Kontrola zarządcza – nowy obowiązek dla samorządów

Obowiązująca od 1 stycznia 2010 r. ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (dalej: ustawa o finansach publicznych) wprowadziła do jednostek finansów publicznych, m.in. samorządów, kontrolę zarządczą oraz określiła zadania i obowiązki kierujących jednostkami finansów publicznych wynikające z konieczności jej wdrożenia.

Praktyczne aspekty wdrożenia kontroli zarządczej są opisane także w opublikowanych 16 grudnia 2009 r. przez Ministerstwo Finansów „Standardach kontroli zarządczej” (dalej: standardy), przy czym w dalszym ciągu istnieje bardzo szerokie pole do interpretacji nowych przepisów. Należy się więc spodziewać, że wdrożenie kontroli zarządczej będzie dla większości jednostek finansów publicznych dużym wyzwaniem.

Co to jest kontrola zarządcza

Z ustawy o finansach publicznych wynika jednoznacznie, że odpowiedzialność za decyzje podjęte w zakresie kontroli zarządczej spoczywa na kierującym jednostką, a więc w przypadku samorządów: wójcie, burmistrzu, prezydencie miasta, staroście lub marszałku województwa.

Kontrola zarządcza to nowa nazwa dla dobrze znanej w instytucjach komercyjnych kontroli wewnętrznej. Wskazuje na to:

● definicja zawarta w ustawie o finansach publicznych (ogół działań podejmowanych dla zapewnienia realizacji celów...),

● podział standardów na pięć obszarów tematycznych (środowisko wewnętrzne, zarządzanie ryzykiem, mechanizmy kontroli, informacja i komunikacja oraz monitorowanie i ocena),

● referencje do publikacji COSO (opracowanie przygotowane przez Komitet Organizacji Sponsorujących Komisję Treadwaya, którego celem jest pomoc przedsiębiorstwom i innym organizacjom w ocenie i usprawnieniu systemów kontroli wewnętrznej) przytoczone wprost w standardach.

Projektując ustawę o finansach publicznych, kontrolę wewnętrzną nazwano zarządczą, aby nie utożsamiać jej z czynnościami polegającymi na sprawdzaniu zgodności z procedurami, lecz skupić się na rozwiązaniach ogólnosystemowych i dodatkowo podkreślić odpowiedzialność kierujących jednostkami finansów publicznych za skuteczność kontroli zarządczej.

Obowiązek ustanowienia kontroli zarządczej oznacza więc, że kierujący jednostką jest odpowiedzialny za wdrożenie skutecznych rozwiązań organizacyjnych i procedur, a następnie za zapewnienie, że są one przestrzegane w takim zakresie, jak jest to konieczne do spełnienia celów danej instytucji. Co ważne, w ramach wdrożenia kontroli zarządczej kierujący jednostką może dowolnie wybierać konkretne rozwiązania. Jeżeli uważa, że receptą na skuteczną kontrolę jest ograniczenie biurokracji, to ustawa o finansach publicznych wyposaża go w takie możliwości. Podobnie, jeżeli dla wzmocnienia kontroli zdecyduje się na wprowadzenie dodatkowych procedur, również ma taką możliwość.