Egzamin ósmoklasisty z języka polskiego [wymogi, lektury, rozporządzenie]

Wymagania dla egzaminu ósmoklasisty z języka polskiego w roku szkolnym 2022/2023 i 2023/2024

 W roku szkolnym 2022/2023 i 2023/2024 egzamin ósmoklasisty jest przeprowadzany na podstawie wymagań egzaminacyjnych określonych w ww. rozporządzeniu. Egzamin sprawdza, w jakim stopniu uczeń spełnia te wymagania. Nie stosuje się tu zasady, że egzamin ósmoklasisty z języka obcego nowożytnego jest przeprowadzany na podstawie wymagań określonych w podstawie programowej kształcenia ogólnego dla języka obcego nowożytnego nauczanego od klasy IV szkoły podstawowej, stanowiącego kontynuację nauczania tego języka w klasach I-III.Dla egzaminu ósmoklasisty przeprowadzanego w roku szkolnym 2022/2023 i 2023/2024 obowiązują informatory ogłaszane w BIP na stronie Centralnej Komisji Egzaminacyjnej zawierające w szczególności przykładowe zadania, jakie mogą wystąpić na egzaminie ósmoklasisty wraz z rozwiązaniami. Informatory obowiązują wraz z aneksami ogłoszonymi przez dyrektora Centralnej Komisji Egzaminacyjnej w roku szkolnym 2020/2021 i 2021/2022.

Poniżej rozporządzenie z 15 lipca 2022 r. w sprawie wymagań egzaminacyjnych dla egzaminu ósmoklasisty przeprowadzanego w roku szkolnym 2022/2023 i 2023/2024 (Dz.U z 2022 r. poz. 1591) - plik PDF:

EGZAMIN ÓSMOKLASISTY Z JĘZYKA POLSKIEGO W ROKU 2023 r. i 2024 r. - wymogi

Ogólne wymagania egzaminacyjne

I. Kształcenie literackie i kulturowe

1. Wyrabianie i rozwijanie zdolności rozumienia utworów literackich oraz innych tekstów kultury.

2. Znajomość wybranych utworów z literatury polskiej i światowej oraz umiejętność mówienia o nich z wykorzystaniem potrzebnej terminologii.

3. Kształtowanie umiejętności uczestniczenia w kulturze polskiej i europejskiej, szczególnie w jej wymiarze symbolicznym i aksjologicznym.

4. Rozwijanie zdolności dostrzegania wartości: prawdy, dobra, piękna, szacunku dla człowieka i kierowania się tymi wartościami.

5. Kształcenie postawy szacunku dla przeszłości i tradycji literackiej jako podstawy tożsamości narodowej.

Autopromocja

Prawa i obowiązki dyrektora szkoły. Kompetencje. Zadania. Odwołanie

Sprawdź

6. Poznawanie wybranych dzieł wielkich pisarzy polskich w kontekście podstawowych informacji o epokach, w których tworzyli (zwłaszcza w klasach VII i VIII).

II. Kształcenie językowe

1. Rozwijanie rozumienia wartości języka ojczystego oraz jego funkcji w budowaniu tożsamości osobowej ucznia oraz wspólnot: rodzinnej, narodowej i kulturowej.

2. Rozwijanie rozumienia twórczego i sprawczego charakteru działań językowych oraz formowanie odpowiedzialności za własne zachowania językowe.

3. Poznawanie podstawowych pojęć oraz terminów służących do opisywania języka i językowego komunikowania się ludzi.

4. Kształcenie umiejętności poprawnego pisania zgodnego z zasadami pisowni polskiej.

5. Rozwijanie wiedzy o elementach składowych wypowiedzi pisemnych oraz ich funkcjach w strukturze tekstów i w komunikowaniu się.

III. Tworzenie wypowiedzi

1. Rozwijanie umiejętności wypowiadania się w określonych formach wypowiedzi pisemnych.

2. Rozpoznawanie intencji rozmówcy oraz wyrażanie intencji własnych, rozpoznawanie języka jako działania (akty mowy).

3. Rozwijanie umiejętności stosowania środków stylistycznych i dbałości o estetykę tekstu oraz umiejętności organizacji tekstu.

4. Poznawanie podstawowych zasad retoryki, w szczególności argumentowania, oraz rozpoznawanie manipulacji językowej.

5. Rozbudzanie potrzeby tworzenia tekstów o walorach estetycznych i podejmowania samodzielnych prób literackich.

IV. Samokształcenie

1. Rozwijanie szacunku dla wiedzy, wyrabianie pasji poznawania świata i zachęcanie do praktycznego zastosowania zdobytych wiadomości.

2. Rozwijanie umiejętności samodzielnego docierania do informacji, dokonywania ich selekcji, syntezy oraz wartościowania.

3. Rozwijanie umiejętności rzetelnego korzystania ze źródeł wiedzy, w tym umiejętności stosowania cudzysłowu, przypisów i odsyłaczy, oraz szacunku dla cudzej własności intelektualnej.

Szczegółowe wymagania egzaminacyjne z języka polskiego ósmoklasisty w roku szkolnym 2022/2023 i 2023/2024

I. Kształcenie literackie i kulturowe

1. Czytanie utworów literackich

Uczeń:

1) rozpoznaje rodzaje literackie: epika, liryka, dramat; określa cechy charakterystyczne dla poszczególnych rodzajów i przypisuje czytany utwór do odpowiedniego rodzaju;

2) rozróżnia gatunki epiki, liryki, dramatu, w tym: opowiadanie, powieść, baśń, legendę, mit, komedię, fraszkę, tren, balladę, tragedię - i wymienia ich podstawowe cechy oraz wskazuje cechy gatunkowe czytanych utworów literackich; rozpoznaje wiersz, przysłowie, komiks;

3) objaśnia morał bajki oraz samodzielnie formułuje przesłanie baśni;

4) omawia akcję, wyodrębnia wątki i wydarzenia;

5) odróżnia fikcję artystyczną od rzeczywistości;

6) odróżnia realizm od fantastyki;

7) charakteryzuje i ocenia bohaterów;

8) konfrontuje sytuację bohaterów z własnymi doświadczeniami;

9) wyraża swój stosunek do postaci;

10) wskazuje elementy dramatu (rodzaj): akt, scenę, tekst główny, didaskalia, monolog, dialog;

11) rozpoznaje w tekście literackim: porównanie, przenośnię, epitet, wyraz dźwiękonaśladowczy, neologizm, inwokację, symbol, alegorię i określa ich funkcje;

12) rozpoznaje: wers, zwrotkę (strofę), rym, rytm, refren; odróżnia wiersz rymowany i nierymowany (biały);

13) zna pojęcie komizmu, rozpoznaje jego rodzaje w tekstach oraz określa ich funkcje;

14) zna pojęcie ironii, rozpoznaje ją w tekstach oraz określa jej funkcje;

15) określa w poznawanych tekstach problematykę egzystencjalną i poddaje ją refleksji;

16) nazywa swoje reakcje czytelnicze (np. wrażenia, emocje);

17) dostrzega swoistość artystyczną dzieła;

18) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich odwołania do wartości uniwersalnych związane z postawami społecznymi, narodowymi, religijnymi, etycznymi i dokonuje ich hierarchizacji;

19) wykorzystuje w interpretacji tekstów literackich elementy wiedzy o historii i kulturze;

20) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, np. biograficzny, historyczny, historycznoliteracki, kulturowy, filozoficzny, społeczny;

21) sprawnie czyta teksty.

2. Odbiór tekstów kultury

Uczeń:

1) określa temat i główną myśl tekstu;

2) identyfikuje nadawcę i odbiorcę wypowiedzi (autora, narratora, czytelnika, słuchacza);

3) wyszukuje w tekście potrzebne informacje oraz cytuje odpowiednie fragmenty tekstu publicystycznego, popularnonaukowego lub naukowego;

4) odróżnia zawarte w tekście informacje ważne od informacji drugorzędnych;

5) wyszukuje w tekście informacje wyrażone wprost i pośrednio (ukryte);

6) odbiera teksty kultury na poziomie dosłownym i przenośnym;

7) wyciąga wnioski wynikające z przesłanek zawartych w tekście (w tym rozpoznaje w nim prawdę lub fałsz);

8) rozumie dosłowne i przenośne znaczenie wyrazów w wypowiedzi;

9) porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie;

10) dostrzega relacje między częściami składowymi wypowiedzi (tytuł, wstęp, rozwinięcie, zakończenie, akapity);

11) interpretuje dzieła sztuki (obraz, grafika, rzeźba, fotografia);

12) dostrzega różnice między literaturą piękną a literaturą naukową, popularnonaukową, publicystyką i określa funkcje tych rodzajów piśmiennictwa;

13) identyfikuje wypowiedź jako tekst informacyjny, literacki, reklamowy;

14) rozpoznaje gatunki dziennikarskie: wywiad, artykuł i określa ich podstawowe cechy;

15) znajduje w tekstach współczesnej kultury popularnej (np. w filmach, komiksach, piosenkach) nawiązania do tradycyjnych wątków literackich i kulturowych.

II. Kształcenie językowe

1. Gramatyka języka polskiego

Uczeń:

1) rozpoznaje w wypowiedziach podstawowe części mowy (rzeczownik, czasownik, przymiotnik, przysłówek, liczebnik, zaimek, przyimek, spójnik) i wskazuje różnice między nimi;

2) rozpoznaje w tekście formy przypadków, liczb, osób, czasów i rodzajów gramatycznych - rozumie ich funkcje w wypowiedzi;

3) poprawnie stopniuje przymiotniki i przysłówki oraz używa ich we właściwych kontekstach;

4) rozpoznaje podstawowe funkcje składniowe wyrazów użytych w wypowiedziach (podmiot, orzeczenie, dopełnienie, przydawka, okolicznik);

5) rozróżnia i poprawnie zapisuje zdania oznajmujące, pytające i rozkazujące;

6) przekształca zdania złożone w pojedyncze i odwrotnie, a także zdania w równoważniki zdań i odwrotnie - odpowiednio do przyjętego celu;

7) rozpoznaje wyraz podstawowy i wyraz pochodny; rozumie pojęcie podstawy słowotwórczej; w wyrazie pochodnym wskazuje temat słowotwórczy i formant, wskazuje funkcje formantów w nadawaniu znaczenia wyrazom pochodnym, rozumie realne i słowotwórcze znaczenie wyrazu, rozpoznaje rodzinę wyrazów, łączy wyrazy pokrewne, wskazuje rdzeń;

8) zna zasady tworzenia wyrazów złożonych;

9) rozpoznaje imiesłowy, rozumie zasady ich tworzenia i odmiany, poprawnie stosuje imiesłowowy równoważnik zdania i rozumie jego funkcje; przekształca go na zdanie złożone i odwrotnie;

10) rozpoznaje w tekście zdania pojedyncze nierozwinięte i rozwinięte, pojedyncze i złożone (współrzędnie i podrzędnie), równoważniki zdań, rozróżnia wypowiedzenia wielokrotnie złożone - i rozumie ich funkcje;

11) odróżnia mowę zależną i niezależną, przekształca mowę zależną na niezależną i odwrotnie.

2. Zróżnicowanie języka

Uczeń:

1) dostrzega zróżnicowanie słownictwa, w tym rozpoznaje słownictwo ogólnonarodowe i słownictwo o ograniczonym zasięgu (np. terminy naukowe, archaizmy, kolokwializmy) - określa jego funkcje w tekście;

2) rozpoznaje nazwy osobowe i miejscowe, używa poprawnych form gramatycznych imion, nazwisk, nazw miejscowych i nazw mieszkańców;

3) zna sposoby wzbogacania słownictwa;

4) rozróżnia treść i zakres znaczeniowy wyrazu;

5) rozumie pojęcie stylu, rozpoznaje styl potoczny, urzędowy, artystyczny, naukowy, publicystyczny.

3. Komunikacja językowa i kultura języka

Uczeń:

1) rozumie, na czym polega grzeczność językowa, i stosuje ją w wypowiedziach;

2) rozróżnia normę językową wzorcową oraz użytkową i stosuje się do nich;

3) rozumie, na czym polega błąd językowy;

4) świadomie posługuje się różnymi formami językowymi oraz (w wypowiedzi ustnej) mimiką, gestykulacją, postawą ciała.

4. Ortografia i interpunkcja

Uczeń:

1) pisze poprawnie pod względem ortograficznym;

2) wykorzystuje wiedzę o wymianie głosek w wyrazach pokrewnych oraz w tematach fleksyjnych wyrazów odmiennych;

3) poprawnie przytacza cudze wypowiedzi z zastosowaniem odpowiednich znaków interpunkcyjnych;

4) wykorzystuje wiedzę o różnicach w pisowni samogłosek ustnych i nosowych, spółgłosek twardych i miękkich, dźwięcznych i bezdźwięcznych;

5) zna zasady pisowni wyrazów nieodmiennych i pisowni partykuły "nie" z różnymi częściami mowy;

6) zna zasady pisania nazw własnych i nazw pospolitych;

7) poprawnie używa znaków interpunkcyjnych: kropki, przecinka, znaku zapytania, cudzysłowu, dwukropka, nawiasu, znaku wykrzyknika.

III. Tworzenie wypowiedzi

1. Elementy retoryki

Uczeń:

1) funkcjonalnie wykorzystuje środki retoryczne oraz rozumie ich oddziaływanie na odbiorcę;

2) gromadzi i porządkuje materiał rzeczowy potrzebny do tworzenia wypowiedzi; redaguje plan kompozycyjny własnej wypowiedzi;

3) tworzy wypowiedź, stosując odpowiednią dla danej formy gatunkowej kompozycję oraz zasady spójności językowej między akapitami; rozumie rolę akapitów jako spójnych całości myślowych w tworzeniu wypowiedzi pisemnych oraz stosuje rytm akapitowy (przeplatanie akapitów dłuższych i krótszych);

4) wykorzystuje znajomość zasad formułowania tezy i hipotezy oraz argumentów przy tworzeniu rozprawki oraz innych tekstów argumentacyjnych;

5) odróżnia przykład od argumentu;

6) przeprowadza wnioskowanie jako element wywodu argumentacyjnego;

7) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie;

8) rozpoznaje manipulację językową i przeciwstawia jej zasady etyki wypowiedzi.

2. Mówienie i pisanie

Uczeń:

1) tworzy spójne teksty związane z otaczającą rzeczywistością i poznanymi tekstami kultury;

2) tworzy spójne wypowiedzi w następujących formach gatunkowych: zaproszenie, ogłoszenie, rozprawka, opowiadanie z dialogiem (twórcze i odtwórcze), opis postaci, przedmiotu, krajobrazu, prosta notatka;

3) wykonuje przekształcenia na tekście cudzym, w tym skraca, streszcza, rozbudowuje i parafrazuje;

4) formułuje pytania do tekstu.

IV. Samokształcenie

Uczeń:

1) rzetelnie, z poszanowaniem praw autorskich, korzysta z informacji;

2) rozwija umiejętność krytycznego myślenia i formułowania opinii.

Lektury obowiązkowe na egzaminie ósmoklasisty w 2023 r. i 2024 r.:

1) Charles Dickens, Opowieść wigilijna;

2) Aleksander Fredro, Zemsta;

3) Jan Kochanowski, wybór fraszek i trenów, w tym tren VII i VIII;

4) Aleksander Kamiński, Kamienie na szaniec;

5) Adam Mickiewicz, Reduta Ordona, Śmierć Pułkownika, Świtezianka, Dziady część II, Pan Tadeusz (całość);

6) Antoine de Saint-Exupéry, Mały Książę;

7) Henryk Sienkiewicz, Quo vadis, Latarnik;

8) Juliusz Słowacki, Balladyna;

9) wiersze wybranych poetów.

Lektury uzupełniające wybrane przez nauczyciela.

rozporządzenie MINISTRA EDUKACJI I NAUKI z 15 lipca 2022 r. w sprawie wymagań egzaminacyjnych dla egzaminu ósmoklasisty przeprowadzanego w roku szkolnym 2022/2023 i 2023/2024 - Dziennik Ustaw - rok 2022 poz. 1591