Prawne obostrzenia dotyczące palenia tytoniu w pracy

Z INICJATYWY CZYTELNIKÓW

Zakaz palenia wyrobów tytoniowych m.in. w pomieszczeniach zakładów pracy, jakimi są także urzędy, przewidziany w art. 5 ust. 1 pkt 4 ustawy z 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (dalej: u.o.z.t.) – wprowadzony nowelizacją z 8 kwietnia 2010 r. – wywołał wiele kontrowersji.

Urząd to miejsce pracy

Ustawodawca, uzasadniając konieczność ustanowienia takiego zakazu, wskazał przede wszystkim, że nowelizacja ta ma na celu rozszerzenie obszarów objętych zakazem palenia tytoniu na większość miejsc publicznych oraz ujednolicenie sankcji za ich nieprzestrzeganie. Nowelizacja rozszerzyła zakaz palenia na wszystkie obiekty użytku publicznego, miejsca pracy, środki transportu publicznego i związane z nimi obiekty oraz na obiekty sportowe i rekreacyjne, reguluje także kwestię palenia w bezpośrednim sąsiedztwie wejść i wyjść z miejsc publicznych.

Polecamy produkt: Jak wypowiadać umowy o pracę. Procedura i wzory dokumentów

Urzędy administracji zespolonej to m.in.:

Komenda Wojewódzka Policji, Komenda Wojewódzka Państwowej Straży Pożarnej, Kuratorium Oświaty, Wojewódzki Inspektorat Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych, Wojewódzki Inspektorat Ochrony Roślin i Nasiennictwa, Wojewódzki Inspektorat Nadzoru Budowlanego, Wojewódzka Inspekcja Geodezyjna i Kartograficzna, Wojewódzki Inspektorat Transportu Drogowego, Wojewódzki Inspektor Sanitarny.

Urzędy administracji niezespolonej to m.in.:

Sztaby wojskowe i wojskowe komendy uzupełnień, izby i urzędy celne, izby skarbowe, urzędy skarbowe, urzędy kontroli skarbowej, regionalne zarządy gospodarki wodnej, urzędy morskie, urzędy statystyczne, urzędy żeglugi śródlądowej, regionalne dyrekcje ochrony środowiska.

Miejscem pracy są urzędy administracji samorządowej na szczeblu gminnym, powiatowym czy wojewódzkim (czyli urzędy gmin, starostwa, urzędy marszałkowskie, siedziby przedsiębiorstw prowadzonych z udziałem jednostek samorządu terytorialnego itp.) oraz urzędy administracji rządowej zespolonej i niezespolonej (patrz ramka). Zgodnie zatem z przepisami u.o.z.t., obowiązuje tam zakaz palenia.

Ustawodawca przewidział jednak pewne odstępstwa w postaci możliwości wyznaczenia w budynku urzędu palarni. Upoważnienie do tego wynika z treści art. 5a ust. 3 pkt 5 u.o.z.t., przy czym trzeba zaznaczyć, że jest to uprawnienie pracodawcy, a nie obowiązek, na co wskazuje wprost brzmienie tego przepisu – „właściciel lub zarządzający może wyznaczyć palarnię (...) w pomieszczeniach zakładów pracy” – i nie jest możliwe przymuszenie pracodawcy do urządzenia palarni, choćby nawet w drodze decyzji administracyjnej wydanej przez inspektora pracy (wyrok WSA w Łodzi z 17 listopada 2011 r., sygn. akt III SA/Łd 939/11). Zamiast pomieszczenia służącego wyłącznie do palenia wyrobów tytoniowych, tzw. palarni, pracodawca może wyznaczyć i odpowiednio oznaczyć miejsce do palenia papierosów poza budynkiem, np. na dziedzińcu posesji. Taka sytuacja ma miejsce w Zachodniopomorskim Urzędzie Wojewódzkim w Szczecinie (wystąpienie pokontrolne NIK, https://www.nik.gov.pl/kontrole/P/12/137/LSZ/).

Polecamy serwis: Pracownicy

Regulamin urzędu

Jak wskazano wcześniej, zakaz palenia papierosów w urzędzie wynika wprost z ustawy o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych. Może on jednak zostać wzmocniony przez pracodawcę również w regulaminach i instrukcjach obowiązujących w danym urzędzie ustalonych na podstawie przepisów ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (dalej: k.p.) czy też o przepisy ustawy z 24 sierpnia 1991 r. o ochronie przeciwpożarowej. Z tego też względu istnieją różne sankcje za jego naruszenie.

Bez względu na rangę przepisów wprowadzających zakaz palenia w miejscu pracy pracownicy zobligowani są do jego bezwzględnego przestrzegania, w przeciwnym bowiem razie narażają się na wszczęcie wobec nich postępowania dyscyplinarnego, którego wynikiem może być kara nagany, upomnienia lub kara pieniężna przewidziana w przepisach art. 108 § 1 i 2 k.p. lub kara grzywny unormowana w przepisie w art. 13 ust. 2 u.o.z.t.

Palenie poza urzędem

Na gruncie omawianego zagadnienia należy rozróżnić naruszenie zakazu palenia papierosów na terenie urzędu oraz poza jego terenem (na ulicy). Za naruszenie zakazu palenia na terenie urzędu, gdy nie zostanie wyznaczona w budynku palarnia czy też wydzielone do palenia na terenie posesji specjalne miejsce, umocowany do nałożenia na pracownika kary wynikającej z przepisów k.p. jest pracodawca. I tu możliwe jest zastosowanie nagany, upomnienia lub kary pieniężnej za nieprzestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy lub przepisów przeciwpożarowych. Możliwe jest również nałożenie na pracownika kary grzywny, z tym wszak zastrzeżeniem, że w takim przypadku zastosowanie mają przepisy o postępowaniu w sprawach o wykroczenia, a w konsekwencji do ukarania kompetentne są wyłącznie powołane do tego organy (np. policja).

Dopuszczalne jest również obciążenie pracowników palących papierosy w miejscu publicznym – na ulicy – karą grzywny, ale wyłącznie w sytuacji, gdy teren ten na mocy uchwały rady gminy podjętej na podstawie art. 5 ust. 4 u.o.z.t. uznany zostanie za strefę wolną od dymu tytoniowego. Ta norma upoważnia bowiem organ stanowiący gminy do ustalenia (w drodze uchwały) dla terenu gminy, innych niż wymienione w ust. 1, miejsc przeznaczonych do użytku publicznego jako stref wolnych od dymu tytoniowego i w związku z treścią art. 13 ust. 2 u.o.z.t. może to stanowić podstawę do interwencji uprawnionych w tej materii instytucji innych niż pracodawca.

Przerwa w pracy

Omawiając zagadnienie palenia papierosów w czasie godzin pracy, niewątpliwie warto przyjrzeć się mu w jeszcze innym aspekcie. Otóż, oddając się czynności palenia w budynku lub poza nim, pracownicy opuszczają fizycznie swoje miejsce pracy (o ile nie palą w gabinetach, co jest, jak już wspomniano, niedopuszczalne). Jeżeli dochodzi do tego sporadycznie, względnie raz w ciągu dnia pracy, jest to usprawiedliwione mocą art. 134 k.p., zgodnie z którym, jeżeli dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin, ma on prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut, wliczanej do czasu pracy, zatem trudno stawiać zachowaniu temu jakiś zarzut (poza narażaniem się na utratę zdrowia).

Biorąc jednak pod uwagę immanentną cechę nałogu nikotynowego, przejawiającą się potrzebą regularnego dostarczania organizmowi określonych dawek nikotyny, jeżeli pracownik opuszcza swoje stanowisko pracy parokrotnie w ciągu dnia, wychodząc „na papierosa”, to rozważenia wymaga kwestia sposobu rozliczania czasu pracy takiej osoby. Przerwy na zapalenie papierosa uznać można za nieobecność usprawiedliwioną, pod warunkiem jednak odnotowania opuszczenia miejsca pracy w ewidencji wyjść prywatnych. Jeśli pracownik dopełni tego obowiązku, brak będzie podstaw do nałożenia na niego kary (w tym pieniężnej) na podstawie art. 108 k.p. Pracodawca może również zarządzić konieczność odpracowania usprawiedliwionych nieobecności w pracy. Jako przykład wskazać można zarządzenie nr 94/2014 Burmistrza Miasta i Gminy Mirsk z 15 lipca 2014 r., http://bip.mirsk.pl/files/sites/3104/wiadomosci/235892/files/z9414_150714.pdf.

Warto na zakończenie zauważyć, że Najwyższa Izba Kontroli pozytywnie ocenia przestrzeganie zakazu palenia wyrobów tytoniowych w obiektach nim objętych (https://www.nik.gov.pl/kontrole/P/12/137/LSZ/). NIK wskazała, że wyniki kontroli potwierdziły, iż zakaz palenia w miejscach publicznych cieszy się akceptacją społeczną i jest generalnie respektowany, co znacząco zmniejszyło zagrożenie biernym paleniem w miejscach pracy oraz w obiektach użyteczności publicznej.

KAMILLA GROBICKA-MADEJ

dyrektor Wydziału Nadzoru i Kontroli, Zachodniopomorski Urząd Wojewódzki w Szczecinie

PODSTAWY PRAWNE

● art. 95 ustawy z 24 sierpnia 2001 r. – Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia (j.t. Dz.U. z 2013 r. poz. 395; ost. zm. Dz.U. 2015 r. poz. 1855)

● ustawa z 9 listopada 1995 r. o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych (j.t. Dz.U. z 2015 r. poz. 298)

● art. 108 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (j.t. Dz.U. z 2014 r. poz. 1502; ost. zm. Dz.U. z 2015 r. poz. 1268)

Zobacz również: Oceny okresowe w służbie cywilnej po zmianach z 23 lipca 2015 r. - poradnik