Wykaz zmian w prawie dla samorządów od stycznia 2023 r.

Obowiązek dalszego oszczędzania prądu w JST

Już 1 stycznia 2023 r. wejdą w życie przepisy „ustawy o szczególnych rozwiązaniach służących ochronie odbiorców energii elektrycznej w 2023 r. w związku z sytuacją na rynku energii elektrycznej", zobowiązujące do 10 proc. oszczędności energii elektrycznej w skali całego 2023 r. przez jednostki sektora finansów publicznych. Ustawa nakazywała podobne oszczędności w grudniu 2022 r.

Obowiązkowe zmniejszenie zużycia dotyczy zużycia w zajmowanych budynkach, przez wykorzystywane urządzenia techniczne, instalacje i pojazdy w danym okresie. Nie wlicza się natomiast zużycia w budynkach wykorzystywanych na potrzeby obronności państwa, przez urządzenia techniczne i instalacje zapewniające ciągłość działania infrastruktury informatycznej jednostek sektora finansów publicznych, w obiektach stanowiących infrastrukturę krytyczną ujętą w wykazie, o którym mówi ustawa o zarządzaniu kryzysowym.

Za niezrealizowanie obowiązku oszczędności energii elektrycznej ustawa przewiduje kary pieniężne, które wymierza Prezes URE w drodze decyzji administracyjnej. Wysokość kary nie może być wyższa niż 20 tys. zł.

Płaca minimalna w górę

Zgodnie z rozporządzeniem w sprawie minimalnego wynagrodzenia za pracę w I półroczu 2023 r. minimalna pensja wyniesie 3490 zł, a minimalna stawka godzinowa 22,80 zł.

Od 1 lipca 2023 r. – minimalne wynagrodzenie ma wynieść 3600 zł, a stawka godzinowa 23,50 zł.

Więcej czasu na rozpatrzenie dodatku węglowego

Znowelizowana ustawa o szczególnej ochronie odbiorców paliw gazowych w 2023 r. w związku z sytuacją na rynku gazu zamroziła ceny gazu w 2023 na poziomie z 2022 r. m.in. dla odbiorców indywidualnych i podmiotów realizujących kluczowe usługi dla społeczeństwa. Cena maksymalna za gaz wyniesie 200,17 zł za MWh.

Dodatkowo w ustawie przywrócono zapis, który nakazuje gminom rozpatrzenie wniosku o dodatek węglowy w ciągu dwóch miesięcy. Wcześniej obowiązywał przepis, że wnioski złożone przez mieszkańców po 30 października br. gminy muszą rozpatrzyć do 30 grudnia br. Oznaczało to skracanie się czasu na rozpatrzenie wniosków wraz ze zbliżaniem się końca roku, np. wniosek złożony 30 listopada musiał być rozpatrzony w ciągu miesiąca, a nie dwóch.

Zgodnie z nowymi przepisami bez względu na moment złożenia wniosku o dodatek, gmina ma na jego rozpatrzenie 2 miesiące.

Niższy udział aut elektrycznych w samorządowej flocie

Przy okazji wspomnianej wyżej nowelizacji ustawy o szczególnej ochronie odbiorców paliw gazowych w 2023 zmieniony został także zapis dotyczący samochodów elektrycznych. Od 1 stycznia 2023 roku jednostki samorządu terytorialnego miały mieć już nie 10, a 20 proc. aut elektrycznych w swojej flocie. Znowelizowana ustawa gazowa przesunęła ten termin na 1 stycznia 2024 r.

Zmiany w sprawozdawczości budżetowej

W styczniu 2023 r. ma wejść w życie nowelizacja rozporządzenia w sprawie sprawozdawczości budżetowej. Regulacja przewiduje m.in. dostosowanie przepisów dotyczących sprawozdawczości jednostek samorządu terytorialnego w zakresie wykazywania w sprawozdaniach Rb-27S z wykonania planu dochodów budżetowych samorządowej jednostki budżetowej/jednostki samorządu terytorialnego i Rb-PDP wykonania dochodów podatkowych gminy/miasta na prawach powiatu udziałów w podatku dochodowym od osób fizycznych (PIT) i podatku od osób prawnych (CIT).

Zmiana ta ma związek z wejściem w życie ustawy z dnia 14 października 2021 r. o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1927, z późn. zm.).

Ponadto w nowym rozporządzeniu dostosowano przepisy w zakresie wykazywania w sprawozdaniach Rb-NDS o nadwyżce/deficycie jednostki samorządu terytorialnego nowego źródła finansowania deficytu, tj. środków z lokat dokonanych w latach ubiegłych, w związku z wejściem w życie zmiany art. 217 ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych, wprowadzonej art. 2 ustawy z dnia 15 września 2022 r. o zmianie ustawy o dochodach jednostek samorządu terytorialnego oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1964).

Wyższe diety z tytułu podróży służbowych

Zgodnie z nowelizacją rozporządzenia w sprawie należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej od 1 stycznia 2023 r. „dieta w czasie podróży krajowej jest przeznaczona na pokrycie zwiększonych kosztów wyżywienia i wynosi 45 zł za dobę podróży”.

W związku ze zwiększeniem wysokości diety, zmianie ulegną również stawki na pokrycie kosztów przejazdu środkami komunikacji lokalnej oraz ryczałt za nocleg.

Przy nowej wysokości diety z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju (45 zł), 20 proc. ryczałt na pokrycie kosztów dojazdu środkami komunikacji miejscowej wyniesie 9 zł (obecnie 7,60 zł), a ryczałt za nocleg, stanowiący 150 proc diety – 67,50 zł (obecnie 57 zł).

Natomiast zwrot udokumentowanych kosztów noclegu będzie następował w wysokości stwierdzonej rachunkiem, jednak nie większej za jedną dobę hotelową niż dwudziestokrotność stawki diety, tj. do 900 zł (obecnie 760 zł.

Rozporządzenie określa również wysokość diety za dobę w przypadku podróży zagranicznej oraz limitu na nocleg w poszczególnych państwach. Zgodnie z tabelą stanowiąca załącznik do rozporządzenia kwoty diet zostały zmienione dla 31 państw, natomiast kwoty limitów na nocleg do 42 państw.

Nowelizacja ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym

Na początku stycznia 2023 zacznie obowiązywać znowelizowana ustawa o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym, która zakłada, że w przypadku wprowadzenia nowego planu zagospodarowania przestrzennego po luce planistycznej gmina zapłaci sprzedającemu nieruchomość odszkodowanie w wysokości różnicy między dawnym (sprzed 1995 r.) a nowym planem, a nie różnicy między wartością wynikającą z faktycznego wykorzystania nieruchomości a nowym planem.

Jak wskazano w uzasadnieniu przyjętej noweli, w gminach, gdzie powstała luka planistyczna (czyli nie uchwalono nowych planów zagospodarowania przestrzennego po utracie mocy przez stare), przy stosowaniu obecnych przepisów pojawiły się wątpliwości dotyczące odszkodowania wypłacanego w związku z uchwaleniem planu miejscowego albo jego zmianą, jeżeli korzystanie z nieruchomości lub jej części w dotychczasowy sposób lub zgodny z dotychczasowym przeznaczeniem stało się niemożliwe bądź istotnie ograniczone, co często oznacza, że wartość nieruchomości zmalała.

Dotychczas w gminach, w których doszło do luki planistycznej, wysokość odszkodowania była zależna od faktycznego wykorzystywania nieruchomości, a tym samym często zaniżana - wskazano. Wejście ustawy w życie spowoduje, że w gminach z luką planistyczną odszkodowanie będzie równe różnicy między starym i nowym planem, podobnie jak w gminach bez luki planistycznej.

Nowy obowiązek wójtów - sprawozdania z gospodarowania ściekami

Zgodnie ze znowelizowaną ustawą o utrzymaniu czystości i porządku w gminach od 1 stycznia 2023 r. wójt, burmistrz oraz prezydent miasta będzie miał obowiązek sporządzania corocznego sprawozdania z gospodarowania nieczystościami ciekłymi dla właściwego wojewódzkiego inspektora ochrony środowiska i właściwego dyrektora RZGW.

Zgodnie z przepisami sprawozdanie należy składać nie później niż do końca kwietnia roku następującego po roku, którego dotyczy. Sprawozdanie musi zawierać m.in. informacje o: liczbie zbiorników bezodpływowych i przydomowych oczyszczalni ścieków na terenie gminy; liczbie właścicieli nieruchomości, od których odebrano nieczystości ciekłe, oraz liczbie osób zameldowanych pod adresem nieruchomości, na której znajduje się dany zbiornik bezodpływowy lub dana przydomowa oczyszczalnia ścieków; liczbie zawartych umów w okresie sprawozdawczym; liczbie zbiorników bezodpływowych lub przydomowych oczyszczalni ścieków, których opróżnianie zorganizowała gmina.

Znowelizowana ustawa o utrzymaniu czystości i porządku w gminach określa m.in. zadania obowiązki samorządów w tym zakresie. Przepisy określają również zasady uchwalania przez radę gminy uchwał dotyczących ponoszenia opłat za gospodarowanie odpadami komunalnymi.

Zamrożony odpis na świadczenia socjalne oraz brak podwyżek dla wójtów i burmistrzów

Zgodnie z ustawą o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 kwota bazowa służąca naliczaniu wynagrodzenia dla wójtów burmistrzów i prezydentów miast nie będzie waloryzowana. Oznacza to, że wynagrodzenia wójtów i burmistrzów nadal nie będą mogły przekroczyć 11,2-krotności kwoty bazowej wynoszącej 1789,42 zł.

Ustawa okołobudżetowa przewiduje też zamrożenie odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych zarówno dla nauczycieli, jak i pracowników samorządowych. Zgodnie z Kartą nauczyciela odpis na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych dla nauczycieli odpis będzie wynosił 110 proc. kwoty bazowej, czyli 3349,73 zł.

W przypadku pracowników samorządowych podstawą do naliczania ZFŚS będzie wynagrodzenie miesięczne w gospodarce narodowej w drugim półroczu 2019 r., czyli kwota 4434,58 zł. Odpis, wynoszący 37,5 proc. tego wynagrodzenia to 1662,97 zł.

WORDY-y z dotacjami z budżetu województw

Od 1 stycznia 2023 r. wejdzie w życie nowelizacja Prawa o ruchu drogowym i ustawy o kierujących pojazdami, która umożliwi przekazywanie z budżetu województwa dotacji celowych albo podmiotowych dla Wojewódzkiego Ośrodka Ruchu Drogowego na realizację zadań publicznych.

Dotacje dla WORD-ów nie będą mogły przekroczyć 50 proc. kosztów jego działalności.

Zasady udzielania dotacji, tryb postępowania w sprawie ich udzielania i sposób ich rozliczania określi sejmik województwa, w drodze uchwały będącej aktem prawa miejscowego. Udzielenie dotacji nastąpi na podstawie umowy zawartej przez marszałka województwa z dyrektorem ośrodka.

Ponadto w ustawie wskazano, że zamiast w rozporządzeniu, warunki wynagrodzenia egzaminatorów określi sejmik województwa, w drodze uchwały będącej aktem prawa miejscowego, kierując się charakterem pracy wykonywanej przez egzaminatorów i potrzebą zapewnienia odpowiedniego poziomu wykonywania przez nich zadań. Warunki wynagradzania egzaminatorów określone w uchwale sejmiku nie będą mogły być mniej korzystne niż te dotychczasowe.

Nowelizacja wprowadza też zmiany w ustawie z dnia 5 stycznia 2011 r. o kierujących pojazdami. Zgodnie z nimi, wysokość opłaty za przeprowadzenie egzaminu państwowego określi sejmik województwa, w drodze uchwały będącej aktem prawa miejscowego, przy czym wysokość opłaty za przeprowadzenie części teoretycznej egzaminu w zakresie uprawnień każdej kategorii prawa jazdy nie będzie mogła przekroczyć 50 zł, a za przeprowadzenie części praktycznej nie może przekroczyć 200 zł lub 250 zł w zależności od kategorii.

Przed nowelizacją opłata za egzamin teoretyczny za prawo jazdy na samochód osobowy wynosiła 30 zł, a za egzamin praktyczny - 140 zł.

Zmiany w selektywnej zbiórce odpadów budowlanych

Od 1 stycznia 2023 roku zaczną obowiązywać przepisy nowelizacji ustawy o odpadach dotyczące odpadów budowlanych i rozbiórkowych. Zgodnie z nowym obowiązkiem, od nowego roku odpady budowlane i rozbiórkowe podlegać będą selektywnej zbiórce w podziale na co najmniej sześć frakcji: drewno, metale, szkło, tworzywa sztuczne, gips, odpady mineralne - w tym beton, cegłę, płytki i materiały ceramiczne oraz kamienie.

Obowiązek selektywnej zbiórki odpadów budowlanych nie będzie dotyczył gospodarstw domowych oraz PSZOK-ów, czyli punktów selektywnego zbierania odpadów komunalnych. Przepisy stanowią, że przez odpady budowlane i rozbiórkowe rozumie się odpady powstałe podczas robót budowlanych.