Kiedy darowizna może być uznana za łapówkę

Kwalifikowanej postaci łapownictwa ( zagrożonej wyższą karą), o której mowa w par. 4 art. 228 kodeksu karnego, można się dopuścić tylko z zamiarem bezpośrednim. Sprawca takiego czynu swoim zamiarem i świadomością obejmuje nie tylko uzyskanie korzyści w związku z pełnioną funkcją publiczną, lecz również inne samoistne elementy przestępstwa, takie jak uzależnienie czynności od otrzymania korzyści. Darowizna wprawdzie może być również ukrytą formą łapówki i może stanowić korzyść majątkową, ale pod tym warunkiem, że w takim charakterze i z taką intencją została udzielona i przyjęta.

Wyrok Sądu Najwyższego Izby Wojskowej z 8 listopada 2005 r.

SYGN. AKT WA 30/2005

STAN FAKTYCZNY

Pracownik Wojskowej Komendy Uzupełnień - Wojciech B. wykorzystując sprawowaną przez siebie funkcję, wielokrotnie przyjmował korzyści majątkowe za korzystne dla jego interesantów decyzje. Zdaniem prokuratora jego zachowanie było przestępstwem określonym w art. 228 par. 4 kodeksu karnego - uzależnianie wykonania czynności służbowej od otrzymania korzyści majątkowej lub osobistej. W trakcie postępowania sądowego okazało się jednak, że Wojciech B. co prawda przyjmował liczne prezenty od swoich interesantów, jednak nigdy nie dawał im do zrozumienia, że jeżeli takiego prezentu mu nie podarują, to jego rozstrzygnięcie będzie zupełnie inne. Z tego też względu sąd uniewinnił Wojciecha B. od zarzucanych mu czynów.

Wyrok sądu nie został zaakceptowany przez prokuratora, który złożył kasację do Sądu Najwyższego. Zdaniem prokuratora niesłusznie sąd uznał, że oskarżony przyjmował za załatwienie danej sprawy korzyści majątkowe o niskiej wartości i przez to nie popełnił przestępstwa łapownictwa.

UZASADNIENIE

Sąd Najwyższy nie zgodził się jednak z argumentacją prokuratora. Zdaniem sądu oskarżony nigdy nie postępował w sposób skryty i zawsze podkreślał, że udzielane mu wsparcie ma charakter dobrowolny i będzie traktowane jako darowizna, na dowód czego zostanie sporządzony stosowny dokument. Sąd ustalił ponadto, że postępowanie Wojciecha B. było akceptowane przez jego przełożonych, którzy nigdy nie stawiali mu zarzutu niewłaściwego postępowania. Uznawali oni, że Wojciech B., dążąc do pokonania trudności w zaopatrzeniu instytucji, w której pracował, nie narusza przepisów prawa, prosząc interesantów o wsparcie.

Zdaniem Sądu Najwyższego dla zaistnienia przestępstwa łapownictwa z art. 228 par. 1 kodeksu karnego, niezbędne jest ustalenie, że w związku z pełnieniem funkcji publicznej sprawca przyjmuje korzyść majątkową lub osobistą albo jej obietnicę. Sąd uznał jednocześnie, że kwalifikowanej postaci łapownictwa, o której mowa w par. 4 art. 228 kodeksu karnego - za które grozi wyższa kara, można się dopuścić tylko z zamiarem bezpośrednim. Zdaniem Sądu Najwyższego sprawca takiego czynu swoim zamiarem i świadomością musi obejmować nie tylko uzyskanie korzyści w związku z pełnioną funkcją publiczną, lecz również musi obejmować inne samoistne elementy przestępstwa łapownictwa, jak uzależnienie czynności od otrzymania korzyści. Sąd uznał, że darowizna wprawdzie może być również ukrytą formą łapówki i może stanowić korzyść majątkową, ale pod tym warunkiem, że w takim charakterze i z taką intencją została udzielona i przyjęta.

OPINIA

Piotr Klepaczko

adwokat, Indywidualna Kancelaria Adwokacka

Dokonując wykładni art. 228 kodeksu karnego Sąd Najwyższy stwierdził, że darowizna może być ukrytą formą łapówki, pod warunkiem że w takich charakterze i z taką intencją została udzielona i przyjęta. Darowizna będzie stanowiła łapówkę, jeżeli zostanie wręczona w związku z pełnieniem funkcji publicznej przez sprawcę, np. pracownika samorządowego. Należy podkreślić, że nie musi to być związek z konkretną sprawą, ale również z faktem, że sprawca w ogóle jest upoważniony do dokonywania czynności określonego rodzaju, np. łapówka za przychylne załatwianie spraw w przyszłości. Z punktu widzenia odpowiedzialności karnej przyjmującego łapówkę, ustalenie intencji, z jaką interesant wręczył kwotę pieniężną, nie ma jednak znaczenia decydującego. Jeżeli nawet kwota pieniężna zostaje wręczona np. jako podziękowanie za załatwienie sprawy i na potrzeby jednostki samorządu terytorialnego, w której imieniu występuje urzędnik załatwiający sprawę, to i tak stwierdzenie związku między przyjęciem kwoty a funkcją publiczną pełnioną przez urzędnika powoduje jego odpowiedzialność karną za przestępstwo sprzedajności. Darowizna nie jest natomiast łapówką, gdy zostaje dokonana bez żadnego związku z funkcją pełnioną przez osobę publiczną, w szczególności bez związku z konkretną sprawą załatwianą przez tę osobę.

Przygotowali ADAM MAKOSZ i ARKADIUSZ JARASZEK