Przygotowanie i zmiana budżetu samorządowego krok po kroku
Podstawę gospodarki finansowej gminy, powiatu i samorządu województwa stanowi uchwała budżetowa, określająca budżet tej jednostki na rok budżetowy. Uchwała ta zawiera ponadto plany przychodów i wydatków zakładów budżetowych, gospodarstw pomocniczych jednostek budżetowych i funduszy celowych oraz dochodów własnych jednostek budżetowych (art. 165 ustawy z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych; dalej: ustawa o finansach publicznych).
Oprócz limitów wydatków jednostki samorządu terytorialnego (dalej: jst) na rok budżetowy, w uchwale budżetowej można określić limity wydatków na:
• wieloletnie programy inwestycyjne,
• programy i projekty realizowane ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej, niepodlegających zwrotowi środków z pomocy udzielonej przez państwa członkowskie Europejskiego Porozumienia o Wolnym Handlu (EFTA) oraz innych niepodlegających zwrotowi środków pochodzących ze źródeł zagranicznych,
• zadania wynikające z kontraktów wojewódzkich (zawieranych między Radą Ministrów a samorządem województwa)
– a także łączną kwotę wydatków budżetu na wykonanie wieloletnich umów o partnerstwie publiczno-prywatnym (art. 166 i 166a ustawy o finansach publicznych).
Projekt budżetu samorządowego
Wyłączna inicjatywa uchwałodawcza, tzn. prawo do przygotowania projektu uchwały budżetowej wraz z objaśnieniami (tzn. krótkim opisem do poszczególnych pozycji dochodów i wydatków, uzasadniającym ich wielkość i celowość) należy do organu wykonawczego, czyli do zarządu powiatu lub województwa, a w przypadku gminy – odpowiednio do wójta, burmistrza albo prezydenta miasta (art. 179 ustawy o finansach publicznych).
Organ wykonawczy prowadzi prace nad projektem budżetu samorządowego na podstawie uchwały organu stanowiącego jst (czyli rady gminy lub powiatu albo sejmiku województwa) w sprawie procedury opracowania i uchwalania budżetu lub jego zmian, określającej m.in. terminy prac nad projektem uchwały budżetowej i szczegółowość projektu budżetu (art. 53 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym; art. 53 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym oraz art. 63 ust. 2 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa).
Oprócz tego organ wykonawczy jst opracowuje prognozę łącznej kwoty długu na koniec roku budżetowego i lata następne (wynikającej z planowanych i zaciągniętych zobowiązań) oraz informację o stanie mienia komunalnego, zawierającą dane o:
• przysługujących jednostce samorządu terytorialnego prawach własności;
• innych niż własność prawach majątkowych (ograniczone prawa rzeczowe, użytkowanie wieczyste, wierzytelności, udziały w spółkach, akcjach) i posiadaniu;
• zmianach w stanie mienia komunalnego (od dnia złożenia poprzedniej informacji);
• dochodach z tytułu wykonywania prawa własności, innych praw majątkowych i posiadania;
• zdarzeniach mających wpływ na stan mienia komunalnego
– i dołącza je do projektu uchwały budżetowej (art. 180 ustawy o finansach publicznych).
Projekt uchwały budżetowej (z objaśnieniami) oraz prognozę łącznej kwoty długu i informację o stanie mienia komunlanego należy następnie przedstawić regionalnej izbie obrachunkowej (w celu zaopiniowania) oraz organowi stanowiącemu jst – do 15 listopada roku poprzedzającego rok budżetowy.
Organ stanowiący jst powinien otrzymać od organu wykonawczego opinię RIO o projekcie uchwały budżetowej i prognozie łącznej kwoty długu na koniec roku budżetowego i lata następne (pozytywną lub negatywną) – przed uchwaleniem budżetu (art. 181 ustawy o finansach publicznych).
Uchwalanie budżetu samorządowego
Wyłączną kompetencję do podjęcia uchwały budżetowej posiada organ stanowiący jst, czyli odpowiednio:
• rada gminy,
• rada powiatu albo
• sejmik województwa
– w terminie do 31 grudnia roku poprzedzającego rok budżetowy.
Od tej zasady jest wyjątek, a mianowicie w szczególnie uzasadnionych przypadkach (np. klęska żywiołowa, inne zdarzenie losowe albo trudne do przewidzenia) uchwała budżetowa powinna być uchwalona nie później niż do 31 marca roku budżetowego. Do tego czasu podstawą gospodarki finansowej jednostki samorządu terytorialnego jest projekt uchwały budżetowej przedstawiony jej organowi stanowiącemu.
Jeśli uchwała budżetowa nie zostanie uchwalona do końca marca, RIO ustala budżet jst (jedynie w zakresie zadań własnych i zadań zleconych) – w terminie do 30 kwietnia roku budżetowego. Jest to rozwiązanie tymczasowe, obowiązujące do czasu uchwalenia uchwały budżetowej przez organ stanowiący jst (art. 182 i 183 ustawy o finansach publicznych).
Uchwała budżetowa podjęta w terminie (czyli do 31 grudnia) wchodzi w życie od 1 stycznia roku budżetowego, a w przypadku opóźnienia – od dnia jej uchwalenia (po jej ogłoszeniu zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa).
Dochody budżetu samorządu z subwencji>>
Plany finansowe jednostek organizacyjnych
Organ wykonawczy jst przekazuje podległym jednostkom organizacyjnym (jednostkom budżetowym, zakładom budżetowym, gospodarstwom pomocniczym jednostek budżetowych) informacje niezbędne do opracowania projektów ich planów finansowych – w terminie 7 dni od przekazania projektu uchwały budżetowej organowi stanowiącemu. Na podstawie tych danych jednostki w ciągu 30 dni mają czas na opracowanie projektów planów finansowych, nie później jednak niż do 22 grudnia roku poprzedzającego rok budżetowy.
Po uchwaleniu uchwały budżetowej organ wykonawczy jst w ciągu 21 dni przekazuje podległym jednostkom informacje o ostatecznych kwotach dochodów i wydatków tych jednostek oraz wysokości dotacji i wpłat do budżetu. Na tej podstawie jednostki organizacyjne jst dostosowują projekty planów do uchwały budżetowej (art. 185 i 186 ustawy o finansach publicznych).
Zmiana budżetu w ciągu roku budżetowego
Wyłączne prawo do dokonywania zmian w budżecie jednostki samorządu terytorialnego posiada organ stanowiący jst, jednak dokonuje ich na wniosek organu wykonawczego, ponieważ to zarząd powiatu i województwa albo wójt, burmistrz lub prezydent miasta jest odpowiedzialny za wykonanie budżetu (art. 179 ustawy o finansach publicznych).
Jednakże w toku wykonywania budżetu zarząd jst może samodzielnie dokonywać zmian w planie dochodów i wydatków budżetu jst, polegających na:
• zmianach planu dochodów i wydatków związanych ze zmianą kwot lub uzyskaniem dotacji celowych z budżetu państwa oraz z budżetów innych jst,
• przenoszeniu wydatków z rezerw budżetowych (zgodnie z planowanym przeznaczeniem wydatków),
• zmianach w planie dochodów jst, wynikających ze zmian kwot subwencji w wyniku podziału rezerw,
• zmianach w planie dochodów i wydatków budżetu województwa w zakresie środków na realizację programów operacyjnych, dla których samorząd województwa jest instytucją zarządzającą lub pośredniczącą (zmiany te nie mogą powodować zmniejszenia lub zwiększenia dochodów i wydatków majątkowych budżetu samorządu województwa w zakresie środków na programy operacyjne przekazane samorządowi w formie dotacji rozwojowej).
Ponadto organ stanowiący jst może w uchwale budżetowej upoważnić organ wykonawczy do:
• dokonywania innych zmian w planie wydatków (oprócz przeniesień wydatków między działami),
• przekazania niektórych uprawnień do dokonywania przeniesień planowanych wydatków innym jednostkom organizacyjnym jst (kierownicy jednostek organizacyjnych dokonujący przeniesień planowanych wydatków mają obowiązek poinformowania o tym organu wykonawczego jst),
• przekazania uprawnień innym jednostkom organizacyjnym jst do zaciągania zobowiązań z tytułu umów, których realizacja w roku następnym jest niezbędna dla zapewnienia ciągłości działania jednostki i termin zapłaty upływa w roku następnym.
Organ wykonawczy jst może również dokonać zmiany przeznaczenia rezerwy celowej – pod warunkiem uzyskania pozytywnej opinii komisji rady lub sejmiku właściwej do spraw budżetu (art. 188 ustawy o finansach publicznych).
Wszystkie wymienione zmiany nie powodują konieczności nowelizacji uchwały budżetowej, natomiast są narzędziem pozwalającym organom wykonawczym jst na elastyczne dostosowywanie uchwalonych w budżecie wielkości wydatków na poszczególne zadania do zmieniających się w ciągu roku budżetowego realiów.
SŁOWNICZEK
Budżet jst – roczny plan dochodów i wydatków oraz przychodów i rozchodów tej jednostki.
Dochody budżetu jst – dochody majątkowe (dotacje i środki otrzymane na inwestycje, dochody za sprzedaży majątku oraz dochody z tytułu przekształcenia prawa użytkowania wieczystego w prawo własności) oraz dochody bieżące (pozostałe dochody budżetowe).
Wydatki budżetu jst – wydatki majątkowe (wydatki na inwestycje i zakupy inwestycyjne, zakup i objęcie akcji oraz wniesienie wkładów do spółek prawa handlowego) oraz wydatki bieżące (pozostałe wydatki budżetowe).
Nadwyżka lub deficyt budżetu jst – różnica między dochodami a wydatkami budżetu jst.
Rezerwy celowe – tworzone w budżecie jst na wydatki, których szczegółowy podział na pozycje klasyfikacji budżetowej nie może być dokonany w okresie opracowywania budżetu (maksymalnie do 5% wydatków budżetowych).
Rezerwa ogólna – tworzona w budżecie jst na jakiekolwiek cele budżetowe, maksymalnie do wysokości 1% wydatków budżetowych.
Z orzecznictwa
1. Organ stanowiący jest uprawniony do dokonywania zmian w uchwale budżetowej w trakcie roku budżetowego także w zakresie utworzonych rezerw. Uchwała taka nie narusza uprawnień organu wykonawczego do dysponowania rezerwą ogólną, lecz określa kwotę, jaką może on dysponować.
2. Wyłączne prawo do inicjatywy uchwałodawczej oznacza w szczególności, że organ stanowiący, uchwalając zmiany uchwały budżetowej na podstawie przedstawionego projektu, nie może niejako „przy okazji” zgłoszonych w projekcie zmian wprowadzać własnych poprawek w kwestiach nieobjętych tym projektem. Zmiany takie są dopuszczalne jedynie w przypadku wyrażenia na nie zgody przez organ wykonawczy. Nie oznacza to, że organ stanowiący musi podjąć uchwałę w kształcie przedstawionym przez zarząd.
Wyrok WSA w Białymstoku z 22 grudnia 2008 r., sygn. akt I SA/Bk 554/08
Dorota Strusiewicz-Kotela
Podstawy prawne:
• Ustawa z 30 czerwca 2005 r. o finansach publicznych (Dz.U. nr 249, poz. 2104; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 79, poz. 666)
• Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie województwa (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1590; ost.zm. Dz.U. z 2008 r. nr 223, poz. 1458)
• Ustawa z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1592; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 92, poz. 753)
• Ustawa z 7 października 1992 r. o regionalnych izbach obrachunkowych (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 55, poz. 577; ost.zm. Dz.U. z 2005 r. nr 249, poz. 2104)
• Ustawa z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 142, poz. 1591; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 52, poz. 420)
Komentarze(0)
Pokaż:
NajnowszePopularneNajstarsze