Budżet zadaniowy - nowa koncepcja w samorządowych finansach publicznych

W literaturze przedmiotu oraz w praktyce samorządowej wypracowano różne metody opracowywania budżetów. Jedną z nich jest metoda budżetowania historycznego, inaczej znana jako metoda planowania inkrementalnego. Podstawową zasadą takiego planowania jest to, że dane do planowania na rok przyszły pochodzą z roku bieżącego i są skorygowane o przewidywane zmiany. Taka forma planowania jest najczęściej realizowana w polskich samorządach. Ma ona swoje zalety i wady. Za korzyściami stosowania tej metody przemawia łatwość sporządzania planów na rok przyszły. Z kolei przy założeniu, że dany wydatek w roku poprzednim był nieuzasadniony lub nieefektywny, to przy planowaniu tą metodą powiększymy jedynie skalę nieefektywności i nieracjonalności w dokonywaniu wydatków.

Metoda planowania synoptycznego, bądź podobna do niej metoda planowania od zera, lub metoda zadaniowa, eliminuje tę wadę, gdyż środki budżetowe są planowane w oparciu o przewidziane do realizacji zadania, z uwzględnieniem celów strategicznych i operacyjnych, jakie przyświecają jednostce.

Koncepcja budżetu zadaniowego

Jednostki samorządu działają w oparciu o roczne plany. Koncepcja budżetu zadaniowego polega na tym, że zanim poszczególne wydatki zostaną rozpisane w tradycyjnej formule dział-rozdział-paragraf, to najpierw w postaci zadań budżetowych przygotowywane są poszczególne plany działań przewidziane do realizacji.

Zadanie budżetowe jest zatem najmniejszym elementem w budżecie - w zasadzie niepodzielnym, ale na tyle ogólnym, żeby budżet, stanowiący zbiór wszystkich zadań, był czytelny. Zadanie charakteryzuje się tym, że posiada:

• nazwę,

• cel,

• określony jakościowo i ilościowo produkt, czyli wynik działania,

• określenie jednostki odpowiedzialnej za zadanie,

• planowane koszty przewidziane do zrealizowania zadania,

• wskaźnik służący do oceny realizacji zadania (może to być ocena efektywności, ocena dynamiczna w czasie, wskaźniki wykonania, itp.).

Stworzenie budżetu zadaniowego wiąże się z identyfikacją wszystkich zadań obowiązkowych i fakultatywnych realizowanych przez jst i ich odpowiednim zapisaniem do budżetu. Zapisanie do budżetu wiąże się z tym, że zadania, które nie przyczyniają się do realizacji celu, jaki sobie postawiła jednostka, podlegają wyłączeniu z budżetu. Pozostałe zadania podlegają uszczegółowieniu, opisaniu, zmierzeniu.

Przy budżetach zadaniowych sprawą priorytetową jest właściwe ustalenie celów, wszak realizacja budżetu służy realizacji celów wspólnoty. Cele te w jednostkach wynikają w zasadzie z aspektów prawnych i lokalnej polityki prowadzonej przez zarządzających instytucjami publicznymi. Cele są ustalone w dokumentach strategicznych, jakie w każdej jednostce obowiązują. Są to przykładowo strategie rozwoju (strategie ogólne, strategie branżowe/sektorowe, np. strategia rozwoju oświaty), czy też wymagane przy pozyskiwaniu środków unijnych programy rozwoju lokalnego.