Odpowiedzialność karna i karna skarbowa kierownika jednostki

Zagadnienie odpowiedzialności karnej w zakresie rachunkowości reguluje ustawa z 29 września 1994 r. o rachunkowości (dalej: uor) w rozdziale „Odpowiedzialność karna” w art. 77–79, przy tym do kierownika sądu powszechnego ma zastosowanie jedynie art. 77. Przewiduje ona wiele sankcji karnych (kara grzywny, kara pozbawienia wolności do lat 2 lub obie kary łącznie) względem osób, w szczególności kierownika jednostki organizacyjnej, do których stosuje się przepisy uor.

Należy zaznaczyć, że do kierownika jednostki budżetowej ma zastosowanie tylko przepis dotyczący odpowiedzialności karnej za:

● nieprowadzenie ksiąg rachunkowych, prowadzenie ich wbrew przepisom uor lub podawanie w tych księgach nierzetelnych danych,

● niesporządzenie sprawozdania finansowego, sporządzenie go niezgodnie z przepisami ustawy lub zawarcie w tym sprawozdaniu nierzetelnych danych.

Niedopełnienie tych obowiązków jest przestępstwem, które na podstawie art. 7 § 1 i 3 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (dalej: k.k.) jest występkiem, a w kontekście przywołanych przepisów uor jest występkiem umyślnym. Szczegółowy wymiar kary za ten występek (wysokość grzywny i kary ograniczenia wolności) wymierza sąd na podstawie przepisów k.k.

Kara ograniczenia wolności może wynosić od miesiąca do dwóch lat, natomiast karę grzywny wymierza się w stawkach dziennych, określając liczbę stawek oraz wysokość jednej stawki, przy czym najniższa liczba stawek wynosi 10, zaś najwyższa 360.

Przy ustalaniu stawki dziennej sąd bierze pod uwagę dochody sprawcy, jego warunki osobiste, rodzinne, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowe, mając na uwadze, że stawka dzienna nie może być niższa niż 10 zł i wyższa niż 2000 zł (art. 33 § 1 i 3 k.k.).

Przepis ten, poprzez użycie w jego treści wyrazu „kto”, wskazuje, że odpowiedzialność karną z tytułu dopuszczenia się tego występku ponosić może każda osoba, która należy na podstawie upoważnienia do kręgu osób uprawnionych, w tym również każda osoba przyjmująca odpowiedzialność w zakresie prowadzenia ksiąg rachunkowych (przyjęcie tej odpowiedzialności przez inną osobę powinno być stwierdzone w formie pisemnej). A zatem odpowiedzialność tę może ponieść nie tylko kierownik jednostki, lecz również np. główny księgowy, który wbrew przepisom uor dopuści do nierzetelnego prowadzenia ksiąg rachunkowych.

Na podstawie przedstawionych uregulowań kierownik jednostki budżetowej zawsze ponosi odpowiedzialność prawną, w tym odpowiedzialność karną, za rachunkowość jednostki. Należy przy tym wyraźnie zaznaczyć, że w myśl art. 4 ust. 5 i art. 11 ust. 3 uor ponosi on odpowiedzialność karną, mimo powierzenia w formie pisemnej obowiązku prowadzenia rachunkowości (z wyłączeniem odpowiedzialności za przeprowadzenie inwentaryzacji w postaci spisu z natury) innej osobie za jej zgodą, w tym również osobie uprawnionej do prowadzenia ksiąg rachunkowych.