Zbliża się termin likwidacji gospodarstw pomocniczych i części zakładów budżetowych

Ustawa z 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych (dalej: ustawa o finansach publicznych) wprowadziła zarówno istotne zmiany systemowe, jak i instytucjonalne w zakresie form i, co za tym idzie, sposobów wykonywania zadań publicznych. Głównym celem przyświecającym ustawodawcy była konsolidacja systemu finansów publicznych, co powinno przełożyć się na większą przejrzystość w wydatkowaniu pieniędzy podatników. Cel ten ma zostać osiągnięty m.in. dzięki zmianom organizacyjno-prawnym, których wprowadzenie przewidują nowe regulacje.

Jednym z najważniejszych postanowień nowych przepisów jest to, że 31 grudnia 2010 r. zakończeniu ulega likwidacja gospodarstw pomocniczych gminnych, powiatowych i wojewódzkich jednostek budżetowych oraz części zakładów budżetowych (art. 87 ustawy z 27 sierpnia 2009 r. – Przepisy wprowadzające ustawę o finansach publicznych). Wśród tych ostatnich zlikwidowane zostaną zakłady prowadzące działalność nieprzewidzianą w art. 14 ustawy o finansach publicznych. Przepis ten ogranicza możliwość wykonywania zadań przez samorządowe zakłady budżetowe do tych stricte związanych ze sferą użyteczności publicznej.

Zadania te mogą być wykonywane przez samorządowe zakłady budżetowe, ale nic nie stoi na przeszkodzie, aby jednostki samorządu terytorialnego (dalej: JST) wybrały bardziej rynkowe sposoby ich realizacji poprzez komercjalizację lub częściową prywatyzację.

Zakres zmian

By uzmysłowić sobie, z jak istotnymi zmianami trzeba będzie się zmierzyć, wystarczy posłużyć się prostą statystyką. W 2007 roku istniało ponad 600 gospodarstw pomocniczych samorządowych jednostek budżetowych oraz ponad 2000 samorządowych zakładów budżetowych, z których istotna (choć trudna do oszacowania) część również podlega likwidacji. Co więcej, w przypadku niektórych zakładów budżetowych nastąpi konieczność ograniczenia zakresu wykonywanych zadań. Wynika to z faktu, że część instytucji działających w tej formie realizuje wiele zadań. Istnieją zakłady budżetowe wykonujące jednocześnie usługi z zakresu turystyki, gospodarki mieszkaniowej, gospodarki wodno-ściekowej, sportu i rekreacji i inne. Przepisy stawiają zatem niejeden samorząd przed koniecznością dokonania istotnych zmian instytucjonalnych. Czasu na wybór optymalnych rozwiązań nie pozostało już zbyt wiele. Należy pamiętać, że wspólnym mianownikiem likwidowanych instytucji jest prowadzenie działalności odpłatnej (gospodarczej), a zatem ocena zasadności jej dalszego wykonywania powinna opierać się na kryteriach ekonomicznych, związanych ze źródłami finansowania działalności.