Pozew zbiorowy

Przez postępowanie grupowe definiuje się sądowe postępowanie cywilne w sprawach, w których są dochodzone roszczenia jednego rodzaju, przez co najmniej 10 osób, oparte na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej.

Instytucja pozwu zbiorowego jest znana za granicą, w USA (jako class action) i w wielu państwach UE, niemniej brak jest regulacji ponadnarodowej na poziomie UE.

Pozew zbiorowy to pozew, który może złożyć grupa poszkodowanych osób, wówczas gdy przedmiot sporu jest ten sam dla każdej z osób (np. przykład można wskazać grupę osób poszkodowanych przez zażywanie tego samego lekarstwa o szkodliwych działaniach ubocznych). Grupa osób, składając pozew zbiorowy, ponosi koszty opłaty sądowej w wysokości 2% wartości roszczenia, jest to bardzo ważne, bowiem koszty się rozkładają na wszystkich składających pozew, i co ważne w przypadku takiego pozwu jest to 2% od wartości odszkodowania, a nie jak w przypadku pozwów indywidualnych - 5%, ponadto koszty wynagrodzenia pełnomocnika.

Warto pamiętać, że istnieje przymus adwokacko - radcowski, co oznacza że jeżeli pełnomocnik grupy nie jest adwokatem lub radcą prawnym, to trzeba takiego zatrudnić.

Obecnie pozew zbiorowy można złożyć niemal przeciwko każdemu. Oskarżonym w takiej sprawie może być osoba prywatna, jak również firma, przedsiębiorstwo bądź nawet urząd czy też instytucja państwowa.

Oprócz koniecznych dokumentów będących dowodami na to, że argumenty w pozwie są prawdziwe, dołączyć do niego trzeba będzie umowę, którą zawarli wszyscy powodowie. Konieczne będzie również wskazanie w niej wysokości wynagrodzenia pełnomocnika. Może ona być podana kwotowo lub procentowo od wartości przyznanego w przyszłości przez sąd odszkodowania. Sprawę rozpoznawać będzie jeden skład sędziowski, prowadzić ją może tylko jeden adwokat i wystarczy, że jeden biegły sporządzi opinię. Natomiast poszkodowani będą wzajemnie się wspierać przy dostarczaniu dowodów. Dowody nie będą rozproszone tak jak wówczas, gdyby toczyło się kilka lub kilkadziesiąt spraw, zamiast jednej. Sąd zastosuje tzw. domniemanie faktyczne co do dowodów zgłoszonych w sprawie i powód, który występując sam mógłby przedstawić mniej istotne dowody niż pozostali, może również wygrać sprawę.

Warto podkreślić, że w drodze pozwu grupowego nie można dochodzić sporów dotyczących stosunku pracy.

Przedsiębiorcy ponadto mają możliwość skutecznej obrony przed pozwami zbiorowymi. Bardzo ważne są działania prewencyjne, które mogą pozwolić na uniknięcie pozwu, np. wczesna reakcja na potencjalne nieprawidłowości, monitorowanie rynku, bieżące analizowanie wzorców umownych pod kątem zgodności z aktualnymi przepisami, a także zmiana podejścia do potencjalnych ryzyk. Wśród czynności reaktywnych, które mogą potencjalnie zminimalizować konsekwencje pozwu, najważniejsze jest zbadanie dopuszczalności postępowania grupowego i składu grupy powodowej.

Osoby składające pozew muszą  czuć się pokrzywdzone przez tą samą firmę czy też osobę. Jednak zgodnie z prawem pozew zbiorowy nie musi być kierowany przeciwko firmie czy instytucji.

Czytaj także: Można złożyć pozew zbiorowy przeciw gminie>>

Mimo ograniczeń można wskazać szereg spraw, w których będzie można dochodzić roszczeń w postępowaniu grupowym. Przykładowo pozew zbiorowy można złożyć w sprawie:

•    o odszkodowania od firmy farmaceutycznej za szkody wywołane leczeniem tym samym medykamentem, czy też za korzystanie z innych tych samych produktów medycznych,

•    roszczeń przeciwko nieuczciwemu deweloperowi, od którego osoby wchodzące w skład grupy kupiły mieszkanie,

•    o odszkodowanie z tytułu szkód wywołanych przez szkodliwe oddziaływanie zakładu produkcyjnego, czy też zamieszkiwanie w okolicy lotniska, których doznały osoby zamieszkujące w jego strefie,

•    za szkody poniesione przez osoby na skutek skażenia środowiska, czy też nieprzestrzegania zasad ochrony środowiska,

•    o zapłatę przeciwko producentowi samochodów za wadliwe części w pojazdach,

•    roszczeń klientów banku mających problemy z korzystaniem ze swojego konta, czy karty kredytowej, czy też przeciwko bankowi, który narzuca nieuczciwe oprocentowanie kredytów,

•    roszczeń klientów zakładu ubezpieczeniowego, za szkody za nienależycie świadczone przez niego usługi,

•    przeciwko spółdzielni przez członków spółdzielni o zobowiązanie spółdzielni do zapewnienia właściwego dopływu ciepłej wody i utrzymanie jej właściwej temperatury oraz o ustalenie, że nie istnieją należności z tytułu opłat za okres niefunkcjonowania instalacji cieplnej.

Postępowanie grupowe

O randze pozwów zbiorowych świadczy, że sprawy w postępowaniu grupowym należą do właściwości sądów okręgowych i zostaną rozpoznane przez trzech sędziów zawodowych. Na potrzeby rozpoznania spraw w tym postępowaniu wprowadzono specjalną procedurę, ustalono też sposób budowania grupy i przystępowania do grupy.

Postępowanie grupowe składa się z czterech faz:

a) postępowanie w przedmiocie dopuszczalności postępowania grupowego,

b) ustalenie składu grupy,

c) rozstrzygnięcie sprawy co do istoty,

d) wykonanie wyroku, w tym w zakresie kosztów postępowania.  

Czytaj także: Będą kolejne pozwy zbiorowe poszkodowanych przez powódź>>

A więc dopuszczalność dochodzenia roszczeń w postępowaniu grupowym jest zasadniczo uwarunkowana następującymi przesłankami:

1. dochodzone świadczenia są jednorodzajowe (na przykład tylko roszczenia o pieniężne odszkodowanie);   

2. z takimi roszczeniami musi wystąpić grupa co najmniej 10 osób;

3. roszczenia oparte są na tej samej lub takiej samej podstawie faktycznej;

4. dotyczą spraw z zakresu ochrony praw konsumentów lub poszkodowanych w wyniku czynów niedozwolonych (w tym szkód wyrządzonych przez produkt niebezpieczny) – z wyjątkiem spraw o ochronę dóbr osobistych.

Istnieją różne opinie na temat powództw zbiorowych, zarówno negatywne jak i pozytywne, jednak skupiając się na pozytywnych należy wskazać m.in.  możliwość szybszego zakończenia postępowania sądowego, przy jednoczesnym obniżeniu kosztów, jak również zapewnienie ochrony interesów podmiotów, które ze względu na niewysokie roszczenia nie mogą efektywnie dochodzić swych praw w zwykłym postępowaniu.

Ustawa z dnia 17 grudnia 2009 r. o dochodzeniu roszczeń w postępowaniu grupowym (Dz. U. z 2010 r. Nr 7, poz. 44)>>

Tomasz Błotnicki

samorzad.infor.pl