REKLAMA

REKLAMA

Kategorie
Zaloguj się

Zarejestruj się

Proszę podać poprawny adres e-mail Hasło musi zawierać min. 3 znaki i max. 12 znaków
* - pole obowiązkowe
Przypomnij hasło
Witaj
Usuń konto
Aktualizacja danych
  Informacja
Twoje dane będą wykorzystywane do certyfikatów.

Biblioteka publiczna tylko jako instytucja kultury

Subskrybuj nas na Youtube
Dołącz do ekspertów Dołącz do grona ekspertów
Monika Kaczurak-Kozak

REKLAMA

Możliwość łączenia bibliotek i muzeów z innymi instytucjami kultury przewiduje projekt założeń reformy działalności kulturalnej przygotowany w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Od powodzenia tych zmian zależy dalsza działalność wielu bibliotek, głównie w małych miejscowościach.

Zaspokajanie i rozwijanie potrzeb czytelniczych społeczeństwa, wspomaganie systemu edukacji i wychowania oraz upowszechnianie wiedzy i informacji to główny cel funkcjonowania bibliotek. Ich rola, sposób zorganizowania, zasady finansowania na przestrzeni lat ulegały istotnym zmianom. Obecnie stanowią one lokalne centra kultury i wpływają na rozwój życia kulturalnego społeczności.

REKLAMA

Podstawę prawną działalności kulturalnej stanowi ustawa z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (dalej: ustawa o prowadzeniu działalności kulturalnej).

Mecenat nad działalnością kulturalną sprawuje państwo oraz jednostki samorządu terytorialnego. Mogą ją także prowadzić osoby fizyczne, osoby prawne oraz jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej. Ministrowie i kierownicy urzędów centralnych oraz jednostki samorządu terytorialnego (dalej: JST) organizują działalność kulturalną, tworząc odpowiednio państwowe lub samorządowe instytucje kultury, dla których prowadzenie takiej działalności jest podstawowym celem statutowym.

Zakres działalności bibliotek

Jedną z form organizacyjnych działalności kulturalnej stanowią biblioteki. Zasady ich działania zawiera ustawa z 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (dalej: ustawa o bibliotekach). Do podstawowego zakresu zadań bibliotek zalicza się:

1) gromadzenie, opracowywanie, przechowywanie i ochronę materiałów bibliotecznych,

Dalszy ciąg materiału pod wideo

2) obsługę użytkowników, przede wszystkim udostępnianie zbiorów oraz prowadzenie działalności informacyjnej, zwłaszcza informowanie o zbiorach własnych, innych bibliotek, muzeów i ośrodków informacji naukowej, a także współdziałanie z archiwami w tym zakresie,

– art. 4 ustawy o bibliotekach.

Do przedstawionych zadań należy również dodać prowadzenie działalności bibliograficznej, dokumentacyjnej, naukowo-badawczej, wydawniczej, edukacyjnej, popularyzatorskiej i instrukcyjno-metodycznej.

Gmina, powiat i województwo organizują i prowadzą co najmniej jedną samorządową bibliotekę publiczną. Zadania powiatowej biblioteki publicznej może wykonywać, na podstawie porozumienia, wojewódzka lub gminna biblioteka publiczna, działająca i mająca swoją siedzibę na terenie powiatu.

Biblioteki publiczne zostały zorganizowane w formie instytucji kultury, w sposób zapewniający mieszkańcom dogodny dostęp do materiałów bibliotecznych i informacji. Według art. 2 ustawy o bibliotekach mają do nich również zastosowanie przepisy ustawy o prowadzeniu działalności kulturalnej. Rozdział drugi tej ustawy określa zasady funkcjonowania instytucji kultury. Wynika z niego, że Biblioteka Narodowa jest państwową instytucją kultury, a biblioteki JST – samorządowymi instytucjami kultury. Ich organizatorami są odpowiednio Minister Kultury i Dziedzictwa Narodowego (dalej: MKiDN) oraz JST. Instytucje kultury uzyskują osobowość prawną i mogą rozpocząć działalność z chwilą wpisu do rejestru prowadzonego przez organizatora (art. 14 ust. 1 i ust. 3 ustawy o bibliotekach). Instytucja kultury z urzędu podlega wpisowi do rejestru.

OBOWIĄZKI ORGANIZATORA

Organizator zapewnia warunki działalności i rozwoju biblioteki, odpowiadające jej zadaniom, czyli (art. 9 ustawy o bibliotekach):

● lokal,

● środki na wyposażenie, prowadzenie działalności bibliotecznej, zwłaszcza zakup materiałów bibliotecznych oraz doskonalenie zawodowe pracowników.

REKLAMA

Organizator wydaje akt o utworzeniu biblioteki, w którym określa jej nazwę, rodzaj, siedzibę i przedmiot działania oraz zapewnia środki niezbędne do rozpoczęcia i prowadzenia działalności oraz utrzymania obiektu, w którym działalność jest prowadzona. Biblioteka publiczna działa na podstawie aktu o jej utworzeniu oraz statutu nadanego przez organizatora.

Okresowe remonty budynku biblioteki, modernizacja oraz inne niezbędne inwestycje stanowią koszt organizatora. Biblioteka publiczna może również otrzymać pomoc z MKiDN, od osób fizycznych i prawnych oraz z różnych funduszy unijnych – środki z tych ostatnich są przeznaczane głównie na zakup sprzętu i wyposażenie biblioteki.

Czytaj także: Status prawny instytucji kultury >>

Bibliotek nie można łączyć

Instytucja kultury jest jedyną dopuszczalną przez ustawodawcę formą dla bibliotek publicznych. Świadczą o tym treści:

● art. 18 ust. 2 ustawy o bibliotekach,

● art. 8 i 9 oraz art. 32 ust. 1 ustawy o prowadzeniu działalności kulturalnej.

Wynika z nich brak możliwości prowadzenia działalności w zakresie kultury w innej formie organizacyjno-prawnej (np. jednostka budżetowa). Potwierdzają to również wyroki sądowe w przedmiotowej sprawie: gminna biblioteka publiczna powinna działać jako samorządowa jednostka organizacyjna, funkcjonująca w formie instytucji kultury, finansowana z budżetu gminy jedynie za pomocą dotacji (wyrok NSA z 24 czerwca 2002 r., sygn. akt SA/Gd 479/02).

STATYSTYKA DOTYCZĄCA BIBLIOTEK

REKLAMA

Według danych Instytutu Książki i Czytelnictwa Biblioteki Narodowej w 2008 r. łącznie działa 1771 bibliotek i filii połączonych z innymi instytucjami (głównie ośrodkami/domami kultury), tj. 21,03% ogółu bibliotek i filii bibliotecznych. Ponadto większość z nich (ok. 82,6%) jest zlokalizowana na wsi. Podkreśla się, że łączenie bibliotek publicznych z innymi instytucjami jest zjawiskiem istotnym społecznie ze względu na jego poziom.

Sprzeczne z regulacjami ustawy o bibliotekach jest funkcjonowanie bibliotek w ramach struktur organizacyjnych innych placówek kulturalnych (np. ośrodków kultury). Biblioteki publiczne nie mogą być łączone z innymi instytucjami kultury oraz bibliotekami szkolnymi i pedagogicznymi (art. 13 ust. 7 ustawy o bibliotekach). Przepis ten zawiera nakaz prowadzenia bibliotek publicznych w postaci odrębnych instytucji kultury. Zamierzeniem ustawodawcy było zagwarantowanie w ten sposób bibliotekom niezależności organizacyjnej, własnych środków i osobowości prawnej. Funkcjonowanie bibliotek w takich warunkach miało zapewnić im samodzielność materialną i merytoryczną. Uzależniono również fakt otrzymywania dotacji z MKiDN na zakup nowości wydawniczych od prowadzenia biblioteki w formie instytucji kultury.

W praktyce wprowadzone rozwiązanie spowodowało liczne krytyki i problemy w funkcjonowaniu bibliotek. Podkreśla się przy tym ich pozorną samodzielność finansową, ze względu na znaczne (niekiedy całkowite) uzależnienie od dotacji budżetowych. Można przypuszczać, że w pewnym stopniu potwierdzeniem obaw co do wyodrębnienia bibliotek od innych struktur funkcjonujących w ramach instytucji kultury, jest liczba działających w Polsce w ten sposób placówek, która przekracza 1/5 liczebności sieci.

Będą zmiany w ustawie

Kwestia łączenia instytucji kultury dotyczy również innych niż biblioteki form organizacyjnych przewidzianych w ustawie o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej. Pojawiły się środowiskowe postulaty mające na celu umożliwienie łączenia instytucji kultury, tam gdzie jest to uzasadnione merytorycznie. Odpowiedzią na nie są propozycje zmian zawarte w „Projekcie założeń do projektu ustawy o zmianie ustawy o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej oraz niektórych innych ustaw” opracowanym przez MKiDN we wrześniu 2009 r. (projekt zmian dostępny jest na stronie MKiDN w zakładce prawo/projekty założeń).

Proponuje się w nim dodanie przepisów umożliwiających funkcjonowanie instytucji łączących różne formy organizacyjne, a w przypadku bibliotek – uchylenie przepisów zakazujących ich łączenia z instytucjami kultury innymi niż biblioteki. Wskazuje się, że funkcjonowanie biblioteki w ramach np. ośrodka kultury może być rozwiązaniem bardziej efektywnym i tańszym dla organizatora. Jednocześnie wyklucza się możliwość wykorzystania mechanizmu łączenia biblioteki z inną instytucją kultury dla jej likwidacji lub ograniczenia funkcji, stawiając warunek „braku uszczerbku dla dotychczas realizowanych zadań”.

W projekcie podkreśla się również, że łączenie różnych form organizacyjnych może przynieść pozytywne skutki, jeżeli chodzi o efektywność wykorzystania środków przeznaczonych na działalność kulturalną, bazy lokalowej i kadr, szczególnie w przypadku gminnych instytucji kultury.

Czytaj także: Funkcjonowanie bibliotek szkolnych w pytaniach i odpowiedziach >>

Podstawy prawne:

● Ustawa z 27 czerwca 1997 r. o bibliotekach (Dz.U. nr 85, poz. 539; ost.zm. Dz.U. z 2006 r. nr 220, poz. 1600)

● Ustawa z 25 października 1991 r. o organizowaniu i prowadzeniu działalności kulturalnej (j.t. Dz.U. z 2001 r. nr 13, poz. 123; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 62, poz. 504)

Zobacz nowy serwis internetowy stworzony specjalnie dla osób korzystających z zasobów bibliotek i dla osób je obsługujących - INFOR LEX Biblioteka - dostarcza porad, interpretacji przepisów i wiedzy fachowej z księgowości, podatków, prawa pracy, administracji, zarządzania itp. Umów się na bezpłatną prezentację nowego serwisu INFOR LEX Biblioteka!

Zapisz się na newsletter
Śledź na bieżąco nowe inicjatywy, projekty i ważne decyzje, które wpływają na Twoje życie codzienne. Zapisz się na nasz newsletter samorządowy.
Zaznacz wymagane zgody
loading
Zapisując się na newsletter wyrażasz zgodę na otrzymywanie treści reklam również podmiotów trzecich
Administratorem danych osobowych jest INFOR PL S.A. Dane są przetwarzane w celu wysyłki newslettera. Po więcej informacji kliknij tutaj.
success

Potwierdź zapis

Sprawdź maila, żeby potwierdzić swój zapis na newsletter. Jeśli nie widzisz wiadomości, sprawdź folder SPAM w swojej skrzynce.

failure

Coś poszło nie tak

Źródło: Gazeta Samorządu i Administracji

Oceń jakość naszego artykułu

Dziękujemy za Twoją ocenę!

Twoja opinia jest dla nas bardzo ważna

Powiedz nam, jak możemy poprawić artykuł.
Zaznacz określenie, które dotyczy przeczytanej treści:
Autopromocja

REKLAMA

QR Code

REKLAMA

Sektor publiczny
Zapisz się na newsletter
Zobacz przykładowy newsletter
Zapisz się
Wpisz poprawny e-mail
Strefa czystego transportu (STC) w Krakowie od 1 stycznia 2026 r.

W głosowaniu przeprowadzonym w nocy ze środy (11.06.) na czwartek (12.06.), Rada Miasta Krakowa większością głosów zdecydowała, że SCT zacznie obowiązywać od stycznia 2026 r. i obejmie obszar do granic IV obwodnicy. Oznacza to, że nowymi przepisami objęta zostanie niemal cała powierzchnia miasta – z wyłączeniem jego obrzeży, w tym m.in. Wzgórz Krzesławickich i Swoszowic.

Konkurs MEN: Bezpłatne studia podyplomowe przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela w kształceniu zawodowym /zgłoszenia do 10 lipca 2025/

Ministerstwo Edukacji Narodowej ogłosiło konkurs na studia podyplomowe przygotowujące do wykonywania zawodu nauczyciela w kształceniu zawodowym dla obecnych i przyszłych nauczycieli. Na realizację projektów przeznaczono niemal 50 mln zł.

Patologie publicznej służby zdrowia. OZPSP: Pieniądze ze składki zdrowotnej nie idą na leczenie, ale na zyski dla prywatnych firm; lekarz na kontrakcie to prywatna działalność prowadzona na szpitalnym sprzęcie

W ochronie zdrowia państwo nie istnieje; publiczny system to maszynka do zarabiania pieniędzy - powiedział w wywiadzie dla PAP Mariusz Trojanowski z Ogólnopolskiego Związku Pracodawców Szpitali Powiatowych (OZPSP). Pieniądze ze składki zdrowotnej nie idą na leczenie, ale na zyski dla prywatnych podmiotów - podkreślił.

Wysokość opłat za krew i jej składniki w 2026 r. [PROJEKT RESORTU ZDROWIA z 3 czerwca 2025 r.]

6 czerwca 2025 r. do uzgodnień i konsultacji publicznych trafił projekt rozporządzenia Ministra Zdrowia w sprawie określenia wysokości opłat za krew i jej składniki w 2026 r. Resort zdrowia ma czas na określenie tych opłat do 30 czerwca 2025 r.

REKLAMA

Tańsze leki dzięki importowi równoległemu? Konieczne są zmiany legislacyjne w obszarze importu równoległego. Apel do resortu zdrowia

Trwają prace nad nowelizacją ustawy o refundacji leków, środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego oraz wyrobów medycznych oraz niektórych innych ustaw. Stowarzyszenie reprezentujące importerów równoległych leków apeluje o uproszczenie procedur i likwidację barier administracyjnych, które dziś blokują ten segment rynku.

Ponad 500 pociągów PKP Intercity na dobę w nowym rozkładzie jazdy na lato

15 czerwca wchodzi w życie letni rozkład jazdy PKP Intercity. Wiceminister infrastruktury Piotr Malepszak zapowiedział, że planowanych jest ponad 500 pociągów na dobę.

Prof. Jerzy Stępień: Potrzebujemy holistycznego spojrzenia na samorząd

Po raz pierwszy w historii niepubliczna uczelnia została współorganizatorem Zjazdu Katedr i Zakładów Prawa Konstytucyjnego. Wydarzenie, które na stałe wpisało się w kalendarz akademicki, w tym roku odbywa się na Uczelni Łazarskiego. O znaczeniu tej zmiany, stanie polskiego samorządu terytorialnego oraz wyzwaniach dla prawa konstytucyjnego rozmawiamy z prof. Jerzym Stępniem – byłym prezesem Trybunału Konstytucyjnego, współtwórcą reformy samorządowej i wykładowcą Uczelni Łazarskiego.

Pożar w lesie. Co robić?

Od stycznia do 28 maja w Polsce odnotowano 2491 pożarów lasów. Brak śniegu zimą i sucha wiosna zwiększyły zagrożenie pożarowe. W lasach panuje susza, dlatego strażacy i leśnicy apelują o ostrożność.

REKLAMA

Minimum 8000 zł brutto dla pracowników sądów? Związki zawodowe apelują o reformy

Brak rąk do pracy, niskie wynagrodzenia i narastający problem rotacji – pracownicy sądów alarmują, że bez systemowych reform i podwyżek polski wymiar sprawiedliwości może się załamać. Związek Zawodowy Ad Rem wskazuje, że choć podpisano porozumienie z rządem, jest to dopiero pierwszy krok do normalizacji.

5 mitów na temat "snusów"

W debacie publicznej coraz częściej słyszy się o "snusie" – produkcie, który rzekomo zyskuje popularność wśród osób uzależnionych od nikotyny. W rzeczywistości jednak termin ten jest bardzo często używany nieprawidłowo.

REKLAMA