Wyłączenia w samorządzie terytorialnym

W zależności od trybu w jakim organy publiczne wykonują swoje uprawnienia, kwestie wyłączenia organów lub ich pracowników od udziału w postępowaniu regulowane są przez następujące akty:

1.    Kodeks postępowania administracyjnego.

2.    Ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. Ordynacja Podatkowa.

3.    Ustawę z dnia z dnia 29 stycznia 2004 r. prawo zamówień publicznych.

4.    Ustawę z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami

5.    Ustawę z dnia 29 sierpnia 1997 r. o samorządzie gminnym.

Ad 1) Przepisy regulujące tematykę wyłączeń zawarte w Kodeksie postępowania administracyjnego.

Kodeks postępowania administracyjnego w praktyce ma głównie zastosowanie do postępowań prowadzonych przed organami administracji publicznej w sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych i należących do właściwości tych organów. W związku z tym kpa szczegółowo określa sytuacje, w których z uwagi na zaangażowanie pracownika bądź całego organu lub jego kierownika powinno nastąpić ich wyłączenie.

Złamanie ww. zasady może być podstawą do wznowienia postępowania administracyjnego, które może zakończyć się uchyleniem decyzji w ciągu 5 lat od dnia jej doręczenia.

• Wyłączenie pracownika oraz organu następuje w sprawie w której jest stroną albo pozostaje z jedną ze stron w takim stosunku prawnym, że wynik sprawy może mieć wpływ na jego prawa lub obowiązki. Np. pracownik organu posiada służebność gruntową lub inne ograniczone prawo rzeczowe na nieruchomości strony, w stosunku do której to nieruchomości toczy się postępowanie.

• Dodatkowo ustawodawca wprost wymienił  więzi  prawne związane z zawarciem związku małżeńskiego, przysposobienia, opieki i kurateli, których zaistnienie z mocy prawa powoduje wyłączenia pracownika (również po ustaniu więzi).  Ponadto wyłączenie następuje w przypadku stanu pokrewieństwa i powinowactwa do drugiego stopnia.  

• Pracownik nie powinien również brać udziału w postępowaniu w którym sam posiadał status świadka, pełnomocnika strony lub biegłego wyznaczonego przez organ w celu wydania odpowiedniej opinii oraz brał jakikolwiek udział w tym postępowaniu (np. w niższej instancji). Również w sytuacji gdy pełnomocnikiem strony jest osoba  ww. opisany sposób bliska pracownikowi, powinno nastąpić jego wyłączenie.

• Dodatkowo wyłączenie pracownika następuje w sprawie, z powodu której wszczęto przeciw niemu dochodzenie służbowe, postępowanie dyscyplinarne lub karne oraz gdy  jedną ze stron jest osoba pozostająca wobec niego w stosunku nadrzędności służbowej. Wyłączenie pracownika następuje na mocy postanowienia na które nie przysługuje zażalenie.