Stan wyjątkowy - definicja, konsekwencje wprowadzenia

Stan wyjątkowy jest jednym z trzech konstytucyjnych stanów nadzwyczajnych, który może pociągać za sobą pewne (proporcjonalne do stopnia zagrożenia) ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela. Czas trwania takiego stanu nie może być dłuższy niż 90 dni. Przedłużenie możliwe jest tylko raz, za zgodą sejmu, na czas nie dłuższy niż 60 dni.

Konstytucja RP stanowi, że w sytuacjach szczególnych zagrożeń, jeżeli zwykłe środki konstytucyjne są niewystarczające, może zostać wprowadzony odpowiedni stan nadzwyczajny (art. 228 ust. 1 konstytucji).

W Polsce mamy trzy stany nadzwyczajne:

• stan wojenny,
• stan wyjątkowy oraz
• stan klęski żywiołowej.

Stan wyjątkowy jest zatem jednym z trzech stanów nadzwyczajnych przewidzianych w przepisach konstytucji. W każdym stanie nadzwyczajnym działania państwa muszą być proporcjonalne, a więc odpowiadać stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego funkcjonowania państwa.

Polecamy: Uprawnienia rodziców w pracy

W czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych.

Konstytucja RP stanowi także, że: „w czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może być skrócona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum ogólnokrajowe, nie mogą być przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego oraz wybory prezydenta RP, a kadencje tych organów ulegają odpowiedniemu przedłużeniu. Wybory do organów samorządu terytorialnego są możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny".

Zatem wprowadzenie w najbliższym czasie w Polsce stanu wyjątkowego z powodu epidemii koronawirusa SARS-CoV-2 spowodowałoby istotne przesunięcie zaplanowanych na maj br. wyborów na urząd prezydenta RP.

Stan wyjątkowy na terenie całego kraju lub w jego części wprowadza prezydent na wniosek rządu.

Czas trwania stanu wyjątkowego nie może być dłuższy niż 90 dni. Przedłużenie możliwe jest tylko raz, za zgodą Sejmu, na czas nie dłuższy niż 60 dni.

Stan wyjątkowy może pociągać za sobą pewne (proporcjonalne do stopnia zagrożenia) ograniczenia wolności i praw człowieka i obywatela. Organy państwa nie mogą oczywiście wszystkiego. Konstytucja RP gwarantuje, że nawet stan wyjątkowy nie może ograniczać wolności i praw w takich obszarach jak: godność człowieka, obywatelstwo, ochrona życia, humanitarne traktowanie, ponoszenie odpowiedzialności karnej, dostęp do sądu, dobra osobiste, sumienie i religia, prawo petycji oraz rodzina i dziecko.