczenia wydanego po ponownym rozpoznaniu sprawy na podstawach sprzecznych z wykładnią prawa ustaloną w tej sprawie przez Naczelny Sąd Administracyjny.

Drugim obok skargi kasacyjnej środkiem odwoławczym od orzeczenia sądu I instancji jest zażalenie. Zażalenie do NSA przysługuje na postanowienia wojewódzkiego sądu administracyjnego w przypadkach przewidzianych w ustawie, a ponadto na postanowienia, których przedmiotem jest:

• przekazanie sprawy innemu sądowi administracyjnemu,

• wstrzymanie lub odmowa wstrzymania wykonania decyzji, postanowienia, innego aktu lub czynności, o których mowa w art. 61,

• zawieszenie postępowania i odmowa podjęcia zawieszonego postępowania,

• odmowa sporządzenia uzasadnienia wyroku,

• sprostowanie lub wykładnia orzeczenia albo ich odmowa,

• oddalenie wniosku o wyłączenie sędziego,

• odrzucenie skargi kasacyjnej,

• odrzucenie zażalenia,

• zwrot kosztów postępowania, jeżeli strona nie wnosi skargi kasacyjnej,

• ukaranie grzywną.

Zażalenie trzeba wnieść w terminie siedmiu dni od doręczenia postanowienia. I powinno ono czynić zadość wymaganiom przepisanym dla pisma w postępowaniu sądowym oraz zawierać wskazanie zaskarżonego postanowienia i wniosek o jego zmianę lub uchylenie, jak również zwięzłe uzasadnienie zażalenia. Zażalenie, którego przedmiotem jest odrzucenie skargi kasacyjnej, powinno być sporządzone przez adwokata lub radcę prawnego. Akta sprawy wraz z zażaleniem wojewódzki sąd administracyjny przedstawia NSA po doręczeniu zażalenia pozostałym stronom. Odpowiedź na zażalenie może być wniesiona wprost do NSA w terminie siedmiu dni od doręczenia zażalenia. Jeżeli zażalenie zarzuca nieważność postępowania lub jest oczywiście uzasadnione, wojewódzki sąd administracyjny, który wydał zaskarżone postanowienie, może na posiedzeniu niejawnym, nie przesyłając akt NSA, uchylić zaskarżone postanowienie i w miarę potrzeby sprawę rozpoznać na nowo. Od ponownie wydanego postanowienia przysługują środki odwoławcze na zasadach ogólnych. Wojewódzki sąd administracyjny może wstrzymać wykonanie zaskarżonego postanowienia do czasu rozstrzygnięcia zażalenia. Postanowienie takie może zapaść na posiedzeniu niejawnym. Zażalenie NSA rozpatruje na posiedzeniu niejawnym. Do postępowania toczącego się na skutek zażalenia stosuje się odpowiednio przepisy o skardze kasacyjnej. Powyższe zasady mają zgodnie z przepisami prawa o postępowaniu przed sądami administracyjnymi zastosowanie odpowiednio do zażaleń na zarządzenia przewodniczącego. Ale pod warunkiem, że ustawa przewiduje możliwość wniesienia takiego zażalenia.

CO MOŻE ORZEC NSA

Oddalenie skargi kasacyjnej

NSA oddala skargę kasacyjną, jeżeli nie ma usprawiedliwionych podstaw albo jeżeli zaskarżone orzeczenie mimo błędnego uzasadnienia odpowiada prawu.

Uwzględnienie skargi kasacyjnej

W razie uwzględnienia skargi kasacyjnej NSA uchyla zaskarżone orzeczenie w całości lub w części i przekazuje sprawę do ponownego rozpoznania sądowi, który wydał orzeczenie, a gdyby sąd ten nie mógł rozpoznać jej w innym składzie innemu sądowi. W razie przekazania sprawy do ponownego rozpoznania, sąd rozpoznaje ją w innym składzie.

Nieważność postępowania

Rozpoznając skargę kasacyjną, NSA uchyla wyrok także w części niezaskarżonej, jeżeli zachodzi nieważność postępowania.

Pytanie prawne

Jeżeli przy rozpoznawaniu skargi kasacyjnej wyłoni się zagadnienie prawne budzące poważne wątpliwości, NSA może odroczyć rozpoznanie sprawy i przedstawić to zagadnienie do rozstrzygnięcia składowi siedmiu sędziów tego sądu. Uchwała składu siedmiu sędziów jest w danej sprawie wiążąca. NSA w składzie siedmiu sędziów może przejąć sprawę do rozpoznania.

Rozstrzygnięcie sporu

Jeżeli nie ma naruszeń przepisów postępowania, które mogły mieć istotny wpływ na wynik sprawy, a zachodzi jedynie naruszenie prawa materialnego, NSA może uchylić zaskarżone orzeczenie i rozpoznać skargę. W tym przypadku sąd orzeka na podstawie stanu faktycznego przyjętego w zaskarżonym wyroku.

Odrzucenie

Jeżeli skarga ulegała odrzuceniu albo istniały podstawy do umorzenia postępowania przed wojewódzkim sądem administracyjnym, NSA postanowieniem uchyla wydane w sprawie orzeczenie oraz odrzuca skargę lub umarza postępowanie.

ALEKSANDRA TARKA

aleksandra.tarka@infor.pl

PODSTAWA PRAWNA

• Ustawa z 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz.U. z 2000 r. nr 98, poz. 1071 z późn. zm.).

• Ustawa z 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. nr 153, poz. 1270 ze zm.).

• Rozporządzenie Rady Ministrów z 16 grudnia 2003 r. w sprawie wysokości oraz szczegółowych zasad pobierania wpisu w postępowaniu przed sądami administracyjnymi (Dz.U. nr 221, poz. 2193 ze zm.).