„Racjonalna gospodarka odpadami” - 2,5 mld dofinansowania na gospodarkę odpadami

Nabory wniosków w trzech częściach programu „Racjonalna gospodarka odpadami”, które NFOŚiGW rozpoczął 6 grudnia 2021 r., potrwają nieco ponad rok i zakończą się 30 grudnia 2022 r. Łączny budżet wszystkich części programu wynosi 2,5 mld zł, w tym połowa tej alokacji, czyli 1 mld 250 mln zł, przeznaczona jest na dotacje, a druga połowa – na zwrotne formy dofinansowania (pożyczki). W ogólnej kwocie wspomnianego budżetu 1 mld zł stanowią środki z Funduszu Modernizacyjnego.

„Racjonalna gospodarka odpadami” - nabory do końca 2022 r.

Jest szansa na znaczny postęp w kwestii gospodarowania odpadami w Polsce. Do końca 2022 r. potrwają nabory, które Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej ogłosił w ramach programu „Racjonalna gospodarka odpadami”. Samorządy, przedsiębiorstwa i inne podmioty mogą ubiegać się o dofinansowanie inwestycji związanych z selektywnym zbieraniem odpadów, budową instalacji do gospodarowania nimi oraz wykorzystaniem odpadowych paliw w energetyce. Pieniądze na wsparcie, w zależności od rodzaju projektów, będą pochodzić ze środków krajowych NFOŚiGW albo z unijnego Funduszu Modernizacyjnego.

„Racjonalna gospodarka odpadami” - nabór w części 1

Celem tej części programu jest  realizacja (w latach 2015-2030) zasad racjonalnej gospodarki odpadami, a w szczególności hierarchii sposobów postępowania z odpadami, poprzez zapobieganie ich powstawaniu oraz ustanowienie i utrzymanie powszechnych systemów selektywnego zbierania odpadów. Nabór wniosków tej części odbywa się w trybie ciągłym. Wśród przedsięwzięć, które mogą podlegać dofinansowaniu z NFOŚiGW poprzez dotacje i pożyczki jest m.in.  budowa i rozbudowa stacjonarnych punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych (PSZOK)  czy rozwój infrastruktury technicznej procesów logistycznych związanych z pozyskaniem, magazynowaniem i dystrybucją niesprzedanych lub niespożytych artykułów żywnościowych.

Beneficjentami mogą być jednostki samorządu terytorialnego, przedsiębiorcy, ale także – dla niektórych zadań – organizacje non profit pełniące funkcje „banków żywności” oraz Państwowe Gospodarstwo Leśne „Lasy Państwowe” i Polski Związek Łowiecki. 

Warto zaznaczyć, że w sferze selektywnej zbiórki i recyklingu w naszym kraju jest jeszcze wiele do zrobienia. Do recyklingu najlepiej się nadają odpady selektywnie zbierane już w naszych domach , a ze statystyk wynika, że Polacy selektywnie zbierają jedynie w granicach 32 proc. odpadów komunalnych (około 3,6 mln ton rocznie). Aby to zmienić, niezbędna jest zarówno zmiana nawyków,  jak i rozsądne inwestycje.

– Dążenie do gospodarki neutralnej klimatycznie, poza kwestiami ściśle związanymi z sektorem energetycznym, zakłada również stosowanie licznych rozwiązań wdrażających gospodarkę o obiegu zamkniętym i recykling odpadów, co skłania nas do podejmowania nowych działań w tym zakresie  – zaznacza prezes Maciej Chorowski. – Osiągnięcie postulowanych obecnie celów klimatycznych wymaga intensyfikacji wysiłków na rzecz wdrażania idei GOZ. Oferując dofinansowanie do inwestycji „odpadowych” w tym właśnie kierunku idziemy. Trzeba przy tym pamiętać, że gospodarka o obiegu zamkniętym, nazywana też gospodarką cyrkularną,  to nowa nazwa dla od dawna propagowanej gospodarności – wedle zasady, by jak najmniej zużywać materiałów, produktów i paliw i zarazem jak najmniej wyrzucać. A odpady już powstałe wykorzystywać jako surowce lub źródła energii – uzupełnia szef NFOŚiGW.

„Racjonalna gospodarka odpadami” - nabór w części 2

W tej części programu celem jest również realizacja (w latach 2015-2030) zasad racjonalnej gospodarki odpadami poprzez tworzenie i utrzymanie w kraju zintegrowanej i wystarczającej sieci instalacji gospodarowania odpadami. Nabór wniosków odbywa się w trybie ciągłym. Wśród przedsięwzięć przewidzianych do finansowego wsparcia przez NFOŚiGW do najważniejszych należą: budowa, rozbudowa lub modernizacja już istniejących instalacji do odzysku oraz recyklingu selektywnie zebranych odpadów komunalnych łącznie z bioodpadami oraz  odzysku i recyklingu odpadów innych niż komunalne. Ważnym komponentem programu, szczególnie w dobie trwającej pandemii, jest wsparcie budowy, rozbudowy lub modernizacji instalacji unieszkodliwiania odpadów niebezpiecznych (w tym medycznych i weterynaryjnych) poprzez ich termiczne przekształcenie. Brak tych instalacji jest jedną z głównych przesłanek porzucania odpadów niebezpiecznych, których nie ma gdzie zagospodarować.  Dofinansowanie obejmuje także systemy mające na celu zmniejszenie ilości wytwarzanych odpadów innych niż komunalne wraz z infrastrukturą służącą selektywnej zbiórce. W grę wchodzi także wsparcie rozbudowy lub modernizacji istniejących stacji demontażu pojazdów wycofanych z eksploatacji oraz części biologicznej funkcjonujących instalacji mechaniczno-biologicznego przetwarzania odpadów.

Z dofinansowania w formie dotacji i pożyczek korzystać mogą trzy kategorie beneficjentów: jednostki samorządu terytorialnego i ich związki, przedsiębiorcy, a ponadto (w odniesieniu do  instalacji termicznego zagospodarowania odpadów medycznych) samodzielne publiczne zakłady opieki zdrowotnej. 

– Poprzez realizację programu „Racjonalna gospodarka odpadami”  wdrażamy szerszą ideę ekologicznego modelu produkcyjno-konsumpcyjnego, który polega na ograniczeniu ilości odpadów do   minimum oraz na  możliwie szerokim, ponownym wykorzystaniu odpadowych surowców – wyjaśnia  wiceprezes Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej Dominik Bąk.  –  W przypadku odpadów nie nadających się do powtórnego spożytkowania czy recyklingu, stawiamy na ich energetyczne  wykorzystanie w instalacjach termicznego przekształcania jako paliwa. Liczymy, że nabory, które niedawno uruchomiliśmy spotkają się z dużym zainteresowaniem ze strony samorządów i przedsiębiorstw, przez co będą silnym impulsem do rozwoju w Polsce gospodarki odpadami, zwłaszcza w zakresie zapobiegania ich powstawaniu, selektywnej zbiórki oraz budowy instalacji systemów przetwarzania odpadów na cele energetyczne – dodaje wiceszef NFOŚiGW.

„Racjonalna gospodarka odpadami” - nabór w części 3

W tym przypadku Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej występuje jako Krajowy Operator Funduszu Modernizacyjnego, a pieniądze na wsparcie inwestycji  będą pochodzić ze środków NFOŚiGW zgromadzonych na rachunku FM. Celem tej części programu jest oczywiście także realizacja (w latach 2020-2030) zasad racjonalnej gospodarki odpadami, przy czym w tym ujęciu – poprzez tworzenie i utrzymanie wystarczającej sieci instalacji termicznego zagospodarowania odpadów. Drugim z kluczowych założeń programu jest wspieranie inwestycji w modernizację systemów energetycznych i poprawę efektywności energetycznej. Nabór wniosków odbywa się w trybie ciągłym.

Pieniądze otrzymane z NFOŚiGW mogą być przeznaczone na budowę nowych, rozbudowę lub modernizację istniejących instalacji termicznego przekształcania odpadów wytworzonych z odpadów komunalnych z wytwarzaniem energii w warunkach wysokosprawnej kogeneracji. Wsparcie kierowane jest do jednostek samorządu terytorialnego i ich związków oraz przedsiębiorców w rozumieniu ustawy z dnia 6 marca 2018 r. Limit środków przeznaczonych na dofinansowanie w tej części programu wynosi 1 mld zł, a wsparcie może być udzielone w formie dotacji i pożyczki.

Co z opadami po selektywnej zbiórce

W Polsce odpady po selektywnej zbiórce (tzw. odpady resztkowe) kierowane są głównie do 179 instalacji MBP (mechaniczno-biologiczne przetwarzanie), a także do spalarni odpadów, których w kraju funkcjonuje obecnie 9 (kolejne powstają w Gdańsku, Olsztynie, Warszawie, Krośnie i Nysie) oraz jako paliwo alternatywne trafiają do spalenia w cementowniach. Szacuje się, że dla domknięcia systemu gospodarki odpadami w Polsce, roczna wydajność spalarni powinna być dość szybko zwiększona przynajmniej o około 2 mln ton. Przy czym termiczne przekształcanie odpadów z odzyskiem energii (jako część systemu ciepłowniczego) jest i pozostanie tylko komplementarnym do recyklingu komponentem systemu zagospodarowania odpadów komunalnych. Instalacje spalania stanowią zatem dopełnienie szerokiego systemu gospodarki o obiegu zamkniętym. Należy pamiętać, że brak możliwości wykorzystania tzw. frakcji palnej jest z jednej strony marnotrawstwem źródła energii mogącego zaspokoić nawet do 10 proc.  zapotrzebowania na ciepło sieciowe, a jednocześnie przyczyną wzrostu opłat ponoszonych przez mieszkańców.