Załatwianie spraw osobistych w czasie pracy

Przez nawiązanie stosunku pracy pracownik zobowiązuje się do wykonywania pracy określonego rodzaju na rzecz pracodawcy i pod jego kierownictwem oraz w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę, a pracodawca - do zatrudniania pracownika za wynagrodzeniem (art. 22 § 1 Kodeksu pracy).

Oznacza to, że podstawowym elementem treści stosunku pracy jest wykonywanie określonej pracy w miejscu i czasie wyznaczonym przez pracodawcę. Z tego tytułu pracownik otrzymuje wynagrodzenie. Koreluje z tym zasada, że wynagrodzenie przysługuje pracownikowi jedynie za pracę wykonaną. Za czas niewykonywania pracy pracownik zachowuje prawo do wynagrodzenia tylko wówczas, gdy przepisy prawa pracy tak stanowią (art. 80 Kodeksu pracy).

Często jednak w praktyce zdarzają się sytuacje, w których pracownik w czasie pracy zmuszony jest wykonać inne czynności, które wynikają z sytuacji prywatnych. Przepisy prawa pracy określają, w jakich przypadkach pracodawca zobowiązany jest zwolnić pracownika od pracy i kiedy przysługuje mu z tego tytułu wynagrodzenie, a kiedy zwolnienie jest bez prawa do wynagrodzenia.

Większość takich przypadków określonych w jest w rozporządzeniu Ministra Pracy i Polityki Socjalnej z dnia 15 maja 1996 r. w sprawie sposobu usprawiedliwiania nieobecności w pracy oraz udzielania pracownikom zwolnień od pracy.  

Przepisy wymienionego wyżej rozporządzenia określają sytuacje, w których pracodawca ma obowiązek zwolnić pracownika ze świadczenia pracy. Nie jest to więc decyzja uznaniowa pracodawcy. W razie zajścia okoliczności przewidzianych w tym rozporządzeniu, pracodawca musi więc postępować zgodnie z prawem i udzielić pracownikowi zwolnienia od pracy.

Rozporządzenie przewiduje konkretne sytuacje dotyczące sfery osobistej, gdzie pracodawca obowiązany jest zwolnić pracownika od pracy. Taką sytuacją jest:

•    Ślub pracownika (2 dni zwolnienia) albo ślub dziecka pracownika (1 dzień zwolnienia),

•    Urodzenie się dziecka pracownika (2 dni),

•    Zgon i pogrzeb małżonka pracownika, jego dziecka, ojca, matki, ojczyma lub macochy (2 dni), siostry, brata, teściowej, teścia, babki, dziadka lub innej osoby pozostającej na utrzymaniu pracownika lub pod jego bezpośrednią opieką (1 dzień).

W innych przypadkach związanych z koniecznością załatwienia spraw osobistych w czasie pracy, o ile przepisy prawa pracy tego nie regulują, zwolnienie z obowiązku świadczenia pracy jest najczęściej sprawą uznaniową pracodawcy. Problem ten powinien być unormowany w postanowieniach regulaminu pracy obowiązującego w danej placówce.

Regulamin pracy powinien ustalać m.in. przyjęty u danego pracodawcy sposób potwierdzania przez pracowników przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności (art. 1041 § 1 pkt 9 Kodeksu pracy). Regulamin pracy obowiązani są jednak wprowadzić tylko pracodawcy zatrudniający co najmniej 20 pracowników. Jeżeli zatrudnionych jest mniej osób i pracodawca nie decyduje się wprowadzić regulaminu pracy, to zasady potwierdzania przybycia i obecności w pracy oraz usprawiedliwiania nieobecności powinny być pracownikom wskazane w informacji o warunkach zatrudnienia przekazywanej w ciągu 7 dni od nawiązania stosunku pracy (art. 29 § 3 Kodeksu pracy).

Czytaj także: Czas pracy w 2011 roku>>

Bardzo często regulaminy pracy przewidują możliwość zwolnienia pracownika od pracy w celu załatwienia spraw osobistych w czasie pracy, pod warunkiem późniejszego odpracowania tej nieobecności. Wyjścia rejestrowane są w tzw. „księgach wyjść”, poprzez wpisanie godziny wyjścia i godziny powrotu z konieczną adnotacją przełożonego o wyrażeniu zgody. Należy jednak zaznaczyć, że takie uregulowanie jest wynikiem wyłącznie zapisu w regulaminie pracy i nie wynika z żadnych powszechnie obowiązujących przepisów. Wprowadzenie takich zasad jest więc możliwe, ale nie wymagane prawem.